İkinci dünya savaşı Türkiye'sinde olağanüstü ekonomik kararlar: milli korunma kanunu ve varlık vergisi

Henüz 20 yaşını doldurmamış genç Cumhuriyet, ekonomik reformlarını gerçekleştiremeden İkinci Dünya Savaşı ile karşı karşıya kalmıştı. Çok çetin bir dış politika mücadelesine sahne olan dönem, uygulanan aktif tarafsızlık ve denge politikalarıyla dışarıda çoğu zaman başarılı görülen bir mücadele ile atlatıldı. Ancak iç politikada ve özellikle ekonomi alanında büyük güçlüklerle karşılaşıldı. Tam bir ayakta kalma savaşı olarak adlandırabileceğimiz çalışmalar zaman zaman büyük eleştirilere maruz kaldı. Alınan ekonomik tedbirler bu eleştirilerin odak noktasındaydı. 1940 yılının Ocak ayında kabul edilen Milli Korunma Kanunu ve Kasım 1942de yürürlüğe giren Varlık Vergisi Kanunu günümüze kadar süren tartışmalara neden oldu. Bir kesim tarafından çok haklı görülüp, devletin varlığını sürdürmesini sağladığı düşünülen bu uygulamalar diğer bir kesim tarafından haksızlık ve acımasızlık olarak nitelendirildi. Kesin yargıların hem dönemin koşullarını göz ardı ederek hem de nedenleri irdelemeden verildiği noktalar oldu. Haklı ve haksız yanlar bir teraziye konulamadı. İşte bu noktada, çıkarılan kanunların, daha geniş bir pencereden incelenmesi gerekliliği ortaya çıktı.

The extraordınary economıc decısıons of Turkey ın world war ıı: The natıonal protectıon law and the wealth tax act

Yet under the age of 20, the young Turkish Republic were faced the Second World War before realizing its economic reforms. The struggle of a very tough foreign policy period has been overcome successfully by implementing active neutrality and stability policies. However, difficulties have been encountered in domestic politics, especially in the area of economics. The efforts to survive faced tremendous criticism from time to time. Economic measures taken were in the focal point of these critics. TheNational Protection Law which has been adopted in January, 1940 and theWealth Tax which has been entered into force by November, 1942 have caused contreversy to the present day. On the one hand, some sight thought that these implementations were quite right and just, on the other hand, they have been described as unfair and cruel. Disregarding the exact conditions of that period as well as the reasons for judgement, certain jurisdictions has been made by prejudice. The right and wrong sides of the Turkish Government s decisions could not be evaluated appropriately. At this point, the necessity of a wider examination appeared for these mentioned laws enacted.

