Handan YALVAÇ ARICI, Sümeyra ARICAN, Hanifi ÜKER

İlkokulda Alınan Değerler Eğitiminin Ortaokul Dönemindeki Tutum ve Davranışlara Etkisi Üzerine Karma Bir Araştırma

Değerler eğitimi okullarda hem örtük hem de açık şekilde öğrencilere kazandırılmaya çalışılmaktadır. Okullardaki eğitim yaşantılarının öğrencilerin davranışlarına etkilerinin tespit edilmesi önem taşımaktadır. Öğrencilerin geçmişteki değer odaklı eğitim yaşantılarının gelecekteki ahlaki davranışlarına etkisinin incelendiği bu çalışma, karma yöntem desenlerinden açıklayıcı sıralı desen ile yürütülmüştür. Araştırmanın nicel evrenini İstanbul ilinde okuyan 8. sınıf öğrencileri, nitel çalışma grubunu ölçek değerlerine göre seçilen öğrenciler, ilkokul öğretmenleri ya da idarecileri oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında 3 ayrı ölçek ve yarı yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde SPSS ve AMOS programlarından yararlanılmış, Yapısal Eşitlik Modeli (YEM), doğrulayıcı faktör analizi ve yol analizi (path) kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi tercih edilmiştir. Öğrencilerin sahip olduğu ahlaki kimliğin ahlaki olgunluk ve sosyal sorumluluk düzeylerini anlamlı şekilde yordadığı bulgulanmıştır. Ahlaki değerleri kazanım olarak davranışlarında gösteren öğrencilerin ilkokul idarecileri ve öğretmenleriyle yapılan görüşmeler; değerler eğitimine önem veren okul ve öğretmenlerin öğrencilerin gelecek yaşantılarındaki ahlaki davranışlarında daha etkili olduklarını ortaya koymuştur. Müfredatlarında değerler eğitimiyle ilgili müstakil çalışmalar yapan okulların ve yapılandırmacı eğitim anlayışına uygun olarak yaşayarak öğrenme yöntemini kullanan öğretmenlerin değerlerin kazanımında başarılı oldukları gözlemlenmiştir. Değerler eğitimi okul kültürünün bir parçası olduğunda etkili sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, Değerler Eğitimi, Davranış, Okul, Öğrenci.

A Mixed Study on the Effect of Values Education in Primary School on Attitudes and Behaviors in Secondary School Period

Values education is tried to be given to students both implicitly and explicitly in schools. It is important to determine the effects of educational experiences in schools on students' behaviors. This study, which examines the effects of students' past value-oriented educational experiences on their future moral behavior, was carried out with an explanatory sequential design, one of the mixed-method designs. The quantitative universe of the research consisted of 8th-grade students studying in Istanbul. The qualitative study group was selected among the students, primary school teachers and administrators according to the scale values. Three different scales and semi-structured interview forms were used to collect data. According to the results, the moral identity of the students significantly predicted their moral maturity and social responsibility levels. It can be concluded that schools and teachers who attach importance to values education are more effective in the moral behavior of students in their future lives. It is observed that schools carry out independent studies on values education in their curricula and teachers who use the method of learning by living in accordance with the constructivist education approach are successful in acquiring values. Values education produces effective results when it is a part of school culture.

Keywords:

