İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI: TARAFSIZLIK, DİPLOMASİ VE DEVLET YÖNETİM
Bu makalenin amacı İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin nasıl ve niçin tarafsız kaldığı konusunu yeniden değerlendirmektir. Oldukça açıktır ki ne ekonomisi ne de askeri kapasitesi, Türkiye’nin böyle bir savaşa girmesi için müsaitti. Ancak bu süreçte diplomasinin ve devlet idaresi konusunun oynadığı rol hiç de küçümsenmemelidir. Gerçekten de dönemin -zaman zaman her iki rolü deoynayan-diplomatlarının ve siyasal liderlerinin tarihsel deneyimleri, onların bu savaşa girmemelerinde önemli bir rol oynamıştır. Buna rağmen, bugün bazıları hala İkinci Dünya Savaşı sırasında Müttefikler davet ettiğinde savaşa girmiş olsaydı Türkiye’nin birtakım avantajlar sağlamış olacağını iddia etmektedir. Oysa bu araştırma açıkça göstermektedir ki bu iddialar, ekonomik ve askeri gerekçelerin yanında, ne zaman, nasıl ve hangi tarafta Türkiye savaşta yer almalıydı sorularına bir cevap verilmeden basit birer iddia olmanın ötesine geçemezler. Öte yandan, hiç şüphe yok ki kiminle müttefik olduğuna bakmaksızın, Türkiye bu savaşta yer almış olsaydı, baştan ayağa yıkılmış bir ülkeye dönüşmenin yanında, kesinlikle milyonlarca insanını da kaybetmiş olacaktı. Eğer bunun böyle olmamış olması bir başarı ise, bu başarı tarihsel deneyimlerine yaslanarak ve esnek politikalar takip ederek diplomasi ve devlet idaresi görevlerini yerine getiren dönemin liderlerine ait olmalıd
TURKISH FOREIGN POLICY DURING THE SECOND WORLD WAR: NEUTRALITY, DIPLOMACY AND STATECRAFT
The aim of this article is to revisit the questions of how and why Turkey stayed neutral duringthe Second World War. It was obvious that neither its economy nor its military capacity was enoughpowerful to afford such a big war for a long time. However, the role of diplomacy and statecraftcannot be ignored in this process, too. Indeed, Turkish decision-makers as political leaders anddiplomats who experienced devastating effects of many wars were not in favor of entering into anywar. Although some may think or argue that if Turkey had entered the war on the side of the Allieswhen they began to pressure for it, it could gain a lot of advantages after the war. However, as thisresearch article has also demonstrated, such arguments are completely groundless for three significantreasons: When, how and in which side should Turkey join the war while the policies of warringparties and the winning side of the war appeared to change from time to time until towards the end of1944? At that time none wanted Turkey to participate actively in the war on their side. On the otherhand, there is no doubt that if Turkey fought in the war, this would cost many more million lives in
___
- Armaoğlu, Fahir (1958), ‘İkinci Dünya Harbi’nde Türkiye’, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Vol.13, 136- 58.
- Ataöv, Türkkaya (1965), Turkish Foreign Policy 1939-1945, Ankara: SBF.
- Atlı, Cengiz (2014) ‚Türkiye’de II. Dünya Savaşı Sırasında İngiliz ve Alman Büyükelçilerine Suikast Girişimi‛, International Journal of Social Science, 28, Autumn II, 55-71.
- Avcı, Ayşegül (2015), ‚Winning the War of Perception: American Attempts to Counter Germany's Military Influence in Turkey during World War II, Turkish Studies, Vol.17, 1, 202-219.
- Aydemir, Şevket Süreyya (1979), İkinci Adam, Vol 2, İstanbul: Remzi.
- Baxter, Christopher (2008), ‚Forgeries and Spies: The Foreign Office and the ‘Cicero’ Case‛, Intelligence and National Security, Vol. 23, No. 6, 807-826.
- Bezci, Egemen B. (2016), ‚Turkey’s intelligence diplomacy during the Second World War‛, Journal of Intelligence History, Vol.15 No.2, 1-16.
- Çalış, Şaban H. (2017), Turkey’s Cold War: Foreign Policy and Western Alignment in the Modern Republic, London: I.B. Tauris, 2017.
- Çalış, Şaban H. (1999), ‘’Turkey's Search for Security and the Soviet Factor During the Second World War", S.Ü. Sosyal Bilimler MYO Dergisi, Sayı 3, 1999, 73-110;
- Çalış, Şaban H. (1997), ‘’Pan-Turkism and Europeanism: A note on Turkey’s pro-German Neutrality during the Second World War’’, Central Asian Survey, Vol.16, No.1, March 1997, 103-114.
- Deringil, Selim (1989), Turkish Foreign Policy During World War II: An ‘Active Neutrality’, Cambridge: Cambridge University Press.
- DGFP (1961), Documents on German Foreign Policy 1918-1945, Series D 1937-1945, The War Years- September 1, 1940/January 31, 1941, Vol. XI, London: HMSO.
- DGFP (1964), Documents on German Foreign Policy 1918-1945, Series D, The War Years-June 23, 1941/December 11, 1941, Vol. XIII, London: HMSO.
- Esmer, Ahmet Şükrü And Oral Sander (1991), ‘İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası’, In Mehmet Gönlübol et. al, Olaylarla Türk Dış Politikası, Alkım: Ankara.
- FRUS (Foreign Relations of the US) (1968), The Conferences at Washington, 191-1942 and Casablanca, 1943, Washington: Government Printing Office.
- Gülmez, Nurettin ve Ceyhun Demirkollu, (2013), ‚Bir İstihbarat Savaşı: Çiçero Olayı‛ CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt :11, Sayı :2, 414-430.
- Gürün, Kamuran (1965), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Anakara: TTK.