PDF

___

Birincil Kaynaklar:
A-Resmi Arşiv Belgeleri:
BCA, Kutu: 030-0-018, Yer: 97-124-5.
BCA, Kutu: 030-0-018, Yer: 90-23-1.
BCA, Kutu: 030-0-001, Yer: 51-305-2.
BCA, Kutu: 030-0-010, Yer: 8-50-9.
BCA, Kutu: 030-0-018, Yer: 100-110-17.
BCA, Kutu: 030-0-10, Yer: 54-353-13.
BCA, Kutu: 030-0-010, Yer: 135-971-24.
BCA, Kutu: 030-0-018, Yer: 100-110-14.
BCA, Kutu: 030-0-010, Yer: 85-560-19.
BCA, Kutu: 030-0-010, Yer: 86-569-8.
Düstur, Milli Korunma Kanunu, Tertip: 3, Cilt: 21, 26.1.1940.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: VI, içtima: 1, Cilt: 8.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: VI, içtima: 4, Cilt: 28.
T.C. Resmi Gazete, Sayı: 5255, 12.11.1942.
B-Gazete ve Dergi Arşivleri:
Akalın, Cüneyt. Varlık Vergisine Yabancı Tanıklar. Mülkiye Dergisi, Sayı 247, 2008.
Akşam Gazetesi, Sayı: 8682, 24.11.1942.
Akşam Gazetesi Sayı: 8684, 24.11.1942.
Ayın Tarihi, Sayı 108.
Ayın Tarihi, Sayı 109.
Cumhuriyet Gazetesi, Varlığımızı Korumak, Sayı:6588, 18.10.1942.
Cumhuriyet GazetesiVarlık Vergisi Tatbikatına Her Tarafta Başlandı, Sayı: 6554, 14.11.1942.
F. Rıfkı Atay, Hükümet Yeni Tedbirlerini Almıştır, Ulus, 12.10.1942.
İkincil
Necmettin Sadak, İsmet İnönü Yandaşları Vazifeye Çağırıyor. Akşam Gazetesi, Sayı 8664, 03.10.1942.
Necmettin Sadak, Bu Deveyi Biz Güdeceğiz, Bu Diyardan Biz Gitmeyeceğiz, Akşam, Sayı: 8673, 12.10.1942.
Necmettin Sadak, Devlet, Yarın Zenginleri Büyük bir Gaye Uğrunda Vazifeye Çağırıyor; Gidiniz, Veriniz, Akşam, Sayı: 8677, 16.11.1942.
Necmettin Sadak, Varlık Vergisinin Tatbikinde Göz Önünde Tutulacak Noktalar, Akşam, 25.11.1942.
New York Times, Turkish Action Condemned, New York, Eylül 1943.
Tan Gazetesi, Başmakale, Sayı: 2635, 22.12.1942.
Tan Gazetesi, Milli Korunma Kanunu Tadil Ediliyor, Sayı: 2600, 14.11.2012.
Yunus Nadi, Hükümet Yeni Tedbirlerini Almıştır, Cumhuriyet, Sayı:6552, 12.10.1942.
Zekeriya Sertel, Varlık Vergisinin İlk Neticeleri, Tan Gazetesi, Sayı: 2634, 18.12.1942.
Kaynaklar:
Akalın, Cüneyt. Varlık Vergisine Yabancı Tanıklar, Mülkiye Dergisi, Ankara, 2008.
Akar, Rıdvan. Aşkale Yolcuları: Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları. İstanbul: Belge Yayınları, 1999.
Akar, Rıdvan. Varlık Vergisi Kanunu: Tek Parti Rejiminde Azınlık Karşıtı Politika Örneği. İstanbul: Belge Yayınları, 1992.
Akdağ, Mustafa. Türkiyenin İktisadi ve İçtimai Tarihi: 1-2 c. İstanbul: Cem Yayınevi, 1974.
Aksanyar, Necati ve Murat Biçer. II. Dünya Savaşında Çıkarılan Varlık Vergisinin Türk Basınında ve Kamu Oyunda Yansılmaları. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 21, Dumlupınar Üniversitesi, 2008, p. 379-400.
Aktar, Ayhan. Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
Albayrak, Mustafa. Demokrat Parti Döneminde Milli Korunma Kanunu Uygulamaları (1955-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 67, Cilt 23, 2007.
Altan, Süleyman. Milli Korunma Müvacehesinde ilgililer le tüccar ve esnafın veci. Ankara: Karınca Matbaası, 1940.
Aydemir Ş. Süreyya. İkinci Adam (cilt. II). İstanbul: Remzi, 1975.
Bali, Rıfat N. Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945)-Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudiler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
Bali, Rıfat N. Çok Partili Demokrasi Döneminde Varlık Vergisi Üzerine Tartışmalar. Tarih ve Toplum Dergisi, Cilt: 28, No. 165, 1997.
Boratav, Korkut. Türkiyede Devletçilik (1923-1950). İktisadi Düşünceler ve İktisadi Mevzuat, Ankara: Ankara Üniversitesi SBF., 1962.
Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2002. Ankara: İmge, 2005.
Coşkun, Can Aktan, Dilek Dileyici ve Özgür Saraç. Vergi, Zulüm ve İsyan. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2003.
Güçlü, Muhammet. Varlık Vergisi ve Ankara Uygulaması, Tarih İncelemeleri Dergisi XI, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 1996, s. 177-186.
Kafaoğlu, A. Başer. Varlık Vergisi Gerçeği. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2002.
Kipal, Ulaş. Türkiye Milli İktisat Tarihi: Devletçilik. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2001.
Köksal, Bilge A. Türkiyede İktisadi Politikanın Gelişimi (1923-1973). İstanbul: Binbirdirek, 1973.
Makal, Ahmet. 65. Yılında Koruma Kanunu, Çalışma İlişkileri ve İş Mükellefiyeti, Tartışma Metinleri, No.76 Ankara Üniversitesi, Eylül 2004.
Ökte, Faik. Varlık Vergisi Faciası. İstanbul: Nebioğlu Yayınları, 1951.
Özkartal, Miraç Zeynep. Varlık Vergisini affettim çünkü İnönü bizi Hitlerden kurtardı, Milliyet, 29.01.2012.
Özpolat, Mustafa. Bütün Değişiklikleriyle Birlikte Milli Korunma Kanunu: Şerh ve Tatbikat. Ankara, 1945.
Pür, Hüseyin P. Varlık Vergisi ve Azınlıklar. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2007.
Tabakoğlu, Ahmet. Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Degah Yayınları, 1986.
Toktaş, Şule. Perceptions of Anti-Semitism among Turkish Jews. Turkish Studies, Vol. 7, 2006, p. 203-223.
Toprak, Zafer. Türkiyede Ekonomi ve Toplum, 1908-1950: Milli İktisat Milli Burjuvazi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal, 1995.
Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar. Ankara: ODTU, 1978.
Yalçın, Osman. Varlık Vergisi Kanunu ve Uygulaması, Avrasya İncelemeleri Dergisi, İstanbul: 2012.
Yenal, Oktay. Cumhuriyetin İktisat Tarihi. İstanbul: Creative, 2001.
Zürcher, E. Jan. Turkey: a Modern History. London: I.B. Tauris, 2004.
İnternet Kaynakları:
Duru, Bülent. 1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları, Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1940-1949, Ankara, 2008. http://kentcevre.politics.ankara.edu.tr/duru1941TIDATA.pdf
Erkan, Hüsnü. Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türk Ekonomisinde Temel Dönüşümler Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Türk Ekonomisi. http://www.konrad.org.tr/Wirtschaft%202007%20tr/06Erkan.pdf
I.Saraçoğlu Hükümeti Programı, 6. Dönem, 3. Yasama yılı, 05.08.1942. http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP13.htm
Kayra, Cahit. Varlık Vergisi Irkçı Değildi, görüşmeyi yapan, Şenol Çarık, 01.03.2013. http://www.gercekgundem.com/?p=529666
Milli Korunma Kanunu, 2008.
http://www.bilgininadresi.net/Madde/18569/Milli-Korunma-Kanunu Milli Korunma Kanunu.
http://www.jeodezi.ktu.edu.tr/Arazi_Mevzuati/3780.pdf
Silahlı, Jibid, ve Duygu Çol. Varlık Vergisi ve 6-7 Eylül Olayları.
http://mimoza.marmara.edu.tr/~mtekce/eco272/67eylul.pdf
Uras, Güngör. Varlık Vergisi Karalama aracı oldu. Milliyet, 1999.
http://www.milliyet.com.tr/1999/12/30/yazar/uras.html