HÂFIZ’IN GAZELLERİNDE KIRMIZI VE SİYAH / BLACK AND RED IN HAFEZ’S LYRICS

Öz: Hâfız-ı Şirâzî, Fars edebiyatının ünlü şairlerindendir. Gazellerindenoluşan Divan’ı vardır. Gazellerinde ahlaki, felsefi, irfani ve âşıkanekonuları akıcı ve sade bir dil kullanarak işlemiş; en önemlisi kolay gibigörünen ama taklit edilemeyen bir tarzı benimsemiştir. Hâfız gazellerindebirçok renge yer vermiş; bunlardan aşk ve ölümle özdeşleşen kırmızı ve siyahrengi yoğun olarak kullanmış ve onları diğer renklere hâkim kılmıştır.O, bu hâkimiyeti bazen yaptığı sıfat tamlamalarıyla bu iki rengin isminizikrederek; bazen de bu renkleri kullanmadan; ancak onları çağrıştıran çiçeklere,değerli taşlara, objelere ve şaraba yer vererek sağlamıştır. Hâfız,siyah rengi bazen sevgilinin gözünün, saçının ve kaşının sıfatı olarak gerçekanlamda; bazen kara kalp, kara elbise gibi mecaz anlamda kullanmış;bazen de siyah kelimesi yerine gece, akşam, karanlık gibi siyah çağrışımıyapan kelime ve durumlara değinerek çeşitli şekillerde yer vermiştir. Hâfız,kırmızıyı ise sevgilinin güzellik unsurlarını; âşığın acı ve ıstırabını ifadeetmek için kullanmıştır. Sevgilinin kırmızı yanağı, yüzü ve dudağı gül, nesrin,lale gibi çiçeklere; akik, yakut gibi değerli taşlara; lal renkli şaraba vekadehe; ayrıca ateş ve kana benzetilmiştir. Âşığın içindeki hüznün dışarıyansımasıyla kızaran yüzü; gözlerinden dışarı taşan ciğer kanı; lal, akik veşaraba benzetilen kırmızı renkte gözyaşlarıyla; şafak rengine teşbih edilengözleriyle ve mezarından yeşeren güllerle kırmızı renk olumsuz bir anlamtaşımıştır. Erguvani, lal renkli ve gül renkli v.b. gibi şarapla ilgili benzetmelerde kırmızı imajı oluşturmuş; ayrıca kızıl altın, kırmızı yakut, kızılaslan ve kırmızı gül gibi tamlamalar da bu kırmızı atmosferi yaratmadayardımcı olmuştur. Aslında sıfatları olmaksızın kan ve şarap kelimeleriningeçtiği her yer kırmızı algısı uyandırmıştır.Anahtar Kelimeler: Siyah, kırmızı, gazel. Abstract: Hafız-ı Şirazi is one of the greatest poets of Persian Literature.Owning a diwan, Hafız is famous for lyrics each of which are priceless.He touched philosophical, moral and lyrical topics with a simple style;moreover he adopted a style which is a seemingly easy but difficult toimitate. While using colours in his lyrics, Hafız densely used black and redwhich are identified with love and death; he made those colours dominantover other colours. He managed this dominance sometimes by mentioningthem with adjective clauses and sometimes by using things like flowers,jewels, objects and wine in his poems. Hafız used black in its real meaningas the adjective of lover’s eye, hair or eyebrow; or as a metaphor like blackheart, black dress; or by mentioning this colour in various statements tomean night, evening, darkness. He used red to mention beauty factors oflover or the pain and grief of admirer. Lover’s cheek, face and lips are associatedwith flowers like rose and tulip; or with jewels like onyx and ruby;or with red wine and glass; or with fire and blood. Red colour has a negativemeaning with admirer’s face which blushes due to his melancholy; hisblood coming through his eyes; his red tears associated with ruby, onyxand wine; his eyes associated with the colour of dawn and his grave havingroses on. The image of red is also created through metaphors related to redor redbud wine; also metaphors such as red golden, red onyx, red lion andred rose help creating this atmosphere. Indeed, all words containing bloodand wine create the sense of red regardless of their adjectives.Key words: Black, red, lyric.