Religious Education, Values Education, Behavior, School, Student.,

PDF

___

Aktepe, Vedat - Yalçınkaya, Elvan. “Okul Ortamında Değerler Eğitiminin Öğrenci Görüşlerine Göre Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 17/2 (2016), 19.
Aladağ, Soner. “İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Değer Eğitimi Yaklaşımlarının Öğrencilerin Sorumluluk Değerini Bilişsel Düzeyde Kazanmalarına Etkisi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 161/161 (2012), 123-146.
Altıntaş, Muhammed Esat. Öğretmenler Gözüyle Değerler Eğitimi. Konya: d-eğitim, 2016.
Aquino, Karl vd. “A Grotesque and Dark Beauty: How Moral Identity and Mechanisms of Moral Disengagement Influence Cognitive and Emotional Reactions to War”. Journal of Experimental Social Psychology 43/3 (2007), 385-392. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2006.05.013
Aslan, Rabia. Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Birinci Basamaktaki Öğrencilerin Temel Bilgi, Beceri Ve Değerleri Kazanma Düzeyleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Ateş, Öznur Tulunay. “Türkiye’de Değerler Eğitimi Uygulamalarının Öğrencilere Kazandırılması İstenen Olumlu Özellikler Üzerindeki Etkisi”. Değerler Eğitimi Dergisi 15/34 (2017), 41-60.
Aydın, Mehmet Zeki. Ahlak Öğretiminde Örnek Olay İncelemesi Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2003.
Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Ahlak Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 3. Baskı., 2010.
Aydın, Mehmet Zeki. “Kavramsal Çerçeve: Karakter, Kişilik, Değer, Erdem, Ahlak, Huy, Mizaç VD.” Karakter, Değer ve Ahlak Eğitimi. ed. Mehmet Zeki Aydın. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
Aydın, Muhammet Şevki. Açık Toplumda Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Baskı., 2018.
Balcı, Nalan. İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Etkililiği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
Başcı, Zeynep. Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi (Erzurum Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Batmaz, Onur - Erdoğan, Tolga. “Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Görüşleri”. Kastamonu Eğitim Dergisi 27/6 (2019), 2681-2692. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3594
Bayırlı, Hakan vd. “Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri: Afyonkarahisar Örneği”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 8/3 (2020), 865-894. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.3s.5m
Blunch, Niels J. Introduction to Structural Equation Modelling Using SPSS and AMOS. Sage Publications, 2008. https://methods.sagepub.com/book/intro-to-structural-equation-modelling-using-spss-amos
Can Aran, Özge - Demirel, Özcan. “Dördüncü Ve Beşinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 12/46 (2013), 151-168.
Cihan, Nazlı. “Okullarda Değerler Eğitimi Ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış”. Journal of Turkish Studies 9/2 (2014), 429-436. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.6402
Civelek, Mustafa Emre. Yapısal Eşitlik Modellemesi Metodolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2018.
Cohen, Taya R. - Morse, Lily. “Moral Character: What It Is and What It Does”. Research in Organizational Behavior 34 (2014), 43-61. https://doi.org/10.1016/j.riob.2014.08.003
Creswell, John W. Eğitim Araştırmaları Nicel ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi. İstanbul: EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi, 2017.
Çağatay, Şefika Melike. Öğretmen Görüşlerine Göre Karakter Eğitiminde Ve Karakter Gelişiminde Okulun Rolü. Çanakkale: Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Çelikkaya, Tekin - Seyhan, Osman. “Değerlerin Kazanılmasındaki Etkili Faktörler Öğrenci Görüşleri”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19/36 (2016), 167-192. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645221
Çengelci, Tuba vd. “Okul Ortamında Değerler Eğitimi Konusunda Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 11 (2013), 33-56.
Demirtaş, Zülfü - Ekmekyapar, Meryem. “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Değerlere Dayalı Yönetim Uygulamalarının Okul Kültürüne Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 18/4 (2012), 523-544.
Dereli-İman, Esra. “The Effect of the Values Education Programme on 5.5-6 Year Old Children’s Social Development: Social Skills, Psycho-Social Development and Social Problem Solving Skills”. Educational Sciences: Theory & Practice 14/1 (03 Mart 2014), 262-268. https://doi.org/10.12738/estp.2014.1.1679
Dursun, Yunus - Kocagöz, Elif. “Yapısal Eşitlik Modellemesi Ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 35 (2010), 1-17.
Erikli, Sultan. Development and Implementation of a Values Education Program for Pre‐School Children. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Eroğlu, Ergün. Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Yapısal Eşitlik Modeli Ile Analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
