İrem GÜRBÜZ, Hüseyin MUŞMAL

16725

OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE MADER-İ MEVLÂNA KÜLLİYESİ’NİN BAKIM VE ONARIM FAALİYETLERİ

Mader-i Mevlâna Külliyesi, Mevlâna Celâleddin Rumî’nin annesi Mümine Hatun’unKaraman’da bulunan kabrinin çevresine çeşitli vakıf binalarının inşa edilmesiyle kurulmuştur.Mümine Hatun’un türbesinin külliyenin en eski ve ana yapısı olmasından dolayı buraya bu isimverilmiş olup Valide Sultan’ın mezarının yanı sıra burada, Hz. Mevlâna’nın ağabeyi MuhammedAlâeddin’in kabri ile Mevlevî şeyhlerinin ve çelebilerin mezarları da bulunmaktadır. Külliye, Mader-iMevlâna’nın vefatından çok sonra Hz. Mevlâna’nın torunu Ulu Arif Çelebi’nin müridi KalemioğluAhi Mehmed Bey tarafından inşa edilmiş; Karamanoğlu Mirza Halil Bey ve onun oğlu Alâeddin Beydönemlerinde ise onarım ve ilavelerle genişletilip değiştirilmiştir.Aktekke (Ağa Tekke) Cami, Kalemiye Zaviyesi, Karaman Mevlevîhanesi, Mader-i MevlânaTürbesi, Mümine Hatun Türbesi ve Valide Sultan Cami gibi çeşitli isimlerle de anılan buKaramanoğlu yapısında, elimizdeki arşiv belgelerine göre XVIII.-XIX. yüzyıllara ait toplamda 10adet; XX.-XXI. yüzyıllara ait olarak ise 7 adet tadilat ve tamirat girişimi bulunmaktadır. DolayısıylaOsmanlı Devleti’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Mader-i Mevlâna Külliyesi’ne ait yapıları korumave hayatiyetini sürdürme çabasından yola çıkılarak çalışmamızda; külliyenin tamir ve tadilat süreci,onarım ve bakım masrafları, burada kimlerin çalıştığı gibi hususlar üzerinden bazı değerlendirmeleryapılmıştır. Ayrıca külliyenin 700 yılı aşkın bir süre boyunca geçirdiği değişim ve dönüşümü,devletin bu eski eseri korumak için gösterdiği ihtimamı çözümleyebilmek amacıyla külliyeninMevleviliğe ait olması veya Hz. Mevlâna’nın annesinin merkatının burada bulunmasının bu süreçteetkili olup olmadığı sorgulanmıştır.

T HE MAINTENANCE AND REPAIR ACTIVITIES OF THE MADER-İ MEVLÂNA ISLAMIC-OTTOMAN SOCIAL COMPLEX IN OTTOMAN AND REPUBLICAN ERAS

Mader-i Mevlâna Islamic-Ottoman Social Complex was established with the construction of various foundation structures around the mother of Mevlâna Celâleddin Rumî, Mümine Hatun’s grave being in Karaman. Since the oldest and main structure of the social complex was Mümine Hatun’s shrine, this name was given to it and other than the Mother’s grave, there are also the graves of Muhammed Alâeddin, the brother of Hz. Mevlâna, Mevlevi sheikhs and gents. The social complex was built by Kalemioğlu Ali Mehmed Bey, who was the disciple of the grandson of Hz. Mevlâna, the Great Arif Çelebi. Much later than Mader-i Mevlâna’s death and in the eras of Karamanoğlu Mirza Halil Bey and his son Alâeddin Bey, it was expanded and changed with repairs and additions. In this Karamanoğlu structure also named as Aktekke (Ağa Tekke) Mosque, Kalemiye Islamic Monastery, Karaman Mevlevi Lodge, Mader-i Mevlâna Shrine, Mümine Hatun Shrine and Valide Sultan Mosque, there are 10 modification and repair initiatives in XVIII.-XIX centuries; 7 modification and repair initiatives in XX.-XXI. centuries according to our archive documents. Therefore, some evaluations were made on issues such as the repair and modification process, restoration and maintenance expenses and who the workers are with the attempt to protect the vitality of the structures of Mader-i Mevlâna Social Complex of the Ottoman Empire and Turkish Republic. In addition, it was questioned whether the fact that the social complex’s belonging to the Mevleviyeh or Hz. Mevlâna’s mother’s grave’s being here was effective in this process in order to analyse the change and transformation that the social complex went through for more than 700 years, and the care that the Ottoman showed to protect this old work of art.
PDF

