Klazomenai Buluntusu Pişmiş Toprak “Oturan Kadın” Figürinlerine İlişkin Düşünceler

Klazomenai Karantina Adası Kuzey yamacında 2011 kazı sezonunda yürütülen kazı çalışmaları sırasında tiyatronun temel yapısıyla ilişkili mimari doku içerisinde toplam 707 adet pişmiş toprak figürin ele geçmiştir. Söz konusu figürinler içinde en kalabalık grubu 160 adet örnek ile tabure üzerinde oturan giyimli kadın figürinleri oluşturur. Figürinlerin tamamında kıyafet ve duruşun aynı olması, en erken örneği MÖ 4. yy’a tarihlendirilen oturan kadın figürinlerinin Hellenistik Dönem boyunca değişim göstermeksizin üretildiğini işaret etmektedir. Klazomenai buluntusu figürinlerin benzer örnekleri Güney İtalya, Atina Agorasında bulunan Menon Sarnıcı ve Anadolu’da Pergamon Mermurtkale’den ele geçmektedir. Özellikle Pergamon Mermurtkale örneğinin Kybele Kutsal Alanı’ndan bulunması, Klazomenai’da ele geçen Karantina Adası kuzey yamacı örneklerinin de kadın tanrı kültü ile ilişkili olabileceği düşündürmektedir. Klazomenai’daki ilk sistemli kazıları yapan G.P. Oikonomos, adanın kuzey batısında stylobat izleri korunan bir Athena Polias Tapınağı’ndan söz etmektedir. Ayrıca bu alanda yürüttüğü kazılar sırasında ele geçen adak figürinleri arasında Hellenistik döneme tarihlenen çok sayıda oturan tanrıça ? figürinin varlığından bahseder. C.G. Simon, Ionia kültlerini ele aldığı detaylı çalışmasında Oikonomos tarafından yapılan kazılar sırasında ele geçen Helllenistik Dönem’e tarihlendirilen oturan tanrıça figürinlerini ele almaktadır. Bu çalışmada söz konusu figürinlerin Ionia’da yer alan Athena Polias’a adanmış kutsal alanlarda görülmediğinden hareketle Kybele veya Demeter kültleri ile ilişkili olabileceklerini öne sürmektedir. Çalışmamızda Klazomenai Karantina Adası kuzey yamacından ele geçen oturan giyimli kadın figürinlerinin bilim dünyasına tanıtılarak Klazomenai’da tespit edilen oturan giyimli kadın figürinlerinin C.G. Simon’un da belirttiği gibi Kybele ve Demeter kültleri ile arasında bir bağlantı olup olmadığı sorusu tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Klazomenai Karantina Adası, Hellenistik Dönem, oturan giyimli kadın figürinleri, Kybele, Demeter.

Klazomenai Founding: Thoughts on Terracotta Figurines of “Sitting Woman”

A sum of 707 terracotta figurines were discovered inside the architectural texture related to the foundations of the theatre building during the 2011 excavations that were carried out at the northern slopes of Klazomenai Karantina Island. The largest group of figurines is represented with 160 dressed women figurines seated on a stool. Although there are typological differences in the representation of the dress and posture it is known that the seated woman figurines were reproduced from a prototype for special purposes. Parallels of the figurines were discovered at Southern Italy, the Menon’s Cistern in the agora of Athens and in Anatolia at Pergamon Mermurtkale. Especially the Pergamon Mermurtkale sample which was discovered inside Kybele sanctuary suggests that Karantina Island southern slope samples might be related to the cult of the goddess. G.P. Oikonomos who carried out the earliest systematic excavations at Karantina Island comments on the existence of an Athena Polias temple, the stylobate remains of which were preserved, on the southwest of the island. Moreover, the existence of abundant seated goddess figurines dated to the Hellenistic period among the votive figurines discovered during the excavations at the site. C.G. Simon, in his detailed study of the Ionian cultures, asserts that since the Hellenistic seated goddess figurines which were discovered during the excavations carried out by G.P. Oikonomos were not encountered inside the Athena Polias sanctuary they might be related to the cults of Kybele or Demeter. This study aims to introduce the seated dressed woman figurines discovered at the northern slope of Klazomenai Karantina Island and investigates the existence of a probable relationship of these figurines with the cults of Kybele and Demeter as mentioned by C.G. Simon

