Alman Dışişleri Bakanlığı Belgelerinde Türk-Alman İttifakı Yorumları 1925-1926

Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-Alman ittifakının kilit noktalarında görev almış olan diplomat ve subayların yayınladıkları eserler ve yorumlar 1920’li yıllardan itibaren iki ülke arasında gerçekleşen ortak yakın tarih tartışmalarının ana ekseninde yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında Osmanlı Devleti’nin Berlin Büyükelçisi Mahmud Muhtar Paşa’nın hatıratı ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün mülakatı, makalemizin içeriğini oluşturan kaynaklardandır. Hatıratlarında, gerek Mustafa Kemal Atatürk gerekse Muhtar Paşa, Türk-Alman ittifakının dönemin askeri ve politik gelişmeleri dikkate alındığında Osmanlı için kaçınılmaz bir tercih olduğunu, fakat savaş öncesi ittifak kararının Enver Paşa tarafından tek başına verilmiş olması ve savaşın başlangıcıyla beraber- Osmanlı Devlet adamlarının onayı çervesinde- Osmanlı ordusunun kararlarının Alman askeri heyet mensupları ve generallerin tercihlerine terk edildiğininin ve ordu içerisinde alınan kararların Milli menfaatlere uygun kararlar olmadığının altını çizmektedir. İttifak tartışmalarının iki ülke basını tarafından bir siyasi polemiğe dönüştürülmesine engel olan Alman Büyükelçi Rudolf Nadolny, Türkiye ile Almanya arasında 1920’li yılların ortalarından itibaren gelişmekte olan ekonomik ilişkilerin bu tartışmalardan zarar görmemesi icin özel bir hassasiyet göstermiş ve tartışmaların daha da büyümemesi adına taraflarla yakın ve yapıcı bir diyalog kurmuştur. Makalemizin kapsamında incelenen eserlerden yola çıkarak Türk tarafindan ve Alman tarafindan ortaya atılan iddaları kuruluş aşamasında olan iki ulus devletin tarih yazımının bir parçası olarak yorumlayabiliriz

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Savaşı Türk-Alman İttifakı, Mustafa Kemal Atatürk, Mahmud Muhtar Paşa, Alman Dışişleri Bakanlığı, Rudolf Nadolny.

PDF

___

Federal Almanya Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi
(Politisches Archiv des Auswärtigen Amtes- PA AA) PA AA/ R78485
PA AA/ R78486
Aksakal, M. (2010). Harb-ı Umumi Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Alkan, N. & Eyyub Ş. (2018). Savaşanların Gözüyle Türk-Alman İttifakı (1914-1918). İstanbul: Kronik Kitap.
Alkan, N. (2020). İmparatorluğun Son Savaşı. Birinci Dünya Savaşı'na Neden ve Nasıl Girdik? İstanbul: Timaş Yayınları.
Alkan, N. (2007). II. Abdülhamid Devrinde İstihdam Edilen İlk Alman Askerî Heyetinin Komutanı Otto von Kaehler ve İki Tarafin Beklentileri’, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (43), 135-165.
Alkan, R. (2011). Die politischen Beziehungen zwischen Deutschland und der Türkei während der Weimarer Zeit 1918-1933. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Albert Ludwigs Üniversitesi Felsefe Fakültesi, Yakınçağ Avrupa Tarihi Bölümü, Freiburg.
Avcı, M. (2014). Die türkisch-deutschen Wirtschaftsbeziehungen in den Jahren von 1923 bis 1945 unter Beachtung der politischen Entwicklungen. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Aachen Teknik Üniversitesi.
Çalık, R. (1999). Alman Kaynaklarına Göre Cemal Paşa. Osmanlı Araştırmaları, (19), 223-254, İstanbul.
Görgülü, İ. (1997). Atatürk’ün Anıları. Büyük Gazimizin Büyük Hayatından Hatıralar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Hanioğlu, Ş. M. (1995). Enver Paşa. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (11), 261-264, İstanbul.
Kannengiesser, H. (2009). Çanakkale'de Türklerle Beraber. Bir Alman Albayının Gözünden Çanakkale. İstanbul: Timaş Yayınları.
Karabekir, K. (2001). Tarih Boyunca Türk - Alman İlişkileri. İstanbul: Emre Yayınları.
Koçak, C. (1991). Türk-Alman İlişkileri (1923-1939). İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mangold-Will, S. (2013). Begrenzte Freundschaft. Deutschland und die Türkei 1918-1933. Göttingen: Wallstein.
Mejcher, H. & Schmidt-Dumont, M. (2010). Franz Frederik Schmidt-Dumont. Von Altona nach Ankara. Ein hanseatisches Leben im Vorderen Orient (1882-1952). Münster: LitVerlag.
Muhtar, M. (1999). Maziye Bir Nazar. Berlin Muahedesi’nden Harb-ı Umumi’ye kadar Avrupa ve Türkiye-Almanya Münasebetleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Mühlmann, C. (1998). Çanakkale Savaşı: Bir Alman Subayının Notları. İstanbul: Timaş Yayınları.
Schönig, C., Çalık, R. & Bayraktar, H. (2012). Türkisch- Deutsche Beziehungen: Perspektiven aus Vergangenheit und Gegenwart. Berlin.
von Sanders, L. (2006). Türkiye’de Beş Sene. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Ziemke, K. (1930). Die neue Türkei. Politische Entwicklung 1914-1929. Stuttgart.