___

  • Tapu Tahrir Defteri: (TK. KKA. TD.), 564, 565.
  • Ali Emiri Abdülhamid I (AE.SABH.I.), 64/4447.
  • Cevdet Evkâf (C.EV.), 230/11495, 236/11763, 326/16558, 352/17855, 630/31794, 633/ 31910, 645/32525.
  • Cevdet Maarif (C.MF.), 7/331.
  • Cevdet Maliye (C.ML.), 39/1774, 54/2510.
  • Dâhiliye Mektubî (DH.MKT.), 1672/88.
  • Dâhiliye Islahat (DH.TMIK.S.), 28/1.
  • Evkâf-ı Harameyn Muhasebesi Defterleri (EV.HMH.d.), 7803.
  • Hatt-ı Hümâyûn (HAT.), 594/29123.
  • İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL.), 365/15985.
  • Ankara Gayrimenkul, Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (AGEEAYK) No: 3559.
  • Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu (KKTVKK), Karar No:158, 420, 2950, 3139, 3196, 3366, 3235, 3252, 3593, 5541, 5587.
  • Vakıf Defteri (VAD), 579.
  • AHMET EFLAKÎ (1953), Âriflerin Menkıbeleri, *çev. Tahsin Yazıcı+, C. III, Ankara: Milli Eğitim Basımevi Yayınları.
  • AKMAN, İbrahim Hakkı (2018), Lârende/ Karaman Kenti Osmanlı Klasik Eğitim Kurumlarının Analizi (1600-1839),Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • AKÖZ, Alâaddin (2000), ‚Tarihî Eserler ve Evkâfı‛, Karaman (Tarih, Kültür, Sanat),Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları: 91-119.
  • APAYDIN, Cem (2017, Aralık), ‚Belgeler Işığında Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Üzerine Bir Değerlendirme‛, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları(YADTA), C. XVI (32): 149-171.
  • BARKAN, Ömer Lütfi (1972), Süleymaniye Camii ve İmareti İnşaatı (1550-1557), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • BEKLEYİCİLER, Nezahat (2014), ‚Mümine Hatun (Mader-i Mevlâna)‛, Konya Ansiklopedisi, [ed. Muhammet Ali Orak+, VII, Konya: Kültür Yayınları: 47-48.
  • CAN, Selman (2003), ‚Mehmed Emin Ağa‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. XXVIII, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 460-461.
  • CENGİZ, Ahmet (2014), Karaman Tarihi (XVIII. Yüzyıl), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
  • COŞKUN, Fahri (2010, Haziran), ‚888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri‛, Vakıflar Dergisi, C. XXXIII (33): 15-52.
  • ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, C. III, İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • ÇİFTÇİOĞLU, İsmail (2005), ‚Karaman Eğitim Öğretim Müesseseleri‛, Karaman Tarihi ve Kültür, II, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 395-758.
  • ÇİFTÇİOĞLU, İsmail (2001), Vakfiyelere ve Tahrir Defterlerine Göre Karamanlı Eğitim-Öğretim Müesseseleri, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • DENKTAŞ, Mustafa (1995), ‚Karaman’daki Klasik Devir Osmanlı Camileri‛, Vakıflar Dergisi, XXV: 125-146.
  • DİLAY, Seda (2016), ‚Karamanoğulları Beyliği Dönemine Ait En Önemli Yapılardan Biri Olan Aktekke Camii’ne Tarihi ve Kültürel Açıdan Bakış‛, Karamanoğulları Beyliği, *ed. Mehmet Şeker vd.+, II, Konya: NEÜ Yayınları: 562-577.
  • DİLAY, Seda (2008), Karaman Mimari Yapılarındaki Yazılı ve Süslenmiş Taşların İncelenmesi ve Seramikte Uygulanması, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
  • DÜLGERLER, Osman Nuri (2006), Karamanoğulları Dönemi Mimarisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • DÜLGERLER, Osman Nuri (2000), ‚Karamanoğulları Dönemi Mimarisi‛, Karaman (Tarih, Kültür, Sanat),Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları: 121-211.
