ENGELLİLİĞİ AÇIKLAYAN SOSYAL MODEL NEDİR?

Klasik bilim anlayışının dayandığı Newton mekaniği ile Descartesın Kartezyen felsefesi, bütünbir doğa bilimlerinin dayanağı olduğu gibi sosyal bilimlerin de bilimsel bir nitelik kazanması içinüzerinde temellenmesi gereken iki önemli varsayım olmuştur. Klasik bilim anlayışına göre insan,çevresinden bağımsız kendi başına bir makine olarak görülmüştür. Engelliliğin tıbbi modelininsosyal model tarafından eleştirilen özelliklerinin dayanağını burada aramak gerekmektedir. Tıbbimodelin engelliliği, özel , normal olmayan , bireysel bir trajedi olarak değerlendirip engelli bireyve onun ailesine odaklanarak geniş toplumsal, ekonomik ve çevresel faktörleri göz ardı etmesi sosyalmodelin temel eleştiri noktaları olmuştur. Sosyal modele göre, birey ile onun geniş toplumsal çevresiarasındaki etkileşimi hesaba katarak engelliliği değerlendirmek gerekmektedir. Böylece engellibireyleri etkileyen sosyal faktörler, engelli sorunlarının kamusal alanda görünürlük kazanması,tartışılması ve iyileştirilmesi amacına yönelik olarak politize edilebilir. Bu makalenin amacı, tıbbimodeli sorunsallaştırarak sosyal bilimlerde sosyal modele göre engelli çalışmaları yapılması yönündefarkındalık yaratmaktır.

What is Social Model of Disability?

The classical understanding of science is based on the mechanistic view of Newton and the Cartesianphilosophy of Descartes and at the same time, these two significant assumptions should also be basis ofsocial sciences for acquiring a scientific quality. According to the classical conceptualisation of science,the human being has been seen as a machine independent from his/her environment. This idea isrequired to be looked at for the foundations of the medical model of disability which is criticizedover the social model of disability. The social model criticizes the medical model due to the fact thatthe latter evaluates the disability as a special and/or an abnormal situation, an individual tragedyby focusing on the disabled individual and his/her family but ignoring the broad social, economicand environmental factors. According to the social model, disability should be considered by takingthe interaction between the individual and his/her large social milieu into account. Thus, for makingvisible, discussing, and solving the problems of the disabled in the public sphere, all the social factorscould be politicized. The aim of this article is to raise awareness toward social model in social sciences.

PDF

___

Fougeyrollas, P. ve Beauregard, L. (2001). Disability: an interactive person-environment social creation. Albrecht, Seelman ve Bury (Ed.), Handbook of disability studies (ss. 171- 194). California: Sage Publication, Thousand Oaks. Gill, C. J., Kewman, D. G. ve Brannon, R. W. (2003). Transforming psychological practice and society. American Psychologist, 58 (4), ss. 305-312. Gulbenkian Komisyonu (1996). Sosyal bilimleri açın (Ş. Tekeli, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Goffman, E. (1963). Stigma, notes on the management of spoiled identity . N. J.: Englewood Cliffs. Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve sosyal bilimler. İstanbul: Paradigma Yayınları. Hughes, B. ve Paterson, K. (1997). The social model of disability and the disappearing body: towards a sociology of impairment. Disability &Society, 12 (3), ss. 325-340. Jeanniere, A. (1994). Modernite nedir? (M. Küçük ve N. Tutal, Çev.) Küçük, M. (Der.), Modernite versus postmodernite (ss. 15-25). Ankara: Vadi Yayınları. Mayor, F. ve Forti, A. (1997). Bilim ve iktidar (M. Küçük, Çev.), Ankara: TÜBİTAK Yayınları. Melia, R. P., Pledger, C. ve Wilson, R. (2003). Disability and rehabilitation research. American Psychologist, 58 (4), ss. 285-288. Mielants, E. (2007). Tepki ve direniş: Doğa bilimleri ve beşeri bilimler. (Lee ve Wallerstein Der.). İki kültürü aşmak (A. Babacan, Çev.), (ss. 50-76). İstanbul: Metis Yayınları. Olkin, R. ve Pledger, C. (2003). Can disability studies and psychology join hands? American Psychologist, 58 (4), ss. 296-304. Özlem, D. (1998). Evrensellik mitosu ve sosyal bilimler. Sosyal bilimleri yeniden düşünmek, sempozy um bildirileri (ss. 53-66). İstanbul: Metis Yayınları. Özlem, D. (1999). Siyaset, bilim ve tarih bilinci. İstanbul: İnkılap Yayınları. Pledger, C. (2003). Discourse on disability and rehabilitation issues-opportunities for psychology. American Psychologist, 58 (4), ss. 279-284. Prilleltensky, O. (2012). Eleştirel psikoloji ve engelli çalışmaları: Anaakımı eleştirmek, eleştiriyi eleştirmek. (Fox, Prilleltensky ve Austin, Ed.). Eleştirel psikoloj i (ss. 329- 349). (E. Erdener vd., Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Shakespeare, T. ve Watson, N. (1997). Defending the social model. Disability &Society, 12(2), ss. 293-300. Snow, C.P. (2010). İki kültür (T. Birkan, Çev.). Ankara: TÜBİTAK Yayınları. Stremlin, B. (2007). Otoritenin kuruluşu: modern dünyada bilimin yükselişi. (Lee ve Wallerstein, Der.). İki kültürü aşmak (A. Babacan, Çev.). (ss. 17-49). İstanbul: Metis Yayınları. Tate, D. G. ve Pledger, C. (2003). An integrative conceptual framework of disability. American Psychologist, 58 (4), ss. 289-295. Toulmin, S. (2002). Kozmopolis, modernitenin gizli gündemi (H. Arslan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları. Turner, B. S. (2001). Disability and the sociology of the body. (Albrecht, Seelman ve Bury, Ed.). Handbook of disability studies (ss. 252-266). California: Sage Publication, Thousand Oaks. Zola, I. K. (1989). Toward the necessary universalizing of a disability policy. The Milbank Quarterly, Vol. 67, Supplement 2 (Part 2). Disability policy: restoring socioeconomic independence, ss. 401-428.