CANAN OYKÜ DONMEZ KARA

Türkiye’de Mekânsal Erişilebilirliği Sınırlayan Altyapı Eksikliklerinin Engelli İstihdamına Etkisi

Erişilebilirlik, farklı gereksinimleri bulunankişilerin kendi başlarına evlerinden çıkabilmeleri,başkalarına ihtiyaç duymadan çeşitli binalara veaçık alanlara ulaşabilmeleri ve bunlarıkullanabilmeleri şeklinde tanımlanmaktadır.Engellilerin ekonomik, sosyal ve toplumsalhayata katılabilmeleri noktasında erişilebilirlikdaha önemli hale gelmektedir. Bunun için baştadevletin bir kısım yasal düzenlemeler hayatageçirmesi, sonra da yerel yönetimlerin yapılıçevrede ve kent ölçeğinde gereksinim duyulantüm fiziksel, mimari ve altyapı önlemlerinialmaları gerekmektedir. Bu çerçevedearaştırmanın amacı, Türkiye’de mekânsalerişilebilirlik bağlamında engellilerinistihdamında karşılaşılan sorunların ortayakonulması ve bunların çözümüne yönelik bazıöneriler geliştirilmesidir. Araştırma, engelli dostuiller arasında sayılan Çanakkale ili kent merkeziile sınırlandırılmıştır. Araştırma verileri görüşmeyöntemiyle toplanmış, engelli derneklerininyetkilileri ve engelli çalıştıran firmalarınyetkilileriyle görüşmeler yapılmıştır. Verileriçerik analizi ile çözümlenmiştir. Sonuçta, her nekadar engelli dostu iller arasında sayılsa daÇanakkale kent merkezinde, mekânsalplanlamanın engellileri hesaba katmayan biranlayışla yapıldığı, bu durumun engellilerinkentsel hizmetlere ve iş imkânlarına erişimlerinisınırlandırdığı görülmüştür.

The Impact of Infrastructure Deficiencies Limiting Spatial Accessibility on the Employment of Personswith Disabilities in Turkey

Accessibility is defined as people with different needs to leave their homes on their own, reach and use various buildings and open spaces without the need for others. Accessibility becomes more critical for disabled people to participate in economic and social life. The purpose of the research is to reveal the problems encountered in the employment of disabled people in context of spatial accessibility in Turkey and to develop some suggestions for a solution. The research is limited to the city center of Çanakkale, which is considered among the disabled-friendly cities. The research data were collected by interview method, and interviews were held with the officials of the associations for the disabled and the representatives of the companies employing the disabled. The data were analyzed by content analysis. As a result, although it is counted among the disabledfriendly cities, it has been observed that the spatial planning in the city center of Çanakkale is done with an understanding that does not take the disabled persons into account, which limits the access of disabled people to urban services and job opportunities.

