II. MEŞRUTİYET SÜRECİNDE OSMANLI DEVLETİ’NDE ORDU-SİYASET İLİŞKİLERİ ÜZERİNE GENEL BİR BAKIŞ

3. Ordu’ya mensup muvazzaf subayların desteğiyle yapılan 1908’deki Jön Türk darbesiyle siyasete uzun bir aradan sonra büyük bir baskı yapılmıştı. Aslında halkın, meşrutiyet taleplerine ve saraya karşı harekete katıldığı söylenemez. İttihat ve Terakki Cemiyeti, 1908 darbesini gerçekleştirmiş fakat ordudaki bölünmeyi önleyememişti. Bölünmeyle birlikte birtakım subaylar ordunun görevi dışına çıkmasına ve siyasileşmesine karşı çıkmışlardı. Orduda siyasileşmenin etkisiyle alaylı - mektepli kavgası başlamıştı. İttihatçılar hem mektepli hem de aktif siyaset içinde yer aldıklarından dolayı iktidar için tehdit unsuruydular. İTC – ordu ilişkilerine bakıldığında, cemiyetin ordusu değil de ordunun cemiyeti söz konusuydu. Cemiyet adeta orduya bağımlı gibiydi. Meşrutiyet’i ilan etmek için dağa çıkan subaylar, sokağa inmişlerdi. Ordu modernleşme sürecine girdiği halde savaş kabiliyetini artırabilmiş değildi. 31 Mart olayını bastıran Mahmut Şevket Paşahemen Harbiye Nazırı ardından üç ordunun müfettişi olmuştu. Artık İstanbul başta olmak üzere ülke genelinde Hareket ordusunun etkinliği hissedilmeye başlamıştı. Mahmut Şevket Paşa’nın uygulamalarına ve ordu – siyaset ilişkilerine karşı tepkisel mahiyette bazı olaylar meydana gelmişti. Bunun en önemlisi 1912’de gerçekleşen Halaskar Zabitan Hareketi’dir. Bu grup,seçimlerin yenilenmesini ve ordunun siyaset yapmamasını istiyordu. Sundukları beyannamede aslında kendileri de siyaset yapmaktaydılar.Örneğin meşruti esaslara dayalı bir yönetim talep ediyorlardı. Bu hareket neticesinde ittihatçı kesimce desteklenen Sait Paşa hükümeti çekilmek zorunda kaldı

Anahtar Kelimeler:

Jön Türkler, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Ordu-siyaset ilişkisi, II. Meşrutiyet, Balkan Savaşı

-

The Young Turk coup in 1908 was made with the support of active duty officers. Committee of Union and Progress in these years, during the liberal wing of the Unionist wing factions form is reserved Stroke from 1908 actually performs the army conservatives, liberals, was capturing between Unionists and neutrals. Neutrals dont want politicized soldiers and the army must be only defense -oriented. Cutting and sarcastic Conservative were more connecting to the sultan. Unionists scholar and threatened by their management as well as taking part in active politics. ITC - From military relations, society, society of the army there was not an army. Society seemed to depend almost the army. Officers in particular, the effect of this feeling can not do normal periods, not only They had to be activities. Before you go to the mountain you may came on the scene to declare, and then drive into the street. During this period, non- political integrity Şevket Mahmud Pasha largely in the hands of the military government. The rebel movement in 1909 (Case of 31) were suppressed by the commander. However, Şevket Mahmud Pasha, the politicization of the military's support and rebellion on behalf of the CUP, stressed that only the country has been disposed of in the name of ıt

Keywords:

The Young Turks, the Union and Progress Party, the military – political relations, II. Meşrutiyet,