  • DÜNDAR, Abdülkadir (2000), ‚Osmanlı Mimarîsinde Yapıların İnşa Süreci Üzerine Bir Araştırma‛, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi,(Osmanlı Özel Sayısı): 155-184.
  • ERDOĞRU, Mehmet Akif (2003, Aralık), ‚Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilayetinde Vakıflar II‛, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII (2): 99-140.
  • EVLİYA ÇELEBİ (2006), Günümüz Türkçesiyle EvliyâÇalebiSeyahatnâmesi: Konya, Kayseri, Antakya, Şam, Urfa, Maraş, Sivas, Gazze, Sofya, Edirne (3. Kitap, 1. Cilt), [haz.Seyyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı+,İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • EVLİYA ÇELEBİ (1935), Seyahatname, C. IX, İstanbul: Devlet Matbaası Yayınları.
  • GÜLCAN, Durmuş Ali (1977), Karaman Mevlevîhanesi, Mevlevîlik ve Karamanlı Mevlevî Velîleri, Karaman: Doğuş Matbaası Yayınları.
  • GÜMÜŞÇÜ, Osman (2001), XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • HINZ, Walter (1990), ‚İslâm’da Ölçü Sistemleri‛, *çev. Acar Sevim+, Türklük Araştırmaları Dergisi, (5): 1-82.
  • HIZLI, Mefail (1993), ‚Osmanlı Vakıf Eserlerin İnşa, Tamir ve Restorasyonları‛, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. V: 219-232.
  • İNALCIK, Halil (1991), ‚Osmanlı Metrolojisine Giriş‛, *çev. Eşref Bengi Özbilen+, Türk Dünyası Araştırmaları,(73): 21-50.
  • İNCEKARA, Halil İbrahim (2005), ‚Karaman Mahalleleri‛, Karaman Tarihi ve Kültürü, C. VI, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 225-318.
  • KONYALI, İbrahim Hakkı (1968), ‚Bir Hüccet İki Vakfiye‛, Vakıflar Dergisi, C. VII (7): 97-110.
  • KONYALI, İbrahim Hakkı (1967), Âbideleri ve Kitâbeleri ile Karaman Tarihi: Ermenek ve Mut Âbideleri, İstanbul: Baha Matbaası Yayınları.
  • KÜÇÜK, Cevdet (1992), ‚Bina Emini‛, DİA, C. VI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 179.
  • KÜÇÜK, Sezai (2007), Mevleviliğin Son Yüzyılı, İstanbul: Vefa Yayınları.
  • KÜÇÜKDAĞ, Yusuf (2012), ‚Valide Sultan Tekkesi Karaman Mevlevîhânesi Vakıfları ile Vakfiyeleri ve Karaman Turizminin Geliştirilmesi İçin Önemi‛, Karaman Ulusal Kültür ve İnanç Sempozyumu,23-25 Mart 2012, Karaman: Karaman Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları: 183-188.
  • MUŞMAL, Hüseyin - ÇETİNASLAN, Mustafa (2009), ‚Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri‛, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. II (6): 446- 480.
  • ORAL, M. Zeki (1943), ‚Mader-i Mevlâna=Prenses Mü’mine Cami, Türbesi ve Hayatı‛, Konya Halkevi Kültür Dergisi: Mevlâna Özel Sayısı, *ed. Vahit Armağan+, Konya: Halkevi Yayınları: 121-129.
  • ÖNGÖREN, Reşat (2004), ‚Mevlânâ Celâleddin Rumî‛, DİA, C. XXIX, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 441-448.
  • ÖZÖNDER, Hasan (1994), ‚Karaman (Lârende) Mevlevî-hânesi‛, Osmanlı Araştırmaları, [ed. Halil İnalcık vd.+, (14): 143-152.
  • ÖZÖNDER, Hasan (1988), ‚Mevlana Türbe ve Külliyesinin Tamir ve İlaveler Kronolojisi‛, Selçuk Dergisi, (2): 13-75.
  • ÖZÜDOĞRU, Şerife (2005), ‚Karaman’da Türk Mimari Eserleri Süslemesi‛, Karaman Tarihi ve Kültürü, C. V, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 129-309.
  • SULTANÜ’L-ULEMA BAHÂEDDİN VELED (2018), Maârif, *çev. Şadi Aydın - Elver Musiç+, İstanbul: Rumi Yayınları.
  • ŞAFAKÇI, Hamit (2017), ‚Bozkır’da Madencilik Faaliyetleri‛, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. X (49): 134-148.