PDF

___

Abidi, J. ve Sharma, D. (2014). Poverty, Disability and Employment: Global Perspectives From the National Centre for Promotion of Employment for Disabled People. Career Development and Transition for Exceptional Individuals. 37(1). 60–68.
Ar, H. ve Uğuz, S. Ç. (2017). Küresel Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinde Turizmin Rolü: Türkiye Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10(49). 521-530.
Aygün, E., Korkut, A. ve Kiper, T. (2018). Engelli Bireyler İçin Kentsel Dış Mekânlara Erişilebilirliğin İncelenmesi: Tekirdağ Örneği. ARTİUM Architecture, Urbanism, Design and Construction. 6(2). 20-32.
Bıçkı, D., Yetkin Şale, H. ve Ak D. (2016). Herkes için Erişilebilir Kentler: Muğla Örneği. The Journal of Academic Social Science Studies. 51. 449-470.
Bilsin, E. ve Başbakkal, Z. (2014). Dünyada ve Türkiye’de Engelli Çocuklar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 30(2). 65-78. Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. R.G. 14.07.2009/ 27288.
Burcu, E. (2006). Özürlülük Kimliği ve Etiketlemenin Kişisel ve Sosyal Söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 23(2). 61-83.
Burcu, E. (2011). Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 28(1). 37-54.
Creswell, W. J. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişilebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 61(2). 541-598.
Eliöz, M., Demir, A. Z. ve Akbuğa, E. (2017). Engelli Dostu İller Sıralaması Çalışması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 50. 348- 365.
Erten, Ş. ve Aktel M. (2020). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı: Engelsiz Kent Yaklaşımı Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi 11. 28. 898-912.
Genç, Y. ve Çat, G. (2013). Engellilerin İstihdamı ve Sosyal İçerme İlişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi. 8(1). 363-393.
Güçlü, İ. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Teknik-Yaklaşım- Uygulama. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Güler, M. (2011). Kentsel Haklar, Kapitalizm ve Katılım. Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi. 66(1). 49-71.
Goffman, E. (1963). Stigma. London: Penguin Books.
Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma (2.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Mamatoğlu, N. (2015). Türkiye’de Engelliler İçin Ulaşılabilirlik Uygulamaları Algısı. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Dosya Dergisi. 36(3). 6-13.
Marumoagae, M. C. (2012). Disability Discrimination and the Right of Disabled Persons to Access the Labour Market. Potchefstroom Electronic LawJournal/ Potchefstroomse Elektroniese Regsblad (PER/PELJ). 15(1). 345-365.
Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (Çeviri Editörü: Selahattin Turan). (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Mussida, C. a Sciullid. (2016). Disability and Employment Across Central and Eastern European Countries. IZA Journal of Labor& Development. 5(4). 1-24.
Odabaş-Uslu A. ve Güneş, M. (2017). Engelsiz Kentler-Herkes İçin Erişilebilir Kentler. Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Araştırma Dergisi. 1(2).30-36.
Orhan, S. (2013). Türkiye’de Özürlü Dostu İstihdam Politikaları (Durum Analizi ve Öneriler). Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları.
Priestley, M. (2012). Disability. TheStudent’s Companion to Social Policy. (Editör: Pete Alcock, Margaret May ve Sharon Wright). 4. Baskı. United Kingdom: Wiley-Blackwell Publishing.
Şat, N. ve Göver T. (2017). Engelliler İçin Belediyelerin Erişilebilirlik Sorumlulukları: Çorum Engel Haritası Projesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10 (1). 521- 542.
T.C. Anayasası. RG: 18.10.1982/ 17863. Tiyek, R., Eryiğit, B. H. ve Baş, E. (2016). Engellilerin Erişilebilirlik Sorunu ve TSE Standartları Çerçevesinde Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. (12). 225-261.
Türk Dil Kurumu [www.tdk.gov.tr]. (Erişim: 30 Mayıs 2020).
United Nations (1975). Declaration on the Rights of Disabled Persons. General Assembly. Decision of 3449 (XXX).
United Nations (2017). Yeni Kentsel Gündem: HABİTAT III. [http://uploads.habitat3.org/hb3/ NUA-Turkish.pdf]. (Erişim: 25 Mayıs 2020).
World Health Organization (1980). International Classification of Impairments. Disabilities and Handicaps. Switzeland: WHO.
World Health Organization (2001). International Classification of Functioning. Disabilityand Health. Geneva: WHO Library Cataloguing-in-Publication Data.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
2006/18 Sayılı Başbakanlık Genelgesi. RG: 12 Temmuz 2006/ 26226.
3194 Sayılı İmar Kanunu. R.G. 09 Mayıs1985/18749.
5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun. R.G. 07 Temmuz 2005/ 25868.
5393 Sayılı Belediye Kanunu. RG: 13 Temmuz 2005/ 25874.
6353 Sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. R.G. 12 Temmuz 2012/ 28351.
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. R.G. 14 Temmuz 2009/ 27288.
Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. R.G. 20 Temmuz 2013/ 28713.
[https://www.maxqda.com/help-mx20/maxmaps /two-case-model]. (Erişim: 10 Ocak 2021).
[http://www.mo.org.tr/UIKDocs/kentselsart1.pd f]. (Erişim: 10 Ekim 2020).
[https://rm.coe.int/168071923d].(Erişim: 10.10. 2020).