Hitit kralı ve kraliçesi arasındaki dikotomik eşitlik üzerine bazı tespitler

Fransızca dichotomie, İngilizce dichotomy olarak kullanılan dikotomy kavramı Yunanca dikha (ayrı) ve tomos (kesme) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. Kullanıldığı disipline göre anlamı çeşitlense de kavramın özünü oluşturan “ikililik”,”çift başlılık”, “iki eşit parçaya ayrılma” oluşturur. “Hitit Çağı’nda Anadolu’da Anaerkil İzler”, başlığını taşıyan bu çalışmada dikotomy, MÖ. II. bin yıl boyunca Anadolu’ya egemen olan Hitit toplumunun din, hanedanlık ve aile ilişkilerinin analizindeki “ikililiği” vurgulamak amacıyla kullanılmıştır. Hitit toplumundaki ikililik, yani kadın ve erkek cinsinin birbirini bütünlemesi, tamamlaması kendisini “tanrı-tanrıça”; “kral, kraliçe” ve “anne, baba” ilişkilerinde açığa vurmaktadır. Evreni yöneten tanrılar topluluğunun başı olan eril Fırtına Tanrısı’nın yanında eşit yer yer daha fazla yetkiye sahip (Arinna’nın) “Güneş Tanrıçası”; Yeryüzü hâkimiyetine sahip olduğu varsayılan bir kralın yanında yönetime ortak olan bir “kraliçe”; hane halkı üzerinde egemen babanın yanında üretime doğrudan katılan hak sahibi “anne” figürü, Hititlerin ne kadar ataerkil oldukları sorgulamasını zorunlu kılmaktadır. . Bu çalışmada amaçlanan yazılı belgelerin ışığında Hitit kralı ve kraliçesi arasındaki dikotomik eşitliği incelemektir

Anahtar Kelimeler:

Anaerkillik, Ataerkillik, Dikotomi, Hititler, Kral, Kraliçe

Some Findings On Dichotomic Parity Between Hittite King And Queen

The duality concept in Hittite society, i.e. becoming integrated of woman and man, appears itself as a few relationship forms like “god-goddess”, King-queen” and “father-mother”. Some facts that the sun goddess of Arinna has an equal place near Storm god, the head of assembly of gods ruling the universe, and more authority than him; the “queen” joined to the administrative issues near king, who was the owner of earth domination; the “mother” participated directly to the production near father, the sovereign over households, make us to think how Hittites were patriarchal. In this study, we aim to investigate dichotomic parity between Hittite king and queen in the light of written sources.

Keywords:

Matriarchy, Patriarchy, Dichotomy , Hittites, King, Queen.,

PDF

___

Alp, Sedat, “Hitit Kralı IV? Tuthaliia’nın Askeri Fermanı”, Belleten, XI/43, ( 1947), s. 383-416.
Alp, Sedat, “Hitit Dilinde ‘Saray’ Sözünün Karşılığı”, Belleten, LXII/170, ( 1979), s. 273- 280.
Alp, Sedat, Hitit Çağında Anadolu/ Çiviyazılı ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar, Tübitak Yayınları, Ankara, 2001.
Ardzinba, Vladislav, Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, Çev . O. Uravelli, KAFDAV Yayınları, Ankara, 2010.
Arslan, Mustafa, “Ülgener’in Dikotomik Yönteminde Meslek Ahlakı” ve Ahilik, “İnönü Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/I (2010), s. 55-77.Balkan, Kemal, İnandıkta Bulunan Eski Hitit Çağı’na Ait Bir Bağış Belgesi, Ankara, 1973.
Beal, Richard, “The Hurrian Dynasty and the Double Names of Hittite Kings”, Stefano de Martino and Franca Pecchioli Daddi (ed.), A.A (Studi in memoria di Fiorella) XI (2002), s. 55–70.
Beckman, Gary, “Behexung, Entsühnung und Heilung: das Ritual der Tunnawiya für ein Königspaar aus mittelhethitischer”, OBO LXVII (1990), s. 159-162.
Beckman, Gary, “Royal Ideology and State Administration in Hittite Anatolien”, CANE I (1990), s. 529-543.
Beckman, Gary, Hittite Diplomatic Textes, Society of Biblical Literature, Atlanta
Beran Thomas, Die hethitische Glyptik von Boğazköy, Berlin, 1967.
Bin Nun, Shoshana R., The Tawananna in the Old Hittite Kingdom Heidelberg, 1975.
Bossert, Helmuth Th, “Meine Sonne”, Or XXVI (1957), s. 97-126.
Bryce, Trevor, The Kingdom Of The Hittites, Oxford: Clarendon Press, Paris 1988, s. 40–57.
Heerak, Christian Kim, Nuzi, Women's Rights and Hurrian Ethnicity and Other Academic Essays, Hermit Kingdom Press, 2006.
Danmanvılle, Jenny, “Un Roi hittite honore Ishtar de Šamuha”, RHA LIX (1956 ), s. 39-61.
Dinçol, Ali, Dinçol, Belkıs, “Tabarna ve ‘Aedikula’ Mühürleri”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu, 1000Tanrılı Halk- Die Hethiter und ihr Reich, das Volk der 1000 Götter, Bonn 2002.
Ensert E.Kübra, “M. Ö. İkinci Binde ‘Kanatlı Güneş Kursu ile Taçlandırılmış Anadolulu Hitit Figürleri” Anadolu (Anatolia) XXVIII (2005), s.25-38.Erkut, Sedat, “Hitit Çağında Önemli Kült Kenti Arinna’nın Yeri”, Sedat Alp’a Armağan (Festschrift für Sedat Alp, Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp), Anadolu Medeniyetlerini Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara 1992, s. 159-165.
Forlanını, Massimo, “Hattušili II: Geschöpf der Forcher oder vergessener König?”, AoF XXXII (2005), s. 230 -245.
Forrer, Emil, “Die keilschrift vob Boghazköi”, BoTU, J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung: Leipzig, 1922.
Forrer, Emil, Forschungen 1-2, Berlin, 1926.
Frıedrıch, Johannes, Staatsverträge des Hatti-Reiches in hethitischer Sprache 2. Teil (MVAeG 34/1), Leipzig, 1930.
García, González , Belmonte, Juan Antonio, Thinkıng Hattušha: Astronomy and Landscape in the Hittite Lands, Instituto de Astrofísica de Canarias , Departamento de Astrofísica, Universidad de La Laguna, 2011.
Giuseppe, Furlani, “The Basic Aspect of Hittite Religion”, The Harward Theological Review XXXI ( 1938), s. 252-262.
Gelb, Ignace Jay, The Double Names Of The Hittite Kings, Dans Rocznik Orientalistyczny 1953.
Goetze, Albrecht , Die Annalen des Muršiliš, (MVAeG 38), Leipzig, 1933.
Goetze, Albrecht, Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, New Haven
Goetze, Albrecht, Kulturgeschichte Des Alten Orients : Kleinasien, München, 1957.
Goetze, Albrecht, “Hittite Instructions”, Ancient Near Eastern Texts relating to the Old Testament, Princeton University Press, 1969.
Gonnet, Hatice, “Arkeolojik belgelere göre Eti Güneş Kursları”, Anadolu (Anatolia) XI (1967), s. 161-166.
Gross, Rita, “Ataerki-Öncesi Hipotezi: Bir Değerlendirme”, Bedenler, Dinler ve Toplumsal Cinsiyet, Ütopya Yayınları, Ankara, 2006.
Güterbock, Hans Gustav, “An Outline of the AN.TAH.ŠUM Festival”,JNES XIX (1960), s. 80-89.
Güterbock, Hans Gustav, Hittite Mythology”, Mythologies of Ancient World, Chicago, 1961.
Güterbock, Hans Gustav, “ Same Aspect of Hittite Festivals”, Actes dela 17 Rencontre Assyriologique Interationela, Bruxelles, 1970.
Haas, Volkert, Geschichte der hethitischen Religion, Brill: Leiden New York- Köln, 1994.
Hazenbos, Joost, “Hethitische Wörterbuch”, The Purity of the Kingship, Brill: Leiden-Boston-Köln, 2010.
Beckman, Gary, “Royal Ideology and State Administration in Hittite Anatolien”, CANE I, New York 1995, s. 529-543.
Houwink ten Cate, Philo H. J., “Mursilis’ North Western Campaigns Additional Fragments of his Comprehensive Annals”, JNES XXV(1966), s. 162-191.
Kammenhuber, Annelies , Materialien zu einem hethitischen Thesaurus, Lieferung 1-2, Heidelberg, 1977.
Kınal, F., (1956), “Eski Anadolu’da Kadının Mevkii”, Belleten, XX/79 (1956), s. 355-366.
Kümmel, Hans Martin, Ersatzrituale für den Hethitischen König (StBoT 3), Wiesbaden, 1967.
Laroche, Emmanuel, 'Šuppiluliuma II', RA LXVII, (1953), s. 70-78.
Laroche, Emmanuel, Documents hiéroglyphiques Hittites provenant du palais d’Ugarit”, Ugaritica III, Paris, 1956.
Macqueen, James G., Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Çev. E. Davutoğlu, Arkadaş Yayınları: Ankara, 2009.
Memiş, Ekrem, “Hitit Sarayında Kraliçelerin Rolü,” Belleten, LVIII/221- 223(1995), Ankara, s. 279-293.
Neu, Erich, Ein althethitisches Gewitterritual, (StBoT 5), Wiesbaden, 1970.
Otten, Heinrich, “Bibliotheken im Alten Orient”, Das Altertum I, Berlin, 1955.
Otten, Heinrich, “Ein Text zum Neujahrrsfest aus Boğazköy”, Orientalistische Literaturzeitung LI ,(1956), s. 101-105.
Otten, Heinrich, Hethitische Totenrituale, Berlin, 1951.
Reyhan, Esma, “Eski Anadolu’da Askeri Disipline Dair Bir Hitit Metni: Asker Yemini”, Eskiçağdan Modern Çağ’a Ordular-Oluşum, Teşkilat ve İşlev, F. M. Emecen(ed.), İstanbul Ün. Edebiyat Fakültesi ve Kitabevi Ortak Yayını, İstanbul 2008), s .49-71.
Sınger, Itamar, Hittite Prayers, Leiden-Boston-Köln, 2002.
Süel, Aygül, Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri İle İlgili Bir Direktifname, Ankara 1985. Tönnies, Ferdinand, Gemeinschaft und Gesellschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1979.
Weidner, Ernst F, “Politische Dokumente aus Kleinasien”, Die Staatsverträge in Akkadischer Sprache aus dem Archiv von Boghazköi”. Boghazköi-Studien 89, Leipzig, 1923.
Yiğit, Turgut, “Eski Anadolu Kentlerinden Luhuzatia/Lawazantiya'nın Tarihi ve Lokalizasyonu Üzerine,” Belleten, LXI 41/30 (197), s.1-14.