Keywords:

Klazomenai Karantina Island, Hellenistic Period, dressed women figurines seated on a stool, Kybele, Demeter.,

PDF

___

Biber 1952 Bieber, M., The Sculpture of the Hellenistic Age, (New York, 1955). BMC 1892 A Catalog of the GreekCoins in the British Museum, Ionia. (London, 1892).
Burr-Thompson 1963 Burr-Thompson, D., Troy The Terracotta Figurines Of The Hellenistic Period, (Cincinati 1963).
Egeci 2014 Egeci, H.S., Klazomenai- Karantina Adası Tiyatro Kazılarından Ele Geçen Siyah Firnisli Seramikler, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), İzmir.
Erdoğan 2003 Erdoğan, A., Phokaia Kaya Tapınakları, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış Doktora tezi), İzmir.
Ersoy-Koparal 2007 Ersoy, E.Y.- Koparal, E. “Urla ve Seferihisar İlçeleriYüzey Araştırması 2007 Yılı Çalışmaları”,26Araştırma Sonuçları Toplantısı (3), Ankara.
Ersoy 2013 Ersoy, E.Y.-Cevizoğlu, H.; Koparal, E.-Ulusoy, P.-Hasdağlı, İ.-Özbay, F. “Urla-Klazomenai Kazıları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı (2), Çorum. Çevirici 1998 Coşkun, F., Kültler Açısından Daskyleion Terrakottaları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), İzmir.
Graft 1985 Graf, F., Nordionische Külte, Religiongeschichtlicheundepigraphische Untersuchungenzu der KultenvonChios, Eryhtrai, Klazomenai und Phokaia, Rome 1985.
Kielau 2009 Kielau, S., Terrakotten aus Pergamon, Tonfiguren aus wohnhäusern der Stadtgrabung, (Dissertation) Bilefeld 2009.
Ridgway 1977 Ridgway, B.S., Archaic Steyle in Greek Sculpture, (Princton 1977).
Leyenaar-Plaisier 1979 Leyenaar-Plaisier, P.G., LesTerresCuitesGrecques et Romaines, Catalogue de la Collection duMuséeNationaldesAntiquités à Leiden, Tome III, RijjksmuseumvanOudheden 1979.
Miller 1974 Miller, S.C.,“Menon’s Cistern”, JHS 43.
Oikonomos 1921 Oikonomos, G.P., “Άνασκαφαί Κλαζομενϖν”, Praktika 1921.
Pausanias Pausanias, Description of Greece, Tr: H.A.Ormerod, New York 1935. Şurada:http://catalog.perseus.org/catalog/urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001. perseus-eng1.
Simon 1986 Simon, C.G., The Archaic Votive Offerings and Cults of Ionia, California University, Berkeley 1986.
Töpperwein 1976 Töpperwein, E., Terrakottenvon Pergamon (PergamenischeForschungen, Band 3), Berlin 1976.
Uhlenbrock 2006 Uhlenbrock, J.P., “Terracotta Types of Enthroned Females From The Extramural Sanctuary of Demeter and Persephone At Cyrene”, CIRENE E LA CIRENAICA NELL’ANTICHITA, Atti del XI Convegno Internazionale di Archeologia Cirenaica, Urbino, June 30-July 2, 2006, pp. 85-100.
Usman 1988 Usman, M.A., “Batı Anadoluda Bulunan Demeter ve Khitonien Tanrıları Tapınakları, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1988, Ankara.