Erol Güngör’ün İslam’a Dair Sosyolojik Mülahazaları

Öz. Erol Güngör, erken bir yaşta bu dünyadan göçmesine rağmen ardında çok sayıda eser bırakan ve ele aldığı önemli konular bakımından hala güncelliğini koruyan bir sosyal bilimcidir. Milliyetçi bir gelenekten gelen Güngör, ahlak, kültür ve İslam’a dair tespitleriyle bu geleneğe ciddi eleştireler getiren ve bu anlamda kendine özgü duruş sergileyen bir aydındır. Akademisyen kimliğinin yanı sıra toplumla ve toplumun değerleriyle bütünleşmiş bir profil sergileyen Güngör, epistemik cemaatin dogmalarına da yenik düşmekten kendini kurtarabilmiştir. Erol Güngör, gerek Cumhuriyet sonrası Türk siyasi düşüncesi içerisinde değerlendirilmesiyle gerekse de onun düşüncesini tartışan metinlerin odaklandığı tema itibarıyla genellikle birbirlerinden farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Güngör’ün siyasi düşüncesi; milliyetçilik, muhafazakârlık, İslamcılık, liberalizm ve hatta sol düşünce içerisinde dahi tartışılmakla birlikte daha çok milliyetçi düşünce içerisinde konumlandırılmaktadır. Erol Güngör, ilim adamı olmasının yanı sıra ele aldığı konulara didaktik bir yön vermesi ve bu konuları her sınıftan insanın anlayabileceği şekilde ifade etmesiyle aynı zamanda bir mütefekkirdir. Güngör, pozitivist sosyolojinin dinin topluma uyum gösterdiği sürece varlığını devam ettirebileceği yönündeki iddiasına temelden karşı çıkar. Dinin topluma uyması veya uydurulmasını, esasen dinin ontolojisine karşı yapılan bir suikast girişimi olarak görür. Çünkü toplumsal hayata göre şekillendirilen din, din olmaktan çıkarak herhangi bir yaşam tarzına dönüşmüş olur. Erol Güngör İslam’a içeriden bakan bir söylem geliştirmiş ve temellendirdiği milli bakışını, İslam’ın ruhuna uygun bir kaygıyla tesis etmeye çabalamış ve milliyetçiliği kültürel boyutuyla yorumlayabilmiş bir aydındır. Güngör, halkçılığı temele aldığı bir milliyetçilik anlayışı geliştirmesi, İslam’ın ve İslam ülkelerinin problemlerine çözüm üretmedeki gönüllülüğü, İslam’ın yeniden diri bir medeniyet geliştirerek tarih sahnesinde boy göstermesi gerektiğini ifade eden düşünceleriyle, bugün dahi eksikliği hissedilen bir mütefekkirdir. Bu çalışmada Erol Güngör’ün din sosyolojisi bağlamında İslam’ın sorunsalları üzerine ortaya koyduğu düşünceleri ve sosyolojik yaklaşımı ele alınacaktır. Bu çerçevede ise kısmen Güngör’ün pür sosyolojik tasavvuruna değinilecek fakat asıl mevzu, İslam’a ve müslüman toplumlara ilişkin sosyolojik yaklaşımında düğümlenecektir. Dolayısıyla Erol Güngör’ün İslam’a ilişkin mülahazalarına ve İslam’ın bugünkü ve muhtemelen gelecekteki problemlerine yönelik değerlendirmelerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Erol Güngör, İslam’ın meseleleri, kültür değişmesi, milliyetçilik, tasavvuf

Erol Gungor’s Sociological Considerations For Islam

Although Erol Gungor go from this world at an early age, he is a sociologist still remains timely that left behind to a number of work and dealt with for important issues. Güngör, growing in a nationalist tradition, an intellectual which criticizing seriously to this tradition and so stancing peculiar. Gungor, besides his academic he exhibits profile that an integrated society and society's values, able to maintain himself succumbed to the dogmas of the epistemic community. Erol Gungor has often been interpreted in different ways from each other that both in the assessment of Turkey’s political thought after the republic and as focuses that discusses of texts his thoughts. Gungor’s political thought can be discussed that nationalism, conservatism, Islamism, liberalism and even left thinking but Gungor is located in more nationalist thought. Erol Gungor is also a thinker in addition to being as scientist. Because he both gives a didactic aspects that dealt with subject and expresses these issues that ın such a way that everyone can understand. Gungor fundamentally opposed to claim of positivist sociology that about the continuation of its existence that as long as religion adapt to society. He actually thought as an assassination attempt against the ontology of the religion that religion’s conform or adapted to society. Because religion that shaped by social life, ceases to be religious and turned into any lifestyle. Erol Gungor is an intellectual has developed an argument that overlooking the inside Islam and based on the national perspective that tried to establish with a concern in accordance with the spirit of Islam. Gungor is a thinker who is lacking even today, because he has developed a sense of nationalism based on populism and volunteered in finding solutions to the problems of Islam and Islamic countries and stated that the need to show up again on the stage of history by developing a civilization of Islam. This work will be handled that Erol Gungor’s thoughts that revealed on the problematics of Islam in the context of the sociology of religion. In this context, it will be discussed that Gungor’s per the sociological imagination partially. But the main issue will be linked in his sociological approach that include Islam and Muslim societies. It will be evaluated that Erol Gungor’s considerations related to Islam and his assessments that Islam's present and likely future problems

Keywords:

Erol Güngör, issues of Islam, cultural change, nationalism, tasawwuf,

PDF

___

Akgül, Mehmet (2002). Türkiye'de Din Ve Değişim: Bir Erol Güngör Çözümlemesi. İstanbul: Ötüken Yay.
Aktay, Yasin (2010). Türk Sosyoloji Tarihine Eleştirel Bir Katkı, İstanbul: Küre Yay.
Alkan, A. Turan (2006). “Halefi Olmayan Bir İlim Adamı: Erol Güngör”. Doğu Batı/Türk Düşünce Serüveni: Âraftakiler Sayısı 11: 166–174.
Alptekin, M. Yavuz (2008). “Erol Güngör”. Türkiye'de Sosyoloji (İsimler-Eserler) II. Der. M. Ç. Özdemir. Ankara: Phoenix Yay.
Alver, Köksal (2013). “Erol Güngör’ün Sosyolojik İzdüşümü”. TYB Akademi 9: 95-104.
Arslan, Hüsamettin (1992). Epistemik Cemaat: Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi. İstanbul: Paradigma Yay.
Aydın, Mustafa (2013). “Erol Güngör”. Sosyoloji Divanı 1: 149-152.
Aydın, Mustafa (1998). “Türkiye’de Din Sosyolojisi Çalışmaları: Tarihsel Gelişim Ve Bazı Yönelimler. Din Sosyolojisi. Der. Y. Aktay & E. Köktaş, Ankara: Vadi Yay.
Bolay, S. Hayri (1998). “Erol Güngör’e Göre Bilim Ve Teknoloji”. Milli Kültürler Ve Küreselleşme Kongresi Bildiri Kitabı (Erol Güngör’ün Hatırasına). Haz. B. Yediyıldız & Diğer. Konya: Türk Yurdu Yay.
Bolay, S. Hayri (2007). “Erol Güngör”. Tabula Rasa Felsefe Ve Teoloji Dergisi 19: 17–35
Bora, Tanıl & Can, Kemal (2009). Devlet Ocak Dergâh: 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket. İstanbul: İletişim Yay.
Çetinsaya, Gökhan (2005). “İslamcılıktaki Milliyetçilik”. İslamcılık: Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce. Ed. Y. Aktay. C. 6. İstanbul: İletişim Yay. 420–451
Çiftçi, Adil (1989). Erol Güngör Hakkında Bir Monografi Denemesi, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi
Demirci, Rasih (1998). “Küreselleşme Ve İktisat”, Milli Kültürler Ve Küreselleşme Kongresi Bildiri Kitabı (Erol Güngör’ün Hatırasına). Haz. B. Yediyıldız & Diğer. Konya: Türk Yurdu Yay.
Güngör, Erol (1992). Kültür Değişmesi Ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1993). Sosyal Meseleler Ve Aydınlar. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1998a). Ahlak Psikolojisi Ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1998b). İslam Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1998c). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar: Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler Ve Ahlaki Gelişme (Profesörlük Tezi). İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1999a). Dünden Bugünden Tarih, Kültür Ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (1999b). Kelamî Sahada Estetik Yapı Organizasyonu (Doktora Tezi). İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (2000). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (2005a). İslam’ın Bugünkü Meseleleri. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (2005b). Türkiye’de Misyoner Faaliyetleri. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Erol (2006). Türk Kültürü Ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yay.
Güngör, Hidayet (1998). “Erol Güngör’ün Hayatı, İlmi Ve Fikri Şahsiyeti”. Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Armağan (Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü). Haz. A. Sevgi. Konya: S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Gürlek, Dursun (2011). Camideki Rektör: Erol Güngör. http://www.haberiniz.com.tr/ yazilar/koseyazisi35727camideki_rektor_erol_gungor_dursun_gurlek.html. erş.tar. 08. 04. 2013.
Kehrer, Günter (1998). “Modern Toplumda Din”. Din Sosyolojisi. Çev. E. Köktaş. Der. Y. Aktay & E. Köktaş. Ankara: Vadi Yay.
Kılıç, Recep (1998). “Erol Güngör’ün Ahlak Anlayışı”. Milli Kültürler Ve Küreselleşme Kongresi Bildiri Kitabı (Erol Güngör’ün Hatırasına). Haz. B. Yediyıldız & Diğer. Konya: Türk Yurdu Yay.
Meriç, Cemil (1998). Mağaradakiler. Haz. M. A. Meriç. İstanbul: İletişim Yay.
Tunç, Semra (1998). “Erol Güngör’den Fikirler, Görüşler”. Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Armağan (Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü). Haz. A. Sevgi. Konya: S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Türköne, M. Gülnaz (1986). Erol Güngör’de Kültür Ve Kültür Değişmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Unan, Fahri & Özden, Mehmet (1998). “Erol Güngör Ve Bir Medeniyet Amili Olarak Din”. Milli Kültürler Ve Küreselleşme Kongresi Bildiri Kitabı (Erol Güngör’ün Hatırasına). Haz. B. Yediyıldız & Diğer. Konya: Türk Yurdu Yay.
Yakıt, İsmail, (1998), “Tam Bir Ay Sonra”, Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Armağan (Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü). Haz. A. Sevgi. Konya: S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Yediyıldız, Bahaeddin (1998). “Erol Güngör’ün Toplum Anlayışı”. Milli Kültürler Ve Küreselleşme Kongresi Bildiri Kitabı (Erol Güngör’ün Hatırasına). Haz. B. Yediyıldız & Diğer. Konya: Türk Yurdu Yay.
Yılmaz, Murat (2005). “Erol Güngör”. İslamcılık: Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce. Ed. Y. Aktay. C. 6. İstanbul: İletişim Yay. 422–435.
Yılmaz, Ensar (2010). “Basic Concepts With Erol Gungor: Nationalism, Culture-Civilization, Cultural Shift And Intellectual”. Journal Of Public Administration And Policy Research 2 (1): 1–6.