Sosyolojik Bir Gerçeklik Olarak Türk Mitolojisi ve Sanata Yansımaları

İnsanlarda güzel duygular bırakan ve çeşitli işlevler yüklenerek varlığını sürdüren sanat, tarihsel süreçte sosyal koşullar ve dönemin baskın unsurları paralelinde biçim almıştır. Toplumsal bir kurum olan sanatın, sosyal gerçekliklerin âdeta bir aynası olan mitoloji ile iç içe ilerlemesi tarihin ilk dönemlerine dayanmaktadır. Bir kültür olgusu ve inanç sistemi olan mitoloji; bu dönem toplumlarının ortak duygu, düşünce ve kimlik oluşumunda önemli bir rol üstlenmiştir. Mitolojinin temelini oluşturan kutsal hikâyeler içinden çıktığı toplumun kültürel şifrelerini taşıyan estetik sembollere dönüşerek destan, şiir ve edebî metinler gibi sanat dallarına yansımış ve kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Her milletin kendi kültürel değerlerini kapsayan bir mitolojisi olduğu gibi Türk medeniyetinin de sosyal gerçekliğini yansıtan mitolojik bir geçmişi bulunmaktadır. Ancak yaşadıkları coğrafya, dünya görüşü ve sosyal koşulları çerçevesinde şekillenen bu anlayış diğer medeniyetlere nispeten farklı bir çizgide ilerlemiştir. Bu çalışmada köklü bir geçmişe sahip olan Türk medeniyetinin yaşam koşullarının onları hangi doğal gerçekliğe yönelttiğini ve bu gerçeklik paralelinde şekillenen mitoloji anlayışları ve bu anlayışın sanat eserlerine yansımaları gerçeklik teması ekseninde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sanat, Mitoloji, Toplum, Kültür, Gerçeklik

Turkish Mythology as a Sociological Reality and Its Reflections on Art

Art, which makes people feel pleasant and maintains its existence by taking on various functions, has taken shape in parallel with the social conditions and the dominant facts of the period in the historical process. The progress of art, which is a social institution, with mythology, which is a mirror of social realities, dates back to the first periods of history. Mythology as a cultural phenomenon and belief system played an important role in the generation of collective feelings, thoughts and identity of the societies of this period. Sacred stories, which form the basis of mythology, have been transformed into aesthetic symbols that carry the cultural codes of the society from which they emerged, reflected on branches of art such as epic, poetry and literary texts, and have reached the present day by being transferred from generation to generation. In the same way that every nation has a mythology covering its own cultural values, Turkish civilization also has a mythological past that reflects its social reality. However, this understanding, shaped by the geography they live in, their social conditions and worldview have progressed in a different line compared to other civilizations. In this study, which natural reality the living conditions of Turkish civilization, which has a deep-rooted history, led them to and their understanding of mythology shaped in parallel with this reality and the reflections of this understanding on their works of art are discussed in the axis of the reality.

Keywords:

Art, Mythology, Society, Cultura, Realty,

PDF

___

Aslan, E, & Ötgün, C. (2019). Sanatta Diyalektik İmge. Fine Arts, 14(2), 100-107.
Aslan, E. (2020). Toplumsal Bellek ve Kimlik: Amerikan Figüratif Resmine Bir Bakış. Art-e Sanat Dergisi, 13(25), 33-51.
Atsız, H. N. (1943). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Işık Basımevi.
Baltacı, H. (2020). Türk Mitolojisinin Plastik Sanat Eserlerine Yansıması. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 5(10), 85-100.
Banarlı, N, S. (1983), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Bayat, F. (2002). “Oğuz Kağan Destanı Üzerine Yeni Düşünceler”. Türkler Ansiklopedisi, C. 3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Bayat, F. (2006a). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Bayat, F. (2006b). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. Ankara: Ötüken Neşriyat.
Bayat, F. (2007). Mitolojiye Giriş, Ankara: Ötüken Neşriyat.
Bayladı, D. (2003). Uygarlıklar Kavşağı Anadolu, (2. Basım), Ankara: Say Yayınları.
Beydili, C. (2004). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
Bilgili, N. (2017). Türk Mitolojisi, Ankara: Kripto Yayınları.
Boratav, P, N. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: Bilgesi Yayıncılık.
Çoruhlu, Y. (1995). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi. İstanbul: Seyran Kitap.
Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Demir, N. ve Erdem, M. D. (2006). Türk Kültüründe Destan ve Battal Gazi Destanı. Electronic Turkish Studies, 1(1).
Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş, 2. Baskı, Ankara Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Eliade, M. ((2001). Mitlerin Özellikleri (S. Rifat, Çev.). İstanbul: Om Yayınevi.
Erdoğan, B. (2007). Sorularla Türk Mitolojisi, İstanbul: Pozitif Yayınları.
Esin, E. (2004). Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Gezgin, D. (2009). Su Mitosları, İstanbul: Sel Yayıncılık.
Gezgin, D. (2007). Hayvan Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Gezgin, İ. (2008). Sanatın Mitolojisi, 1. Baskı, İstanbul: Sel Yayınları.
Göksu, E. (2016). Çift Başlı Kartal ve Selçuklular, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (5), 117-141.
Günay, U. (2008). Türk Destanları. http://www.dilbilimi.net/Turk_Destalari_Umay_Gunay.pdf
İnan, A, (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Kafesoğlu, İ. (2017). Umumi Türk Tarihi Hakkında Tespitler, Görüşler, Mülahazalar, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Kalafat, Y. (2003). Edige Destanında Olağanüstü Tipler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (13), 345-352.
Kalafat, Y. (2004. Altaylardan Anadolu’ya Kamizm-Şamanizm, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Kaya, K. (2003). Hint Mitolojisi Sözlüğü, Ankara: İmge Kitapevi.
Levi-Strauss, C. (2013). Mit ve Anlam (G. Yavuz Demir, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
Malinowski, B. (1990). Büyü, Bilim ve Din (S. Özkal, Çev.)). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Ögel, B. (1971). Türk Mitolojisi: II, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Özkan İ. (2013). Abdülkerim Satuk Buğra Han Destanı. Bengü Bitig Dursun Yıldırım Armağanı.
Özkartal, M. (2015). Türk Mitolojisi ve Sanat Eğitimindeki Yeri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(5), 83-98.
Salt, A. (2006). Ansiklopedi/Semboller. İstanbul: Ruh ve Madde Yayıncılık.
Şenocak E. (2013). Göç ve Ergenekon Destanlarında Mitostan Ütopyaya Yolculuk. Electronic Turkish Studies, 8(1).
Useev, N. (2016). Manas Destanında Türkü Til Kavramı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2016, 41: 203-223.
Togan, Z. V. (1951). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitapevi.
Tolstoy, L., N. (2007). Sanat Nedir? (M. Beyhan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tunalı, İ. (1971). Sanat Ontolojisi, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.