  • ŞAFAKÇI, Hamit (2013), Bozkır’da Madencilik (1776-1839), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • ŞAHİN, Harun (2017), ‚Karaman Mader-i Mevlana (Aktekke) Camisi Haziresinde Bulunan Mezar Taşları‛, Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, (44): 297-343.
  • ŞAHİNOĞLU, M. Nazif (1991), ‚Bahâeddin Veled‛, DİA, C. IV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 460-462.
  • ŞAŞMAZ, Musa (2002), ‚İngiliz Konsolosu Stewart’ın Konya Vilayetine Dair Genel Raporu (1879)‛, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12):57-97.
  • ŞENYURT, Oya (2008), ‚Geç Osmanlı İnşaat Ortamında ‘BinâEmînliği’‛, Metu Journal of the Faculty of Architecture (METU JFA), C. XXV (2): 151-169.
  • ŞİKARÎ (2005), Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîler’in Tarihi), *haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu+, Karaman: Karaman Belediyesi Yayınları.
  • TANRIKORUR, Barihüda (2001), ‚Karaman Mevlevîhânesi‛, DİA, C. XXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 447-448.
  • TANRIKORUR, Barihüda (2000), Türkiye Mevlevîhanelerinin Mimarî Özellikleri, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • TEMEL, Eşref (2017), Konya’da Ayanlık (1639-1839),Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • TOPAL, Cengiz (2009), Karaman Kültür Envanteri, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
  • TOPAL, Nevzat (2018), ‚Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Karaman Vakıfları‛, Karaman Kitabı: Karaman ve Tarih, *ed. İdris Nebi Uysal – Mehmet Mercan], C. III, Karaman: Karaman Belediyesi Kültür Yayınları: 107-139.
  • TÜRKMEN, Kerim (2005), ‚Karamanoğlu Kitabeleri‛, Karaman Tarihi ve Kültürü, III, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 467-609.
  • UCA, Alaattin vd.(2015), Karaman’ın Ünlü Şahsiyetleri, Ankara: Altınordu Yayınları.
  • UĞURLU, Kamil (2014), Evvel Zaman İçinde Karaman, Karaman: Karaman Belediyesi Yayınları.
  • UYSAL, Abdullah vd.(1992), Dünü ve Bugünüyle Karaman: Kültür - Tarih - Coğrafya, Konya: Karaman Yunus Emre Kültür Derneği Yayınları.
  • UZLUK, Feridun Nafiz (1958), Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Ankara: Vakıf Umum Müdürlüğü Yayınları.
  • YÖRÜK, Doğan, ‚Osmanlı Devleti’nde Kütüphane Yaptırmanın Maliyeti: Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi Örneği (1794-1796)‛, Bişkek: Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19): 85-104.
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-5766
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1994
  • Yayıncı: Selçuk Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE MADER-İ MEVLÂNA KÜLLİYESİ’NİN BAKIM VE ONARIM FAALİYETLERİ

İrem GÜRBÜZ, Hüseyin MUŞMAL

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI: TARAFSIZLIK, DİPLOMASİ VE DEVLET YÖNETİM

Çağlar SÖKER, Şaban H. ÇALIŞ

GÖÇMEN FOLKLORU BAĞLAMINDA BAŞHÜYÜK’E (KONYA) YERLEŞEN KARAÇAY-MALKAR TÜRKLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Nilgün AYDIN

TÜRK MODA FOTOĞRAFÇILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Özlem KAYA

TÜRKÇE İŞARET SÖZCÜKLERİNDE GÖNDERGENİN KONTROL EDİLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNDEKİ BAZI KISITLAMALAR

Metin BALPINAR

YAŞAM İLE ÖLÜM ARASINDA: 17. YÜZYILIN SON ÇEYREĞİNDE KIRIM TOPLUMUNDA KÖLELER VE ŞİDDET

Fırat YAŞA