Libya Arapçasında Yer Alan Türkçe Kelimeler ve Geçiş Yolları

Kültürler ve diller arası etkileşim toplumlar arasında kaçınılmaz bir durumdur. Her millet tarihin belli dönemlerinde diğer bir ulusu fetihler, ticari ilişkiler, sınır komşusu olma gibi faktörler nedeniyle etkiler. Bu faktörlerin en etkilisi fetih hareketlerdir. 1551 yılında Libya’da başlayan Osmanlı egemenliği 1912 yılında sona ermiştir. 361 yıl Libya’da süren Osmanlı hâkimiyeti döneminde iki kültür arasında etkileşim meydana gelmiş ve birçok Türkçe kelime Arapçaya geçmiştir. Bu kelimelerin geçişi özellikle Arapça günlük konuşmalarda daha fazla olmuştur. Osmanlılar Libya’yı kontrol altına aldıktan sonra bölgede medreseler açmıştır. Bu medreselerde, Osmanlıca dersler de verilmiş ve bu sayede Libya Arapçasına Türkçe kelimelerin girişi hızlanmıştır. Bu sayede günümüzde de birçok Türkçe kelime Libya Arapçasında kullanılır hale gelmiştir. Osmanlı döneminde bölgede Türkçe gazete ve dergiler yayınlanmıştır. Bu durum Türkçe kelimelerin Libya’da yaygınlaşmasına büyük katkı sağlamıştır. Türkçeden Libya Arapçasına geçen kelimelerin bir kısmının telaffuzu değişmiş bir kısmı ise anlam kaymasına uğramıştır. Bu çalışmada Türkçeden Libya Arapçasına geçen belli başlı kelimeler ve geçiş nedenleri hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmada kültür etkileşiminin toplumlar arasında kaçınılmaz bir süreç olduğu ve bu etkileşimin Türkçeden Arapçaya geçen sözcüklerin aktarılması ile kendisini gösterdiği meydana gelen etkileşimin üzerinden asırlar geçmiş olmasına rağmen kalıcı olduğuna vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Arapça, Türkçe Kelimeler, Kültür Etkileşimi, Osmanlı Hakimiyeti

Transfer of Turkish Words Into Libyan Arabic

Intercultural and interlanguage interaction is inevitable across societies. One nation influences another in certain periods of history due to factors such as conquests, trade relations, and border relations. The most influential of these factors are conquests. The Ottoman rule, which started in Libya in 1551, ended in 1912. During the 361-year Ottoman rule in Libya, an interaction between the two cultures occurred, and thus many Turkish words entered the Arabic language. The transfer of these words were particularly more frequent in everyday Arabic conversations. The Ottomans opened madrasas in the region after taking control of Libya. In these madrasas, Ottoman courses were offered and thus the introduction of Turkish words into Libyan Arabic accelerated and many Turkish words are used in Libyan today. Turkish newspapers and magazines were published in the region during the Ottoman period. This has contributed enormously to the spread of Turkish words in Libyan Arabic. Some of the Turkish words that entered Libyan Arabic had changes in their pronunciations and some lost their meanings. Turkish words can also be observed in Arabic written language. In this study, information about the key words and reasons for the transfer of words of Turkish origin into Libyan Arabic have been specified. The words of Turkish origin in modern-day Libyan Arabic have been mentioned. In the study, it is emphasized that cultural interaction is inevitable between societies, and that this interaction is permanent, although centuries have passed since the interaction which showed itself through the transfer of words from Turkish into Libyan Arabic.

Keywords:

Arabic, Turkish Words,

PDF

___

Artuç, N. (2014). II. Abdülhamid Dönemi Trablusgarp’ta Hamidiye Alaylarının Teşkili. Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu (20-21 Şubat 2014 Selanik), C. I, s. 53-78, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Aytaç, B. (1994). Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Baykurt, C. (2009). Cami Baykurt’un Anılarıyla Son Osmanlı Afrika’sında Hayat (Çöl İnsanları, Sürgünler ve Jön Türkler). Haz. Arı İnan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Enis, İ. (1970). el-Luğat Beyne’l-Kavmiye ve’l Alemiye. Kahire.
Enis, F. (1973). Mu’cem el-Elfaz el- Ammiye. Lübnan.
el-Mısrâtî, Ali Mustafa (1981). Libya ve Türkiye Arasındaki Tarihi ve Sosyal Bağlar. (Trc.) Vecdi Gedik, Ankara.
Farida, Abu-Haidar (1996). Turkish as a Marker of Ethnic Identity and Religious Affiliation, Language and Identity in the Middle East and North Africa. Routledge: London.
Hazım el-Bekri (1972). Dirasat fi’l-elfaz el-ammiye el-mevsiliye ve mukaranatuha ma’al-elfaz fi’l ekalim el-Arabiye. Bağdat.
İlter, A. S. (1936). Şimali Afrikada Türkler. İstanbul, I.
Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
Kirkpatrick, D. D. (2014). Strife in Libya Could Presage Long Civil War. New York Times.(Erişim Tarihi: 01.03.2021)
Koloğlu, O. (2008). Fizan Korkusundan Libya Mücahitliğine. İstanbul: Truva Yayınları.
Koloğlu, O. (2011). Arap Kaymakam. İstanbul: Aykırı Yayınları.
Khalidi, R. (1991). The Origins of Arab Nationalism. (ed. Lisa Anderson)Columbia University Press.
Manaz, A. (1992). Suriye’nin Başkenti Şam’da Türk Dönemi Eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Morsy. M. (1984). Nord Africa: 1800-1900 a Survey from the Nile Valley to the Atlantic. London.
Ömer Ali b. İsmail (1966). İnhiyâru Hukmi’l-Usrati’l-Karamanliyye fî Libya 1795- 1835. Trablus: Mektebetu’l-Fercânî.
Ruedy, J.D. (2005). Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation. Indiana University Press.
Simon, R. (1987). Libya Between Ottomanism and Nationalism. Berlin.
Türkmen, E. (1988). Turkish Words In The Libyan Dialect Of Arabic. Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi IV, 227-243.
Kaak, O. (1959). Kuzey Afrika’da Türk İdare ve Sanatı. (Çev.) Suat Aksoy, Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
Karasapan, C. T. (1960). Libya, Trablusgarp, Bingazi ve Fizan. Ankara: Resimli Posta Matbaası.
Kavas, A. (2001). Kuzey Afrika'da Bir Osmanlı Nesli: Kuloğulları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları. XXI.