Fatih Bir Sahâbe: Abdurrahmân b. Semüre

Hz. Peygamber’in risâlet görevinden sonra tebliğine mazhar olup İslamiyet’e girmeye başlayan sahâbîlerin hayat serüvenleri, bu dinin doğru bir şekilde anlaşılması açısından kıymetli bilgiler taşıyan hazine konumundadır. Başta İslâm tarihi, hadis ve tefsir gibi dini ilimlerin gelişimi açısından ifade yerindeyse kaynağından vahye muhatap olan sahâbîlerin üstlendikleri önemli görevleri ve başlarından geçen olayları ele almak son derece önemi haizdir. Bununla beraber İslâm tarihinde önemli rol alan pek çok sahâbî biyografisinin çağdaş siyer yazıcılığında ihmal edildiğini söyleyebiliriz. Bu çalışmada, bunlardan biri olduğunu düşündüğümüz Abdurrahmân b. Semüre’nin biyografisi ele alınacak, Hz. Peygamber ve sonrasındaki faaliyetlerine temas edilecektir. Abdurrahmân b. Semüre Mekke’nin fethi sırasında Müslüman olan ve Tulekâ olarak bilinen sahâbîlerdendi. Hz. Peygamber döneminde Mûte ve Tebük seferlerine katıldı. Hz. Osman’ın hilafete geçmesiyle o da tarih sahnesindeki yerini almaya başladı ve Sicistân valisi oldu. Bu görevi Muâviye döneminde de bir süre devam ettiren İbn Semüre, Sicistân’da birçok şehri hâkimiyet altına aldı. Buradaki görevinden sonra Basra’ya döndü ve vefat edene kadar Basra’da yaşadı. Çalışma İbn Semüre’nin tarihî şahsiyeti, ilmî hayatı, askerî ve siyasî faaliyetleri üzerinden sürdürülecektir.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Abdurrahmân b. Semüre, Osman, Sicistân, Horasan.

A Conqueror Companion, Whose Biography Was Ignored: ʻAbd al-Rahmān b. Samura

The life adventures of the Companions, who received the message of Muhammad after he received his prophet hood and started to embrace Islam, are a treasure that contains valuable information in terms of a correct understanding of this religion. In terms of the development of religious sciences, it is extremely important to deal with the important tasks undertaken by the Companions and the events they went through. In this study, the biography of ʻAbd al-Rahmān b. Samura, which we think is one of them, will be discussed and his activities during and after the Prophet will be mentioned. ʻAbd al-Rahmān was one of the companions who became a Muslim during the conquest of Mecca and was known as Tulekā. He participated in the Mūte and Tabūk expeditions during the Prophet’s time. With the transition of Osman to the caliphate, he also began to take his place on the historical stage and became the governor of Sicistan. Ibn Samura, who continued this task for a while during the reign of Muʿāwiya, took control of many cities in Sicistan. After his service here, he returned to Basra and lived in Basra until his death. The study will be considered in the form of Ibn Samura’s historical personality, scientific life, military and political activities.

Keywords:

Islamic History, ʻAbd al-Rahmān b. Samura, Osman, Sijistān, Khorasan.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Fedâilu’s-Sahâbe. thk. Vasiyyullâh Muhammed ʿAbbâs. 2 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1404/1983.
Ahmed b. Hanbel, Ebû ʿAbdullâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾût - ʿÂdil Murşid v.dğr. 50 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
Bağdâdî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. Kitâbü’l-Muhabber. thk. İlze Lihten Şetitr. Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvud. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1988.
Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillâh el-. Sahih-i Buhârî. thk. Muhammed Zehîr b. Nâsır en-Nâsır. Dımaşk: Dâru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 1422.
Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillâh. Târîhu’l-kebîr. ed. Muhammed Abdulmuîd Han. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, ts.
Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek. Kenzü’d-dürer ve câmiü’l-gurer : el-fâ’ik sıhâhü’l-cevherî min kısmeti feleki’l-Müşterî: ed-dürretü’s-seniyye (mudıyye) fî ahbâri’d-devleti’l-Fâtımiyye. thk. Birend Ratika, Edvard Bedin, Muhammed Said Cemaleddin, Jonhild Ceraf, Durutiya Kitafolseki. 9 Cilt. İsa el-Bâbî el-Halebî, 1992.
Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Davud. Ahbârü’t-tıvâl. thk. Abdülmünim Âmir. Kahire: Dâru İhyai Kütübü’l-Arabiyye, 1. Basım, 1960.
Ebü’l-Fidâ, İmadüddîn el-Melikü’l-Müeyyed İsmail b. Ali. el-Muhtasâr fî ahbâri’l-beşer (Târîhu Ebi’l-Fidâ). 4 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Hüseyniyyetü’l-Mısrıyyetü, 1. Basım, ts.
İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddîn Ali b. Hasan b. Hibetullâh. Târîhu Dımaşk. thk. Amr b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1995.
İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerh ve’t-taʿdîl. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1271.
İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî. Târîhu İbn Haldûn = Kitâbü’l-ʻİber ve dîvânü’l-mübtedeʾ ve’l-haber fî eyyâmi’l-ʻArab ve’l-ʻAcem ve’l-Berber ve men âsârahüm min zevi’s-sultâni’l-ekber. thk. Halîl Şehâde. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. Basım, 1988.
İbn Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybânî Halife. Kitâbü’t-Tabakât. thk. Süheyl Zekkâr. Dâru’l-Fikr, 1414.
İbn Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybânî Halife. Târîhu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. 1 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kalem, 2. Basım, 1397.
İbn Hibbân, Ahmed b. Hibbân b. Muʻaz b. Maʻbed et-Temîmî. es-Sikât (Târîhu’s-sikât, es-Sikât mine’s-sahâbe ve’t-tâbiʿîn ve etbâʿi’t-tâbiʿîn). ed. Muhammed Abdulmuîd Han. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1. Basım, 1393.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Dâru’l-Fikr, 1986.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-Maârif. Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Ammetü lilküttâb, 2. Basım, 1992.
İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed. Tecâribü’l-ümem ve teʿâkibü’l-himem. thk. Ebu’l-Kâsım İmâmî. Tahran: Seruş, 2000.
İbn Saʻd, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. el-Cüzü’l-mütemmim litabakâti İbn Saʻd. thk. Abdülazîz Abdullah es-Selûmî. Suudi Arabistan: Mektebeteü’s-Sıddîk, 1416.
İbn Saʻd, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Ziyâd Muhammed Muhammed Abdulkâdir Atâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1410.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b Alî b Muhammed Bağdâdî. el-Muntazam fî tarihi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ, Mustafa Abdülkâdir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Abdülkerîm. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmûrî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbu’l-Arabiyye, 1. Basım, 1417.
İbnü’l-ʻAdîm, Ebü’l-Kâsım Kemâleddîn Ömer b. Ahmed b. Hibetullâh. Zübdetü’l-Haleb fî Târîhi Haleb. thk. Halîl Mansûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1996.
İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn Ömer b. el-Muzaffer el-Bekrî el-Kureşî el-Maarrî. Târîhu İbni’l-Verdî=Tetimmetü’l-muhtasar fî ahbâri’l-beşer. Beytrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1996.
İmrânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-İnbâ’ fî târîhi’l-hulefâ’. thk. Kâsım es-Sâmerrâî. Kahire: Dâru’l-Âfâkı’l-Arabiyye, 2001.
İsâmî, Abdülmelik b. Hüseyin b. Abdülmelik eş-Şafii. Semtü’n-nücûmü’l-avâli fî enbai’l-evâil ve’t-tevâlî. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1998.
Mes’ûdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali. et-Tenbîh ve’l-işrâf. thk. Abdullah İsmail es-Sâvî. Kahire: Daru’s-Sâvî, ts.
Mes’ûdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali. Mürûcü’z-zeheb ve meʻâdinü’l-cevher (fî tühafi’l-eşrâf mine’l-mülûk ve ehli’d-dirâyât. thk. Müfid Muhammed Kameyha. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahmân. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’l-ricâl. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1400.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahihi Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Tehzîbü’l-Esmâ’ ve’l-Lugât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim. el-Müstedrek ʿale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Ata. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1990.
Özgüdenli, Osman Gazi. “Sîstan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/274-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Reşîd, Haydar Hudayr. Abdurrahmân b. Semüre. “Abdurrahmân b. Semüre b. Habîb Dirâsetün fî Sîretihî ve Hayâtihi’l-İlmiyyeti ve’c-Cihâdiyyeti”. Deyâlî Üniversitesi Sosyalbilimler Eğitim Fakültesi 58 (Mart 2017), 250-281.
Sandıkçı, S. Kemal. “Tulekâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/361-362. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Seyf b. Ömer. el-Fitnetü ve vakʻatü’l-Cemel. Darun-Nefais, 1993.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Şemseddin Ebu’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğli b. Abdillah. Mirâtü’z-zamân fî tevârîhi’l-aʻyân. Dımeşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʻÂlemiyyeti, 2013.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celalüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Târîhu’l-hulefâʾ. thk. Hamdî ed-Demirdâş. Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1. Basım, 2004.
Şulul, Kasım. “Horasan ve Mâverâünnehir’le Münasebeti Bulunan Sahabîler”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8 (01 Temmuz 2020), 139-170.
Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid. Târîhu’t-Taberî: Târîhu’r-rusul ve’l-müluk. thk. Arîb b. Saʻd el-Kurtubî. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 2. Basım, 1387.
Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. Mısır: Dâru Hicr, 1. Basım, 1419.
Zehebî, Şemseddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz. el-İber fî haberi men gaber. thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Saîd b. Bisyunizoğlu. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Zehebî, Şemseddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnût, Hüseyin el-Esed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405.
Zehebî, Şemseddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-(tabakâtü’l-) meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmûrî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 2. Basım, 1993.