Bu makalede, belagatin es-Sekkakî'nin metodolojik çabaları neti­cesinde bir ilim olarak tedvin edildiği genel hükmü bağlamında, belagatin Miftahu'l-ulûm'da meanî, beyan ve bedî' şeklinde üç alt disipline ayırmasının fikrî temelleri incelenmektedir. Makale boyunca, iki temel meseleye dikkat çekildiği görülür. Birincisi; es-Sekkakî'nin, meanî ilmini nahivden ayrış­tırmak için ortaya koyduğu yoğun çabadır. Nahiv, sözün gramatik yapılara uygun olup olmadığını incelerken meanî, dile gelen şey ile konuşanın niyeti/kastı arasındaki uygunluğa bakar. Buna bağlı olarak, gramer incelemesinde doğru-yanlış şeklinde kesin bir sonuca varılırken, meanî ilminde birden çok ihtimal söz konusudur. İkincisi; beyan ilminin sistematik bir bütün olarak izahıdır. Beyanda incelenen mecaz ve kinayede, aklî delalet olmaları nedeniyle, lafzın doğrudan gösterdiği hakikat manası değil, bu ilk mananın gösterdiği ikincil manalar kast edilir. Bazı durumlarda lafız ile ikincil manalar arasında uzun bir ara anlamlar zinciri oluşur. Bu zincir bütünüyle kültürel bağlam içerisinde kurgulanır, dolayısıyla değişime açıktır. Hakikat olduğu halde beyan ilminde incelenen teşbih kavramı, müellifin sistemi açısından sorun teşkil etmektedir. es-Sekkakî teşbihi, bir mecaz türü olan istiarenin temelinde yattığı gerçeğinden yola çıkarak lüzum bakımından tarif eder ve sisteme dahil etmeye çalışır. Böylece beyanın temel kavramlarını siste­matik olarak açıklamayı başarmıştır. Bedî' ilmini ise, belagatin ana unsuru değil bir tür uzantısı şeklinde görmüştür. es-Sekkakî, eserinde her ne kadar belagat ilmini tarif etmese de, belagatin bir ilim olarak tedvin edilmesi es-Sekkakî'nin metodolojik çabaları ile mümkün olmuştur ve sonraki alimler Miftahu'l-ulûm'da çizilen çerçeveye bağlı kalmışlardır.Anahtar Kelimeler: es-Sekkakî, Miftahu'l-ulûm, belagat ilmi, meanî, beyan.Abstract: This article focuses on the theoretical foundations of the trinity of 'ilm al-balaghah in Miftah al-ulûm which is established as a science by virtue of al-Sakkaki's methodological efforts. In the article two points are stressed. First; al-Sakkaki tried to differ al-ma'ani from al-nahw. While al-Nahw examines whether an expression correspond to established linguistic paradigms, al-ma'ani looks at the relation between the text and the intention of the speaker. Accordingly while the grammar evaluatives whether the scope is limited to right and wrong, there is a range of possibilities in al-ma'ani. The second is an account of al-bayan that examines simile, figurative usage and metonymy, in a logical and systematic fashion. It seems that al-Sakkakî accomplished these goals thorugh the Miftah. That is why ilm al-balaghah lasted in the frame drawn by him.  Keywords: al-Sakkakî, Miftah al-ulûm, 'ilm al-balaghah, al-ma'anî, al-bayan.

This article focuses on the theoretical foundations of the trinity of ‘ilm al-balaghah in Miftah al-ulûm which is established as a science by virtue of al-Sakkaki’s methodological efforts. In the article two points are stressed. First; al-Sakkaki tried to differ al-ma‘ani from al-nahw. While alNahw examines whether an expression correspond to established linguistic paradigms, al-ma‘ani looks at the relation between the text and the intention of the speaker. Accordingly while the grammar evaluatives whether the scope is limited to right and wrong, there is a range of possibilities in al-ma‘ani. The second is an account of al-bayan that examines simile, figurative usage and metonymy, in a logical and systematic fashion. It seems that al-Sakkakî accomplished these goals thorugh the Miftah. That is why ilm al-balaghah lasted in the frame drawn by him.