Tarihi Çarşılarda Tüketim Ritüelleri: Konya Bedesteni

İnsanın var olmasıyla başlayan ve üretim arttıkça artan tüketim eylemi, günümüzde ihtiyaçtan ziyade zevk, beğeni, moda, reklam vb. toplumsal bir takım yönlendirmelerin şekillendirdiği bir olguya dönüşmüştür.Kişinin bireysel özelliklerinden psikolojik durumuna, sosyal çevresinden ekonomik durumuna kadar pek çok etken tüketim alışkanlıklarının şekillenmesinde etkili olmuştur. Değişen gündelik hayat, kitle iletişim araçlarının etki alanının genişlemesi ve buna bağlı olarak gelişen popüler kültürün etkisi bu süreci hızlandırmış, bireylerin tüketim alışkanlıkların da değişmesine neden olmuştur. Değişen toplum yapısı ile birlikte değişen algı ve değer yargıları, insanların tüketim kavramına verdikleri anlamları da değiştirmiş; kuşaklar arasında farklılıklar gösteren tüketim ritüellerinin oluşmasına neden olmuştur.Geleneksel çarşı kültürü olarak nitelendirilen durum, ihtiyaçlar tarafından şekillenen ve imkânlar dâhilinde gerçekleştirilen bir tüketim davranışını içermektedir. Özellikle son 30 yılda yaşanan ekonomik ve sosyal gelişmeler, tüketim alışkanlıklarında da değişikliğe neden olmuştur. Alışveriş merkezleri yaygınlaşmış, marka ve moda kavramları öne çıkartılmış ve tüketim olgusu bir ihtiyacı giderme durumu olmaktan çıkartılmıştır. Bunlara bağlı olarak da artan toplumsal dayatmalarla istek ve beğenilerin ihtiyacın önüne geçmesi sağlanmıştır. İnsanları geleneksel çarşı kültüründen uzaklaştıran bu etmenler, alışveriş merkezlerini "tüketim katedralleri" haline getirirken, insanları da tüketim alışkanlıklarını değiştirmiştir. Tüketimi, bir ihtiyacı giderme olgusunun ötesinde bir yaşam biçimi haline dönüştür.Tüketim kavramının geçirdiği bu evrimin tarihi çarşılardaki yansımalarını tespit etmek amacı ile yürütülen bu çalışmada, uzun yıllardır Konya’nın Bedesten Çarşısı içerisinde faaliyet gösteren esnaflar ile görüşme yapılmış, müşterilerinin eski ve yeni tüketim alışkanlıkları ile bu durumun onların ticari fonksiyonlarına etkisi üzerine bilgi toplanmıştır.Günümüzde farklılaşan tüketim alışkanlıklarının değişen toplumsal, kültürel ve bireysel yapıyla doğrudan etkili olduğu ve bu durumun Bedesten esnafını etkilediği tespit edilmiştir. Bedesten esnafının değişime ayak uydurma ve tüketici beklentileri karşılama noktasında gösterdiği gayretlerle geleneksel çarşı kültürünü yaşatmaya devam edeceği konusunda olumlu bir kanının hâkim olduğu görülmüştür.

Consumption Rituals In Historical Bazaars: Bedesten Covered Bazaar In Konya

The consumption activity which began with the existence of human and is increasing as production increases has become a social phenomenon, shaped by some social inducements such as pleasure, taste, fashion, advertising, and etc. rather than need. From individual characteristics of a person to his psychological state, from financial situation to the social environment, many factors have been influential in shaping the consumption habits. Changing daily life, expansion of the domain of mass media and the impact of popular culture developed accordingly have increased this process and led to a change in the consumption habits of individuals. The perceptions and values changing with the community structure have also changed the meanings that people give to the concept of consumption and led to the formation of consumption rituals differentiating between generations. The concept described as a traditional bazaar culture involves a consumption behaviour shaped by the needs and realized within the bounds of possibility. Economic and social developments especially in the last 30 years have led to changes in the consumption habits, as well. Shopping centres have become more common, brands and fashion concepts are brought to the fore and the consumption phenomenon is excluded from being a situation of meeting a need. With social impositions that have increased accordingly, desires and likes have taken precedence over need. While these factors alienating people from traditional bazaar culture turn shopping centres into "cathedrals of consumption", they have also changed the consumption habits of people and have turned the consumption into a lifestyle beyond the fact of meeting a need In the study carried out in order to determine the reflections of the evolution of the consumption concept on historical bazaars, we negotiated with the shopkeepers operating in Bedesten Bazaar Covered Bazaar in Konya and gathered information on their customers’ old and new consumption habits and the effect of this situation on their commercial functions. Today, differentiated consumer habits are directly related to the changing social, cultural and individual structure and this situation affects the works of the shopkeepers of Bedesten Covered Bazaar who fail to meet the consumer expectations. However, when we take the efforts that the shopkeepers have made in order to keep up with the change and meet the consumers’ expectations into consideration, it is seen that there is a positive estimation that they will continue to keep the traditional bazaar culture alive

___

  • Childe, V. G. (2007). Tarihte Neler Oldu? (Çev: A. Şenel ve M. Tunçay), İstanbul, Kırmızı Yayınları.
  • Doğru, H. (1995). XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Erdoğan, İ. (2005). İletişimi Anlamak, Ankara, Erk Yayınları.
  • Featherstone, M. (1991). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü (Çev: M. Küçük), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
  • Karasar, N. (1994). Bilimsel Araştırma Yöntemleri: Kavramlar, İlkeler, Teknikler (5. Baskı), Ankara, 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd..
  • Kocacık, F. (1998). Tüketim Eğilimleri ve Sorunları: Sivas Merkez İlçe Örneği, Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi.
  • Konya Büyükşehir Belediyesi Web Sayfası, http://www.konya.bel.tr/haberayrinti.php?haberID=3215 [Erişim tarihi: 18.03.2015].
  • Lindstrom, M. (2014). Buy.ology: Satın Almaya Dair Bildiğimiz Her Şey Neden Yanlış? (Çev. Ü. Şensoy), İstanbul, Optimist Yayınları.
  • Odabaşı, Y. (1999). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü, İstanbul, Sistem Yayıncılık.
  • Özdeş, G. (1998). Türk Çarşıları, Ankara, Tepe Yayınları.
  • Torlak, Ö. (2000). Tüketim: Bireysel Eylemin Toplumsal Dönüşümü, İstanbul, İnkılap Yayınları.
  • Uslu, Z. (2006). Alışveriş Merkezlerinin Gelişimi: Konya Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Yanıklar, C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi, İstanbul, Birey Yayıncılık.
  • Yaylagül, L. (2012). Kitle İletişim Kurumları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara, Dipnot Yayınları.
  • Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Detay Yayıncılık.