Eryılmaz, Önder - Deveci, Handan. “Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Sosyal Sorumluluk Ölçeği’nin Geliştirilmesi”. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 20/2 (2019), 751-792. https://doi.org/: 10.29299/kefad.2019.20.02.008
Gürhan, Ethem - Çiftçi, Sabahattin. “İlkokullarda Uygulanan Değerler Eğitimi Uygulamalarının Yönetici Ve Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Konya-Selçuklu Örneği̇)”. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi 13 (2017), 230-247.
Hökelekli, Hayati. Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
İnel, Yusuf - Urhan, Emrah. “Model Analizi Etkinliği: Ortaokul Öğrencileri Hangi Değerleri, Kimden Öğreniyor?” Gelecek Vizyonlar Dergisi 2/1 (2018), 44-51. https://doi.org/10.29345/futvis.30
Kaymakcan, Recep - Meydan, Hasan. Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: DEM, 2014.
Kline, Rex B. Yapısal Eşitlik Modellemesinin İlkeleri Ve Uygulaması - Principles and Practice of Structural Equation Modeling. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2019. https://www.nobelyayin.com/yapisal-esitlik-modellemesinin-ilkeleri-ve-uygulamasi-principles-and-practice-of-structural-equation-modeling_15179.html
Kök, Mehmet - Çakıcı, Arzu. “Çocuklar İçin Ahlaki Olgunluk Ölçeği: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması”. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/18 (2017), 711-730.
Lickona, Thomas. “Eleven Principles of Effective Character Education”. Journal of Moral Education 25/1 (01 Mart 1996), 93-100. https://doi.org/10.1080/0305724960250110
Memişoğlu, Hatice. “İlköğretim 4 Ve 5. Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/3 (2013), 405-425. https://doi.org/10.9761/jasss_722
Meydan, Hasan. Akademide Değerler Eğitimi (Tezler ve Makaleler/1989-2017). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2019.
Meydan, Hasan. İlköğretim Okullarında Değerler ve Karakter Eğitimi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Meydan, Hasan. “Okulda Değerler Eğitiminin Yeri Ve Değerler Eğitimi Yaklaşımları Üzerine Bir Değerlendirme”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014), 93-108.
Neslitürk, Seviye - Deniz, Mehmet Engin. “Anne Değerler Eğitimi Programının 5 - 6 Yaş Çocuklarının Sosyal Beceri Düzeylerine Etkisi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 4/4 (2014), 103-116. https://doi.org/10.14527/pegegog.2014.024
Nucci, Larry vd. “Integrating Moral and Social Development Within Middle School Social Studies: A Social Cognitive Domain Approach”. Journal of Moral Education 44/4 (2015), 479-496. https://doi.org/10.1080/03057240.2015.1087391
Öksüz, Yücel. “11-12 Yaş Çocuklarının Değerleri Kazanim Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması: Samsun-Lancashire Örneği”. The Journal of Academic Social Science Studies 4/2 (2011), 61-78. https://doi.org/10.9761/jasss_160
Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma Ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2. Baskı., 2018.
Raykov, Tenco - Marcoulides, George A. A First Course in Structural Equation Modeling. United States of America: Routledge, 2012. https://www.routledge.com/A-First-Course-in-Structural-Equation-Modeling/Raykov-Marcoulides/p/book/9780805855883
Sarı, Mediha. Demokratik Değerlerin Kazanımı Sürecinde Örtük Program: Düşük Ve Yüksek “Okul Yaşam Kalitesi”ne Sahip İki İlköğretim Okulunda Nitel Bir Çalışma. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
Sezer, Adem - Çoban, Okan. “Ortaokul Öğrencilerinin Sorumluluk Değeri Algıları”. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi 2/1 (2016), 22-39. Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. Pearson Education, 5. Basım, 2007.
Ulusoy, Kadir. “Değer Eğitimi: Davranışçı Ve Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Hazırlanan Tarih Programlarında Değer Aktarımı”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/1 (2010), 32-51.
Weston, Rebecca - Gore, Paul A. “A Brief Guide to Structural Equation Modeling”. The Counseling Psychologist 34/5 (2006), 719-751. https://doi.org/10.1177/0011000006286345
Yaşar, Şefik - Çengelci, Tuba. “Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimine İlişkin Bir Durum Çalışması”. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi 3/9 (2012), 1-23.
Yaşaroğlu, Cihat. “Hayat Bilgisi Dersi Kazanımlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi”. Journal of Turkish Studies 8/7 (2013), 849-858.
Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı., 2018.
Yılmaz, Ferat - Yılmaz, Fatih. “Ahlaki Kimlik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/4 (2015), 111-134. https://doi.org/10.18026/cbusos.35372
“2010/53 sayılı Genelge (İlk Ders)”. Erişim 08 Haziran 2022. https://www.egitimmevzuat.net/index.php/home/genelgeler/genelge-2000-2010/204-2010-53-sayili-genelge-i-lk-ders
Partnerships in Character Education State Pilot Projects, 1995–2001 Lessons Learned. Washington, D.C.: U.S. Department of Education Office of Safe and Drug-Free Schools, 2008. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED502099.pdf