Atatürk'ün Milli Hakimiyet Anlayışı ve Bunun Yansımaları

Hâkimiyetin ilâhi kaynaklı olarak kabul edildiği Osmanlı Devleti’nde, Batı’nın da etkisi ve baskısıyla bu konuya ilişkin çeşitli tartışmalar yaşanmıştır. Sened-i İttifak ile başlayıp Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde devam eden hâkimiyetin kaynağı ve kullanımı yönündeki çabalar, Osmanlı Devleti’ne millî hâkimiyet uygulamasını getirmemiştir. Bu dönemlerde ortaya konulan hiçbir metin veya anayasa maddelerinde millî hâkimiyet ibaresine rastlanmaz. Türkiye’de millî hâkimiyet ilkesi en somut ve gerçek şeklini Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde almıştır. Amasya Genelgesi ile milletin bağımsızlığını yine milletin kendisi kurtaracaktır derken, Sivas’ta da ülkenin her tarafından gelen delegelerin katılımıyla millî bir kongre düzenlemiştir. Böylece burada alınacak kararların ortak bir iradeye dayanması için özel bir çaba sarf etmiştir. Bu çalışmada, Anadolu’ya ayak basmasından itibaren millî iradeyi ve millî hâkimiyeti hayatının bir parçası haline getiren Mustafa Kemal Atatürk’ün bu konudaki düşüncelerine ve uygulamalarına yer verilmiştir.

Various discussions have been aroused as regards this subject with East’s effects and compulsions in Ottoman Empire which passes for sovereignty is divine. Struggles of sovereignty access and source of which beginning with Charter of Alliance of 1808 (Sened-i İttifak) and continuing with Reforms (Tanzimat) Constitutional Monarchy (Meşrutiyet) did not bring national sovereignty to Ottoman Empire. There has been no phrase of national sovereignty in constitutional provisions and texts belong to this period. The national sovereignty principle took its most concrete and real shape in manuduction of Mustafa Kemal in Turkey. With Amasya Circular, while declaring that national independency would be liberated again by public itself, a national assembly was appointed in Sivas by the participation of delegates from all over the country. Therefore it made a special endeavour so that decisions consist of a communal volition. In this study, Mustafa Kemal Atatürk’s opinions and executions about this subject of are given who worked up into national volition and national sovereignty a part of his life dating from set foot on Anatolia.

PDF

___

A. Arşiv Belgeleri

Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi (DH.EUM. AYŞ), 40/33

Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus (DH.KMS), 53-2/78

Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR), 101/19-157.

B. Kaynak Eserler Akandere, Osman; “Samsun’a Çıkışından Erzurum’da Askerlikten İstifasına Kadar Mustafa Kemal Paşa’nın Yazışmalarında ‘Sine-i Millet’ Düşüncesi”, Erzurum ve Sivas Kongreleri Sempozyumu, (27-29 Mayıs 2002 Ankara), Ankara 2003, s. 125-131.

Akın, Rıdvan; TBMM Devleti (1920-1923), İstanbul 2001.

Akşin, Sina; İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Ankara 1998.

Atatürk, Mustafa Kemal; Nutuk (1919-1927), Ankara 1989.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I, Ankara 1997.

Berkes, Niyazi; Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz. Ahmet Kuyaş, İstanbul 2002.

Cöhce, Salim; Millî Hakimiyetin Tesisinde Sivas Kongresi’nin Önemi”, Sivas Kongresi Uluslar arası Sempozyumu, 2-4 Eylül, Sivas 2002.

Eroğlu, Hamza; Türk İnkılâp Tarihi, İstanbul 1982.

Goloğlu, Mahmut; Sivas Kongresi, Ankara 1969.

Kapani, Münci; Politika Bilimine Giriş, Ankara 1988.

Kodaman, Bayram; Cumhuriyetin Tarihî-Fikrî Temelleri ve Atatürk, Isparta 2001.

Köstüklü, Nuri; “Cumhuriyetin Temel İlkeleri”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Ankara 2002

Özgül, M.Cemil; Heyet-i Temsiliye’nin Ankara’daki Çalışmaları, Ankara 1989.

Selvi, Haluk; İşgal ve Protesto, İstanbul 2007.

Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul 2001.

Tunaya, Tarık Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 2002.

Yalçın, Semih, “Millî Hakimiyet” Erzurum ve Sivas Kongreleri Sempozyumu, (27-29 Mayıs 2002) Ankara 2003, s. 2-6.

Takvim-i Vekâyii, nr. 3905