PDF

___

Arşiv Belgeleri^
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA. DH. MKT, Dosya:2744, Gömlek:46 (29 M 1327/ 20 Şubat 1909)
BOA, DH. İD. Dosya:79, Gömlek12 (16 M 1330/ 6 Ocak 1912) Süreli Yayınlar
“Askerler ve Cemiyet”, Hüseyin Cahit, Tanin, 13 Teşrin-i evvel 1325. (26 Ekim 1909)
Ahmet Turan Alkan, a.g.e., s. 230.
“Ordu Millet”, Ali Fuad, Asker, no:1, 21 Ağustos 1324, İstanbul, 1324.
“Kulüp”, Miralay İlmi, Asker, no:2, 1 Eylül 1324.
“Divan-ı Harp”, Şanlı Ordu, no: 3, 15 Nisan 1325.
Ceride-i Bahriye, sayı: 416, 13 Nisan 1325 (16 Nisan 1909)
MMZC, İçtima:33, Devre:2, C:2, cilt:2, s. 321 (15 Temmuz 1912)
İkdam, 14 Ağustos 1912, sayı: 5561.
“Hiss-i Vazife”, Kılınç, Sayı:2, 25 Kanun-ı evvel 1325. (7 Ocak 1910)
“Harbiyede Unutulmaz Bir Gece”, Nazım, Asker, no:1, 21 Ağustos 1324.
“Goltz Paşa ve Fuad Bey’in Mektubu”, Ali Fuad, Asker, no:2, 1 Eylül 1324.
Hatırat, Kitap ve Makaleler
Aksun, Ziya Nur, Osmanlı Tarihi, C: 5, İstanbul, Ötüken, 1994.
Akyıldız, Necdet, Temmuz 1330’da Meclis-i Mebusan’da Geçen Divan-ı Ali Bahislerine Bir Nazar: Gazi Ahmet Muhtar Paşa, İ.Ü. SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 1990.
Alkan, Ahmet Turan, II. Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, İstanbul, Ufuk, 2006.
Andonyan, Aram, Balkan Harbi Tarihi (Türkçesi: Zaven Biberyan), İstanbul, Sander, 1975
Balkan Harbi Garp Ordusu Yunan Cephesi Harekâtı, Genelkurmay Atase Yayınları, C.III, Kısım.2, Ankara, 1981.
Bartlett, Ashmead, Esbab-ı Hezimet ve Felaketimiz, (Müt. Ebulnüzhet Hakkı), Dersaadet, Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, 1329.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, I. cilt, I. ks., Ankara, T.T.K, 1991.
Bleda, Mithat Şükrü, İmparatorluğun Çöküşü, İstanbul, 1979.
Danişment, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C:IV, İstanbul, Türkiye Yayınevi, 1972.
Dündar,Fuat, Modern Türkiye'nin Şifresi İttihat ve Terakki'nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918), İletişim yay., İstanbul, 2008.
Erkin, Behiç, Hatırat 1876-1958, Ankara, TTK, 2010.
Gencer,Mustafa, Jöntürk Modernizmi ve “Alman Ruhu”, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
Güngör, Erol, Dünden Bugünden Tarih-Kültür-Milliyetçilik, İstanbul, Ötüken, 1987.
Hale, William, Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Çev. Ahmet Fethi, İstanbul, Hil Yayınları, 1996.
Iacovella, Angelo, Gönye ve Hilal İttihat-Terakki ve Masonluk, (Çeviren Tülin Altınova), İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
İbrahim Hilmi, Balkan Harbinde Askeri Mağlubiyetlerimizin Esbabı, İstanbul, Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, 1329.
İbrahim Temo’nun İttihat ve Terakki Anıları, İstanbul, Arba, 1987. Küreli, Yeşim, 1908-1914 Yılları Arasında Osmanlı’da Hükümet Darbeleri ve Sonuçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007.
Mahmut Muhtar Paşa, Balkan Savaşı Üçüncü Kolordu’nun ve İkinci Doğu Ordusu’nun Muharebeleri, İstanbul, Güncel, 2003.
Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İstanbul, İletişim, 2006.
Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul, İletişim, 1994.
Meriç, Ümit, Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, İstanbul, Ötüken, 1979.
Moreau, Odile, Reformlar Çağında Osmanlı İmparatorluğu Askeri “Yeni Düzen”in İnsanları ve Fikirleri 1826-1914, İstanbul, Bilgi Ün. Yayınları, 2010.
Özkaya, Yücel, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul, YKY, 2010.
Sedes, Halil, 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilalleri ve Siyasi Olaylar, II. Kısım, İstanbul, 1946.
Tengirşenk, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay., 1981.
Türkgeldi, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.
Türkmen, Zekeriya, Osmanlı Meşrutiyetinde Ordu-Siyaset Çatışması, İstanbul, İrfan Yay., 1993.
Uçarol, Rıfat, Gazi Ahmet Muhtar Paşa 1839-1919Askeri ve Siyasi Hayatı, İstanbul, Filiz, 1989.
Zeyrek,Suat, Birinci Balkan Savaşı Yenilgisinin İç ve Dış Nedenleri, İ.Ü. SBE, Basılmamış Doktora Tezi, 2012.