17. YÜZYIL ANADOLU SAHASI TÜRK SAZ ŞAİRLERİNİN ŞİİRLERİNDE HİKAYE KAHRAMANLARI

17. yüzyıl, Türk saz şiirinin en parlak yüzyıllarından birisidir. Karaca Oğlan’dan Ercişli Emrah’a, Gevherî’den Aşık Ömer’e pek çok büyük saz şairi bu yüzyılda yaşamışve şiirlerini bu yüzyılda yazmışlar, söylemişlerdir. Halk hikâyeleri, Türk edebiyatının iddialıeserlerindendir. Hikâyelerin bir kısmıArap ve Fars edebiyatlarından bizim edebiyatımıza girmişken bir kısmıise dışetkilerden uzak olarak millî bünyede doğmuşve gelişmişlerdir. Arap ve Fars edebiyatlarından giren hikâyeler hem klasik edebiyatta hem de halk edebiyatında ayrıayrı şekillenmişler bu sebeple aynıhikâyenin hem klasik şekli hem de halk edebiyatındaki şekli gelişmiştir. İster klasik edebiyattaki isterse halk edebiyatındaki şekliyle olsun bazıhikâye kahramanları17. yüzyıl Türk saz şairlerinin şiirlerinde kendilerine yer bulmuşlardır. Bu çalışmada 17. yüzyıl Türk saz şairlerinin şiirlerinde geçen hikâye kahramanları Leylâ ve Mecnun, Ferhat ile Şirin, Yusuf ile Züleyha, Emrah ile Selvi, Kerem ile Aslı, Mihr ü Vefa, Köroğlu - Ayvaz konu edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

17. yüzyıl, Türk saz şiiri, âşık edebiyatı, halk hikâyesi

The 17th century is one of the most succesful centuries of the Turkish saz poetry. Many great saz poets, ranging from Karaca Oğlan to Ercişli Emrah and from Gevheri to Aşık Ömer, lived, wrote and read their poems in this century. Folk tales occupy a significant place in Turkish literature. While some of the stories have come to our literature from Arabic and Persian literatures, some of them have been produced and developed in our own culture without any outer effects. The stories coming from Arabic and Persian literatures have formed differently in “classical” and “folk literature”, and therefore both the classical and “folkloric” versions have developed. Whether in the classical or folkloric form some heroes have found themselves place in the poems of the 17th century Turkish saz poets. The focus of this study is the heroes Leylâ ve Mecnun, Ferhat ile Şirin, Yusuf ile Züleyha, Emrah ile Selvi, Kerem ile Aslı, Mihr ü Vefa, Köroğlu - Ayvaz of the stories in the poems of the 17th century Turkish saz poets

Keywords:

