MEHMED AKİF ERSOY’UN DÜŞÜNCE DÜNYASINDA AHLÂK, ERDEMLER ve MEDENİYET İLİŞKİSİ

Mehmed Âkif’in içinde yetiştiği yıllar itibariyle dünya hızlı bir değişim süreci geçirmektedir. Üç büyük imparatorluğun dağıldığı, yeni ekonomik ilişkilerin, sömürgeci tutumların öne çıktığı bu süreçte toplumsal ve siyasal bunalımlar had safhaya ulaşmıştır. O, Osmanlı Devleti’nin çöküşünde etkili olan ve bu çöküşün ortaya çıkardığı değer erozyonun çok gerçekçi bir tahlilini sunar Din ve ahlâk arasında çok sıkı bir bağ gören Mehmed Âkif, imanın kuvvetli olduğu zaman ahlâkî erdemlerin gelişip yerleşeceğini, kalplerde imanın gevşediği dönemlerde ise erdemsizliklerin doğacağını belirtmektedir. İslâm dininin bir ahlâk dini olması Mehmed Âkif’in üzerinde önemle durduğu bir husustur. Mehmed Âkif, ahlâkın temelini İslâm dininin getirdiği ilkeler bağlamında düşünür. Din dışında ahlâka temel arayanları tenkit eder. Batı karşısında bizi biz yapan, ayırt eden, medeniyet kurduran ruhu, bu ahlâkî değerlerde, erdemlerde görür. İslâm dünyasının geri kalmışlığı, bu değerlerden uzaklaşmanın, tembellik gibi erdemsizliklere düşmenin bir sonucudur. Eserlerinde iyi ve kötü, erdem ve erdemsizlik gibi ahlâkî değerler insanın ilişkide olduğu sosyal yapı içerisinde değerlendirmektedir. Onun eserlerinde ahlâkî erdemler, başta klasik ahlâk literatürlerinde yer alan adalet, doğruluk, cesaret, ölçülülük, sabır olmak üzere önemle vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mehmed Akif Ersoy, Medeniyet, Ahlâk, Erdem, Adalet

Relation Between Morality, Virtue and Civilation in Mehmed Akif Ersoy’s World of Ideas

The world was undergoing a rapid change while Mehmed Âkif was growing. In this process three great empires fell apart, new economic relations and colonial attitudes stood out. Social and political crises burst there withal. He presented a realistic analysis of the value erosion which was effective in the collapse of the Ottoman Empire and also revealed by this collapse Mehmed Âkif who sees a close relationship between religion and morality states that moral virtues are developed and settled when faith is strong and vices arise when faith is weakened in hearts. He emphasizes that Islam is a religion of morality. He discusses morality in terms of the principles of Islam. He criticizes people who are seeking a basis for morality other than religion. He sees the spirit which makes us distinctive in view of West in these moral values and virtue. Backwardness of the Islamic world is a result of getting away from these values and falling into vices like laziness. In his works he assesses the moral values such as good and evil, virtue and vices with in the social structure that humans are related. Moral virtues are emphasized in his works, especially justice, truth, courage, temperance, patience that take place in classical moral literature

Keywords:

Mehmed Âkif Ersoy, Civilization, Morality, Virtue, Justice,

PDF

___

AKSAL, Ali Haydar, Âkif Duruşlu Asım, İnsan Yayınları, İstanbul 2006.
ARSLANOĞLU, İbrahim, “Kültür ve Medeniyet Kavramları”, http://w3.gazi.edu.tr/~iarslan/kulturvemedeniyet.pdf (11.07.2014).
BALTACI, Cahit, İslâm Medeniyeti Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2007.
BAYKARA, Tuncer, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar, Akademi Kitabevi, İzmir 1992.
BAYYİĞİT, Mehmet, “Mehmet Akif’te Din ve Toplum Sorunu”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 8, Konya 1999, ss. 53-68.
BOLAY, Süleyman Hayri, “Mehmed Âkif’in Düşüncesinde Felsefe Meseleleri”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Kitabı, Ankara 1986, ss. 29-36.
-----------------, “Mehmet Âkif’de Sa’y (iş/Çalışma) Felsefesi”, I Uluslararası Mehmet Âkif Ersoy Sempozyumu Bildiriler, Mehmet Âkif Ersoy Üniversitesi Yayınları, Burdur 2009, ss. 747-752.ÇETİNKAYA, Bayram Ali, “Medîne, Medeniyet ve İslâm Medeniyeti - Medîne’den Medeniyete-”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, 2010, ss. 5-50.
DALKILIÇ, Bayram, Mehmed Akif’e Göre Mantık Yanlışları, Konya, Tarihsiz.
DOĞAN, D. Mehmet, Câmideki Şair Mehmed Âkif, İz Yayınları, İstanbul 1998.
ERSOY, Mehmed Âkif, Safahat, Haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2015.
FEBVRE, Lucien, “Uygarlık, Bir Kelimenin ve Bir Fikir Gurubunun Evrimi”, Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara 1995.
GÖKÇEK, Fazıl, Mehmet Âkif’in Şiir Dünyası, Dergah Yayınları, İstanbul 2005.
GÖRGÜN, Tahsin, “Medeniyet”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28; Ankara 2003, ss. 298-301.
HUNTİNGTON, Samuel P., “Medeniyetler Çatışması mı?”, Medeniyetler Çatışması, Der. Murat Yılmaz, Ankara: Vadi Yayınları, Ankara 2000.
İMAMOĞLU, Abdulvahit, “Mehmet Âkif’te Medeniyet Kavramı”, İslâmî Araştırmalar, C. 21, S. 3, 2010, ss. 165-71.
-----------------, Mehmet Âkif ve İnanan İnsan, Ravza Yayınları, İstanbul 1996.
İZZET, Mehmet, Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, Ötüken Yay., İstanbul 1981.
KUNTAY, Mithat Cemal, Mehmed Akif, L&M Yayınları, İstanbul 2007.
KUTLUER, İlhan, “Medeniyet”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, Ankara 2003, ss. 296-297.
MAZIOĞLU, Hasibe, “Mehmet Âkif Ersoy”, Ölümünün 50. Yılında Mehmed Âkif Ersoy’u Anma Kitabı, Ankara 1986, ss. 7-28.
ÖZAKPINAR, Yılmaz, İslâm Medeniyeti ve Türk Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
PONS, Alain, “Uygar Olma ve Uygarlık”, Siyaset Felsefesi Sözlüğü, Çev. İsmail Yerguz, Haz. Philippe Raynaud, Stephane Rials,: İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
SIRÂTIMÜSTAKİM, C. 1-5, Ed. M. Ertuğrul Düzdağ, İstanbul 2014.
ŞENGÜLER, İsmail Hakkı, Açıklamalı Mehmed Âkif Külliyatı, Hikmet Neşriyat, İstanbul 1989.
TİMURTAŞ, F. Kadri, Mehmet Âkif ve Cemiyetimiz, İstanbul 1987.
TURAN, Osman, Tarihi Akışı İçinde Din ve Medeniyet, Nakışlar yayınevi, İstanbul 1980.
YETİŞ, Kâzım, Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy, Akçağ Yayınları, Ankara 2011.