- Howard, Harry N. (1974), Turkey, The Straits and Us Policy, Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
- İsci, Onur (2019), Turkey and The Soviet Union During WWII: Diplomacy, Discord and International Relations, London: I.B. Tauris, 2019.
- Kalyon, Levent (2010), Türkiye’nin Savunma Politikaları Üzerine: Kırmızı Kim?, Ankara: Nobel.
- Kirk, George E. (1952), Survey of International Relations: The Middle East in The War 1939-1946, London: Oxford University Press.
- Knatchbull-Hugessen, Sir Hughe (1949), Diplomat in Peace and War, London: John Murray.
- Koçak, Cemil (2007), Türkiye’de Milli Şef Dönemi 1939-1945, Vol. 2, İstanbul: İletişim.
- Kuniholm, Bruce R. (1980), The Origins of The Cold War in The Near East: Great Power Conflict and Diplomacy in Iran, Turkey and Greece, Princeton, Nj: Princeton University Press.
- Landau, Jacob M. (1995), Pan-Turkism In Turkey: From Irredentism to Cooperation, London: C. Hurst.
- Leitz, Christian (2000), Nazi Germany and Neutral Europe During the Second World War, Manchester: Manchester University Press.
- Merdlicott, W. N. (1956), ‘Economic Warfare’, In Arnold Toynbee And Veronica Toynbee, Survey of International Affairs 1939-1946: The War And The Neutrals, London: Oxford University Press.
- Metinsoy, Murat (2017), İkinci Dünya Savaşında Türkiye, Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum, İstanbul: İş Bankası.
- Millman, Brock (1995), ‚Turkish Foreign and Strategic Policy 1934-42‛, Middle Eastern Studies, Vol. 31, No. 3, 483-508.
- Norwich University, (2018) ‚Diplomacy and Statecraft‛, visited on 09.10.2019, https://online.norwich.edu/academic-programs/resources/diplomacy-and-statecraft-essential differences.
- Önsoy, Murat (2009), The World War Two Allied Economic Warfare: The Case of Turkish Chrome Sales, Inaugural-Dissertation, Friedrich-Alexander-Universität, Erlangen Nürnberg.
- Oran, Baskın (2001), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne: Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 1: 1919-1980, and Cilt 2: 1980-2001, İstanbul: İletişim.
- Özden, Hakan (2013), ‚The Diplomatic Manoeuvres of Turkey in World War II‛, Karadeniz Araştırmaları, Bahar, Sayı 37, s.91-110.
- Özdoğan, Günay G. (1994), ‘II. Dünya Savaşı Yıllarındaki Türk-Alman İlişkilerinde İç ve Dış Politika Aracı Olarak Pantürkizm’, In Faruk Sönmezoğlu (Ed.), Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul: Der.
- Özlü, Hüsnü (2012), ‚İkinci Dünya Savaşı'nda, Adana Görüşmeleri Sonrası, İngiltere'den Sağlanan Askeri Yardımların, Türkiye'de Sevkiyat ve Lojistik Yapılanması‛ Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 50, Güz, 449-478.
- Öztoprak, İzzet (2000 A), ‚İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Askeri Yönü‛, Belleten, LXII, 597-618
- Öztoprak, İzzet (2000 B); ‚İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Siyasi Yönü‛, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 16, Ankara, Mart, 153-192.
- Seydi, Süleyman (2004), ‚The Intelligence War in Turkey During the Second World War: A Nazi Spy on British Premises in Istanbul‛, Middle Eastern Studies, Vol. 40, No. 3, 75-85.
- Tamkin, Nicholas (2008), ‚Diplomatic SIGINT and the British Official Mind during the Second World War: Soviet claims on Turkey, 1940-45‛, Intelligence and National Security, Vol. 23, No. 6, 749-766.
- Tamkin, Nicholas (2009), Britain, Turkey and the Soviet Union, 1940–45, London: Plagrave.
- TCDB (T.C. Dışişleri Bakanlığı) (1982), Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl: İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939- 1946), Ankara: TCDB.
- Vanderlippe, John M. (2001), ‚A Cautious Balance: The Question of Turkey in World War II‛, Volume 64, Issue 1, September, 63-80.
- Weber, Frank G. (1985), The Evasive Neutral: Germany, Britain, and the Quest for a Turkish Alliance in the Second World War, Columbia, MO: University of Missouri Press.
- Weisband, Edward (1973), Turkish Foreign Policy, 1943-1945: Small State Diplomacy and Great Power Politics, Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Wires, Richard (1999), The Cicero Spy Affair: German Access to British Secrets İn World War II, Westport, CT: Praeger.
- Yalçın, Osman (2001), ‚İkinci Dünya Savaşında İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi‛, Ankara Üniversitesi Türk İnkilâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 47, Bahar.
- ZC (TBMM Zabıt Ceridesi) (1944), Dönem 7, Cilt XIII, Ankara: TBMM, 1944.
- ZC (TBMM Zabıt Ceridesi) (1945), Dönem 7, Cilt XV ve XXV, Ankara: TBMM.
- ISSN: 1300-5766
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Selçuk Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
YAŞAM İLE ÖLÜM ARASINDA: 17. YÜZYILIN SON ÇEYREĞİNDE KIRIM TOPLUMUNDA KÖLELER VE ŞİDDET
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI: TARAFSIZLIK, DİPLOMASİ VE DEVLET YÖNETİM
TÜRKÇE İŞARET SÖZCÜKLERİNDE GÖNDERGENİN KONTROL EDİLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNDEKİ BAZI KISITLAMALAR
TÜRK MODA FOTOĞRAFÇILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ
OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE MADER-İ MEVLÂNA KÜLLİYESİ’NİN BAKIM VE ONARIM FAALİYETLERİ