17th century, Turkish saz poetry, poet literature, folk tales,

PDF

___

Ali Berat Alptekin (1997), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara.
İbrahim Aslanoğlu (1986), “Mecmua-i Saz u Söz ve Bilinmeyen Şiirler”, Türk Folkloru, 8 (89), Aralık, 3-8.
Nihat Sami Banarlı (1937), “Halk Şiirinde Girit Savaşı ve Şair Aşık Hakkında Notlar”, Ülkü, 10 (56), Birinciteşrin, 137-146.
Ali Duymaz (2001), Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara.
Şükrü Elçin (1972), “Şahinoğlu ve Bilinmeyen Şiirleri”, Türk Kültürü, 10 (120), Ekim, 1252-1259.
Şükrü Elçin (1986), “Aşık Osman, Hayatı ve Şiirleri”, İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 24-25, 1980-1986, 64-108.
Şükrü Elçin (1988a), Akdeniz’de ve Cezâyir’de Türk Halk Şâirleri, Ankara.
Şükrü Elçin (1988b), Halk Edebiyatı Araştırmaları I, Ankara.
Şükrü Elçin (1998), Gevherî Divânı, İnceleme-Metin-Dizin- Bibliyografya, Ankara.
Hasan Eren (1952), Türk Saz Şairleri Hakkında Araştırmalar I, Ankara.
Sadettin Nüzhet Ergun (1933a), XVII nci Asır Sazşairlerinden Aşık, İstanbul.
Sadettin Nüzhet Ergun (1933b), XVII nci Asır Sazşairlerinden Kâtibî, İstanbul.
Sadettin Nüzhet Ergun (1936), Aşık Ömer / Hayatı ve Şiirleri, İstanbul.
A. Öztemiz Hacıtahiroğlu (1990), “Sungu”, (şiir), Millî Kültür, 70, Mart, 35.
M. Necari Karaer [1973], Karacaoğlan, [İstanbul].
Fuat Köprülü (1930), XVII nci Asır Saz Şairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi, İstanbul.
Cahit Öztelli (1965), “Öksüz Aşık, Sehvî, Hadikî”, Türk Folklor Araştırmaları, 9 (197), Aralık, 3943-3944.
Cahit Öztelli (1974a), “Osmanlı Tarihine Adı Karışan Saz Şairi: Koroğlu”, Türkoloji, 6, 121-136.
Cahit Öztelli (1974b), Üç Kahraman Şair / Köroğlu - Dadaloğlu - Kuloğlu, İstanbul.
İskender Pala (1999), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul.
Selçuk Peker (2003), 17. Yüzyıl Türk Saz Şiirinde Konu, Konya. (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2 C., 15+1140s., basılmamış doktora tezi)
Saim Sakaoğlu (1989), “Türk Saz Şiiri”, Türk Dili, (Türk Şiiri Özel Sayısı III / Halk Şiiri), 57 (445-450), Ocak-Haziran, 105-251.
Saim Sakaoğlu (1991a), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 1”, Türk Dili, 2 (477), Eylül, 166-172.
Saim Sakaoğlu (1991b), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 2, Kayıkçı Kul Mustafa”, Türk Dili, 2 (478), Ekim, 274-285.
Saim Sakaoğlu (1992a), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 3, Yazıcı”, Türk Dili, 2 (483), Mart, 822-823.
Saim Sakaoğlu (1992b), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 4, Benli Ali”, Türk Dili, 2 (490), Ekim, 285-287.
Saim Sakaoğlu (1992c), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 5, Ercişli Emrah”, Türk Dili, 2 (491), Kasım, 380-386.
Saim Sakaoğlu (1994a), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 10, Keşfî - Kırımî” Türk Dili, 506, Şubat, 138-141.
Saim Sakaoğlu (1994b), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 11, Kul Mehmet ve Kul Süleyman”, Türk Dili, 509, Mayıs, 384-389.
Saim Sakaoğlu (1994c), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 12, Koroğlu (Kuroğlu)”, Türk Dili, 511, Temmuz, 65-73.
Saim Sakaoğlu (1994ç), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 13, Kuloğlu,” Türk Dili, 513, Eylül, 228-234.
Saim Sakaoğlu (1995a), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 14, Şahinoğlu - Tasbaz Ali - Sun’î”, Türk Dili, 522, Haziran, 678 -684.
Saim Sakaoğlu (1995b), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar:15, Üsküdarî - Öksüz Aşık - Aşık Yusuf”, Türk Dili, 526, Ekim, 1129-1138.
Saim Sakaoğlu (1995c), “17. Yüzyıl Aşık Edebiyatı Üzerine Notlar: 16, Gevherî”, Türk Dili, 528, Aralık, 1330-1344.
Saim Sakaoğlu - A. Berat Alptekin – Yurdanur Sakaoğlu- Esma Şimşek (1999), Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri I-II, Ankara.
Ali Saraçoğlu (1999), Ercişli Emrah, Ankara.
Fevziye Abdullah Tansel (1936), “XVII nci Asır Sazşairlerinden Üsküdarî”, Ülkü, 8 (44), Ekim, 119-122.
Fevziye Abdullah Tansel (1967), “Kırım Hanı Mehmed Giray IV.’ın Kâmilî Takma Adı ile Yazmış Olduğu Koşma ve Türküler”, Türk Tarih Kurumu Belleten, 31 (124), Ekim, 647-656.
Fevziye Abdullah Tansel (1968), “XVII. Asır Sazşâirleri Hakkında Notlar / I- Bursalı Halil ve Bilinmeyen Bir Şiiri; II- Şâhin’in Bilinmeyen Bir Şiiri; III- Bilinmeyen İki Sazşâirimiz Safâi ve Köçek”, Türk Kültürü, 65, Mart, 281-288.