İslam Borçlar Hukukunda Satış Konusunun Maddi Olarak Var Olması Şartına Dair Bir Değerlendirme

Fıkıhta muâmelâtın temelini oluşturan satış akdi temlike yönelik, bağlayıcı ve ivazlı bir sözleşmedir. Satış akdinin hukuken geçerli bir şekilde kurulması için mahallü’l-akd olarak ifade edilen akit konusunun malum, teslim edilebilir ve meşru olmasıyla birlikte “mevcut” olması gerekmektedir. Klasik dönem fakihleri, “Yanında bulunmayan şeyi satma.” hadisinden hareketle akde mahall olan malın akit kurulurken maddi olarak var olması gerektiğini savunmuşlardır. O günün ticarî hayat şartlarına bakıldığında hadisin altında yatan gerekçe, akit konusu malın mevcut olmaması değil, temin edilip edilmemesinin belirsiz olmasıdır. Öyleyse akit yapılırken varlığı bulunmayıp ancak ileride elde edilmesi kesin olan şeyler, örneğin tükenmiş bir fabrika malının satılması ve daha sonra üretilerek alıcıya teslim edilmesi mümkün olan şeyler henüz vücut bulmadan günümüz şartlarında mevcut kapsamında değerlendirilebilir ve satış konusu yapılabilir. Bu nedenle klasik dönemde akit yapılırken varlığı bulunan şeklinde açıklanan “mevcut” kavramı, günümüz şartlarında gelecekte var olacağı kesin olan şeyleri de içerecek tarzda daha kapsamlı bir kavram olarak kabul edilebilir. Çalışmada “mevcud”un "mahiyeti ve kapsamıyla ilgili klasik dönem fakihleri ve çağdaş İslam hukukçularının görüşlerini ortaya koymayı ve kavramı günümüz ticarî hayatın şartları çerçevesinde incelemeyi amaç edindik.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Akit, Akit Konusu, Mevcut, Ma‘dûm.

AN EVALUATİON OF THE CONDİTİON OF THE MATERİAL EXİSTENCE OF THE SUBJECT OF SALE İN ISLAMİC LAW OF OBLİGATİONS

The appropriate selection contract of the fiqta transaction is a contract for the purpose of assignment, accommodation and prudent. In order for the contract of sale to be legally established, the subject of the contract, which is expressed as mahallü'l-aqd, must be "existing" as well as being known, deliverable and legitimate. Classical jurists, "Do not sell what you do not have." Based on the hadith, they argued that the property, which is the place of the contract, should exist materially when the contract is established. When we look at the commercial life conditions of that day, the underlying reason for the hadith is not that the goods subject to the contract do not exist, but that it is uncertain whether they are provided or not. So, things that do not exist at the time of the contract but are certain to be acquired in the future, for example, things that can be sold and then produced and delivered to the buyer, can be evaluated within the current context and made the subject of sale before they come into existence. For this reason, the concept of "existing", which is explained as existing when making a contract in the classical period, can be accepted as a more comprehensive concept in a way that includes things that are certain to exist in the future under today's conditions. In this study, we aimed to reveal the views of classical period jurists and contemporary Islamic jurists about the "nature and scope of existing" and to examine the concept within the framework of the conditions of today's commercial life.

Keywords:

Islamic Law, Contract, Subject of Contract, Existent, Non-existent.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şu’ayb el-Ernevût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1995.
Akıntürk - Ateş, Turgut - Derya. Borçlar Hukuku. İstanbul: Beta, 2019.
Ali el-Hafîf. İslam Hukukuna Göre Hukukî İşlemler ve Hükümleri (Eşya ve Borçlar Hukuku). çev. Rahmi Yaran. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Bardakoğlu, Ali. “Bey’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/13-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Bedrüddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 2. Basım, 1990.
Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir ’Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2003.
Bilgili, İsmail. “İslam Hukukunda Ma’dûmun Satışı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 8 (2006), 211-238.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. Bulak: es-Sultâniyye, 1433.
Cevherī, İsmāʿīl b. Ḥammād. eṣ-Ṣıḥâḥ. thk. Aḥmed ʿAbdulġafūr ʿAṭṭār. 6 Cilt. Beyrut: Dāru’l-ʿİlmi li’l-Melāyīn, 4. Basım, 1990.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî. Nihâyetü’l-maṭlab fî dirâyeti’l-meẕheb. thk. Abdülazîm Mahmud ed-Dîb. 20 Cilt. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 2007.
Dadaş, Mustafa Bülent. “İslam ve Yorum”. Hanefi Mezhebinde “Mükellefin Tasarruflarını İmkan Nispetinde Sıhhate Hamletme” Yaklaşımı Ve Bu Yaklaşımın Güncel Fıkhı Meselelerinin Çözümüne Katkısı. ed. Mustafa Arslan vd. Ankara, 2017.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as. Sünenu Ebû Dâvûd. thk. Şu’ayb el-Ernevût - Muhammed Kâmil. Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 2009.
Ebû Zehre, Muhammed. el-Milkiyye ve Nazariyetu’l-akd fi’ş-Şeri’ati’l-İslamiyye. Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts.
Emîn ed-Darîr, es-Sıddîk Muhammed. el-Ğarar fi’l-’ukûd ve âsâruhu fi’t-tatbîkâti’l-mu’âsıra, 1993.
Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-Vasîṭ fi’l-meẕheb. thk. Ahmed Mahmud İbrahim. 7 Cilt. Dâru’s-Selâm, 1997.
Hattâb er-Ruaynî, Ebû Abdillâh Muhammed. Mevâhibü’l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. thk. Zekeriyya Umeyrât. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
Hın vd., Mustafa. el-Fıkhu’l-menhecî ’alâ mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 4. Basım, 1992.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvız. 13 Cilt. Riyad: Dâru ’Âlemi’l-Kütüb, 2003.
İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed. el-Ḳavânînü’l-fıḳhiyye fî telḫîṣi meẕhebi’l-Mâlikiyye. thk. Muhammed b. Seyyidî, ts.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn. İʿlâmü’l-muvaḳḳıʿîn ʿan rabbi’l-ʿâlemîn. 7 Cilt. Cidde: Dâru İbni’l-Cevzî, 1423.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l-ʿibâd. thk. Şuayb el-Arnevût - Abdülkadir el-Arnevût. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 3. Basım, 1998.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn. el-Kâfî. thk. Abdullah b. Abdulmühsin et-Türkî. 6 Cilt. Dâru Hicr, ts.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn. el-Muğnî. thk. Abdullah b. Abdulmühsin et-Türkî ve Abdulfettah Muhammed el-Hulû. 15 Cilt. Riyad: Dâru ‘Âlemi’l-Kütüb, 3. Basım, 1997.
İbn Mâce, Ebû Abdullah. Sünenu İbn Mâce. thk. Şu’ayb el-Ernevût vd. Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 2009.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerḥu Kenzü’d-deḳāʾiḳ. thk. Muhammed Ali Beyzûn. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed el-Harrânî. Mecmûʿatu’l-fetâvâ. thk. ’Amir el-Cezzâr - Enver el-Bâz. 37 Cilt. Dâru’l-Vefâ, 3. Basım, 2005.
İbnü’l-Hümâm, Kemalüddin es-Sivasî. Fethu’l-kadîr. thk. Abdürrezzak Galib el-Mehdî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Kağanarslan - Beroje, Yusuf - Sahip. “Musarrat Hadisi Üzerinde Yapılan Usûl Tartışmaları”. Van YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 48 (2020), 363-388.
Karadâğî, Ali Muhyeddîn. el-Mu’âmelâtu’l-mâliyye el-mu’âsıra. Beyrut: Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye, 2001.
Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. thk. Ali Muhammed Muavvız ve Adil Ahmed Abdülmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2003.
Komisyon. Borçlar Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Gazi Kitabevi, 2020.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. el-Ḥâvi’l-kebîr. 18 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Mecelle, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye (ts.).
Müslim, Ebu’l-Hüseyn. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Kahire: Matba’atu İsâ el-Halebî, 1955.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. Ravzatü’tâlibîn. thk. Abdu Ali Köşk, Dârü’l-Feyhâ. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ’, 2012.
Senhûrî, Abdürrezzâk Ahmed. Meṣâdirü’l-ḥaḳ fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. 6 Cilt. Beyrut: Menşûrâtu’l-Halebi’l-Hukûkiyye, 2. Basım, 1998.
Serahsî, Şemsü’l-eimme. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Vefâ - Dâru İbn Hazm, 4. Basım, 2011.
Şelebî, Muhammed Mustafa. el-Medhal fi’t-ta’rîf bi’l-fıkhı’l-İslamî ve kavâidi’l-milkiyye ve’l-’ukûd fîh. İskenderiye: İhdâ’ât, 2002.
Şirbînî, Şemsüddîn el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc. thk. Muhammed Halil ‘Aytânî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1997.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1975.
Yavuz, Cevdet. Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler). İstanbul: Beta, 16. Basım, 2019.