Cebel-i Lübnan’da İki Kaymakamlı İdari Düzenin Uygulanması ve 1850 Tarihli Nizamnâme

Cebel-i Lübnan, farklı dini ve etnik yapıya sahip toplulukların yaşadığı bir bölgedir. Geçmişten itibaren bu topluluklar arasında var olan iktidar mücadelesi bölgenin Osmanlı Devleti’nin idaresine geçmesi ile birlikte belli bir sisteme bağlandı. Veraset usulüne dayanan feodal yapılanma sayesinde güçlü aileler bölgenin yönetimini ellerinde tuttular. Özellikle Dürziler uzun süre yönetime hakim oldular. Bölgenin farklı etnik ve dini yapıya sahip olması Avrupa Devletleri’nin buradaki iktidar ve mezhep çatışmalarına müdahil olmalarına neden oldu. 1845 yılında bu çatışmaların hız kazanması üzerine Osmanlı Devleti bölgeye Hariciye Nazırı Şekip Efendi’yi gönderdi. Şekip Efendi’nin iki kaymakamlı idari yapıda yaptığı düzenlemeler bölgede huzur ve asayişi temin etti. Biz bu çalışmamızda bölgedeki idari düzenin teşkilinin yanı sıra Şekip Efendi’nin kurduğu idari yapının temelini teşkil eden nizamnâmenin 1850 yılındaki yeniden düzenlenmiş metnini vererek içeriğini açıklamaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler:

Tanzimat, Cebel-i Lübnan, Dürzi, Maruni, Şekip Efendi, Nizamnâme

The Application of the Dual Kaim-makamate Administration in the Mount Lebanon and Regulation of 1850

Mount Lebanon is an region populated by different ethnics and religious groups. After these region became under the Ottoman State administration, the running power struggle among these different groups linked with the Ottoman administrative organization. Powerful families governed these region due to the feudal structure based on line succession especially Druze dominated the ruling for a long time. The religious and ethnic variety of the population of the region led to European states intervention in the power strugle and sect conflicts. The Ottoman state send the minister of foreign officer named Şekip Efendi to the region after these conflicts ascended in 1845. The regulations laid down by Şekip Efendi in the administrative structure of Dual Kaim-makamate of the region provided the peace, law and order. In this study we will take into consideration the re-edited texts of the regulation of 1850, which was the bases of the administrative structure established by Şekip Efendi together with the formation of the administrative structure of the region

Keywords:

Tanzimat, Mount Lebanon, Druze, Maronite, Şekip Efendi, Regulation,

PDF

___

BOA., A. MKT. 21 / 27.
BOA., İ.MSM. 45 / 1160.
BOA., İ.MSM. 45 / 1161.
BOA., İ.MSM. 45 / 1165.
BOA., İ. MSM. 46 / 1169.
BOA., Divân-ı Hümayun, no: 82.
BOA., Name-i Hümayun Defteri, no: 12.
Düstur, Cilt: 4, (sene 1299).
Muharrerat-ı Nadire, Cilt: II.
TV. defa. 238 (3 M 1258 / 14 Şubat 1842).
TV. defa. 245, (Gurre Ş 1258 / 7 Eylül 1842).
TV. defa: 292, (7 L 261 / 9 Ekim 1845).
Acar, İrfan C., Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu, TTK., Ankara 1989.
Ahmed Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfi, C. VIII, (Naşir: Abdurrahman Şeref), Dersaadet, 1328.
_____________, Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, C. 6-7-8, (Yeni yazıya aktaran: Yücel Demirel), Tarih Vakfı YKY, İstanbul 1999.
_____________, Vak’a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, C. IX, (Yayına hazırlayan: M. Münir Aktepe), İstanbul 1984.
Akarlı, Engin Deniz, Cebel-i Lübnan’da Mutasarrıflık Düzeni 1861-1915, (Doçentlik Tezi), Eylül 1981.
Ali Fuat, “Ricali Tanzimattan Şekip Paşa”, TOEM (yeni seri) I / 3, s.42-66.
Çadırcı, Musa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Eyalet ve Sancak Meclisleri’nin Oluşturulması (1840-1864)”, Tanzimat Sürecinde Türkiye: Ülke Yönetimi, Ankara 2007, s.259-285.
Ekinci, Ekrem Buğra, “Lübnan Esas Teşkilat Tarihçesi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 3, Eylül 1998, s.17-35.
Engelhard, Türkiye ve Tanzimat-Devleti Osmaniye’nin Tarihi Islahatı (1826- 1882), (Mütercim: Ali Reşad), İstanbul 1328.
Farah, Caesar E., The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon, 1830- 1861, London-New York 2000.
Gökbilgin, M. Tayyib, “Dürziler”, İ. A., C. III, s.672-680.
____________, “1840’tan 1861’e Kadar Cebel-i Lübnan Meselesi ve Dürzîler”, Belleten, C. X, Sayı: 40, (1946), s.640-703.
Hitti, Philip K., Lebanon In History, From The Earliest Times To The Present, London 1957.
Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK., Ankara 1985.
Küçük, Cevdet, “Lübnan Meselesi”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 3, Mart 1987, s.35-40.
Öz, Mustafa, “Dürzîlik”, D.İ.A., C. X, s.39-48.
Shaw, Stanford J., -Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, İstanbul 1983.
Tekindağ, M. C. Şehabeddin, “Lübnan”, İ. A., C. VII, s.101-107.
______________, “Dürzi Tarihine Dâir Notlar”, İ.Ü.E.F. Tarih Dergisi, C. VII, Sayı: 10, Eylül 1954, s.143-156.
Uzun, Ahmet, Tanzimat ve Sosyal Direnişler, İstanbul 2002.
Ülman, A. Halûk, 1860-1861 Suriye Bunalımı: Osmanlı Diplomasisinden Bir Örnek Olay, Ankara 1966.