III. Selim’in Sanatçı Kişiliği ve Beste Formundaki Eserlerinin Usul-Aruz İlişkisi Yönünden İncelenmesi

Bu çalışma, Türk Musikisine damgasını vurmuş bir musikişinas ve bestekâr olan Osmanlı Padişahı Sultan III. Selim’in Türk Musikisindeki konumunu, musiki geleneğine etkileri ve söz konusu dönemindeki musiki hareketleri çerçevesinde ortaya koymayı ve Sultan III. Selim’in ‘‘Beste’’ formundaki eserlerini usul-aruz vezni ilişkisi yönünden inceleyerek, güfte, vezin ve beste uyumunu araştırmayı amaçlamaktadır. Selim reformcu karakterinin yanı sıra sanatçı kişiliği ve Türk musikisinde “Selim Dönemi” olarak adlandırılacak derecede etkiye sahip bir isimdir. Bestelediği eserler ve terkip ettiği makamlar ile dönem sanatçıları üzerindeki etkisi ve himayesi ile Türk musikisinde verimli bir dönem yaratılmasına katkı sağlamıştır. Çalışmada bestekârın “Beste” formundaki eserleri usul-aruz vezni ilişki açısından incelenmiştir. İnceleme amacıyla önce eserler yeniden yazılmış, sonra güftelerdeki hecelerin dağılımı, usulün velvelesi kullanılarak yapılmıştır. Mısra içerisindeki her hece bu darplara göre yerleştirilmiştir. Usul şablonları bilgisayar ortamında üç çizgi üzerinde yazılmış ve eserlerin güftesi nota değerlerine göre dağıtılmıştır. Güfte ve vezin arasında bilinçli bir ilişkinin olup olmadığının görülebilmesi için musiki ve edebiyat ilişkisinin besteleme teknikleri arasında yer alması bakımından önemli olduğu düşünülmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Selim’in Beste’lerinde usul-aruz vezni kullanımının belli bir tekniğe dayalı olarak bestelenip bestelenmediği araştırılmıştır. Araştırma bulguları bestekârın bestelerindeki usul -vezin ilişkisinin çoğunlukla zeminhâne ile uyumlu, meyan kısımlarının ise farklı yapılarda olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

beste formu, aruz vezni, aruz-vezin, III. Selim, Klasik Türk müziği, Türk müzik tarihi

PDF

___

Ayvazoğlu, B. (1999). Kuğunun son şarkısı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Beşiroğlu, Ş. Ş. (1993). III. Selim döneminin müzik ve müzisyenler açısından incelenmesi. Sanatta yeterlilik tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Can, H. (2009). 19. yüzyıl Türk saz şiirinde muhtevâ. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Çavdaroğlu, S. Z. (2009) III. Selim devrinde musiki hayatından kesitler (1789-1807). Musiki Dergisi. www.musikidergisi.net. [Erişim Tarihi: 21.03.2020].
Çevik Aksın, A. E. (2011). Sultan III. Selim’in beste formundaki eserlerinin usul- aruz vezni ilişkisi yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Devlet Korosu (2020). Nota Arşivi http://www.devletkorosu.com/. (Erişim Tarihi: 24 Aralık 2020).
Dilçin, C. (1993). Şeyh Galip‟in şiirlerinde III. Selim ve Nizam-ı Cedit, Türkoloji Dergisi, 11(1), 209-219. doi: 10.1501/Trkol_0000000155
Gökbilgin, T. (1988). Nizâm-ı Cedîd. İslam Ansiklopedisi (cilt: 9, s. 309). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
Kaltakcı, M.Y. ve Karaman, S. (2010). İhsan Raif Hanım’ın üç Türk müziği bestekârı tarafından bestelenen şiirinin incelenmesi. 3. Uluslararası Bir Bilim Kategorisi Olarak Kadın: Edebiyat, Dil, Kültür ve Sanat Çalışmalarında Kadın Sempozyumu içinde (ss. 135-146). Selçuk Üniversitesi Dilek Sabancı Devlet Konservatuvarı, Konya/Türkiye, 28-30 Nisan 2010.
Karal, E. Z. (1942). Selim III.’ün Hattı-ı Hümâyûnları. Ankara: T.T.K. Basımevi.
Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
Karta, N. (2014). Sultan III. Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik durumu ve alınan tedbirler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6: 21-50.
Küçük, S. (2007). İstanbul mevlevîhânelerinin Türk sanat ve edebiyat halkına katkıları (XIX. Asır). Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlana ve Mevlevîlik – Bildiriler içinde (ss. 507-528). Sümam Yayınları.
Özalp, M. N. (2000). Türk Musikisi Tarihi: I ve II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi: I ve II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları,
Salgar, M. F. (2005). 50 Türk Müziği Bestekârı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Salgar, M. F. (2001). III. Selim: Hayatı, Sanatı, Eserleri. İstanbul: Ötüken Yayınları
Yurttadur, O. ve Cimilli, H. C. (2015). III. Selim döneminde Osmanlı Sarayı’ndaki kültürel hayatın sanat ve mimarideki Etkileri. Kalemisi Dergisi, 3(5): 121-146.
http://www.devletkorosu.com/. [Erişim Tarihi: 24 Aralık 2020].