Türkiye Cumhuriyeti Tarihinin İlk Yıllarında Afi̇şlerde İmge Olarak Kadın: Gösterge Bilimsel Bir Analiz

Afiş, herhangi bir ürün ya da hizmetin geniş halk kitlelerine tanıtımını sağlayan basılı üründür. Açılış, oyun, tiyatro, sinema, gösteri ya da bir haberi duyurmayı amaçlar. Görsel-işitsel medyanın henüz yaygın olmadığı Cumhuriyet Döneminin ilk yıllarında da afiş; birçok kamusal faaliyette, sosyal içerikli mesajların iletiminde, ürün ve hizmet tanıtımlarında, dönemin yaygın kitle iletişim aracı olarak kullanılmıştır. Dolayısıyla bu yaygın kullanılan kitle iletişim aracı gösterge olma özelliğini kazanmıştır. Tarih boyunca ev kadını, iş kadını, anne, eş, eğitici, politikacı vb. olarak çeşitli şekillerde karşımıza çıkan kadın, kimi afişlerde de ön planda yer almış ve almaktadır. Cumhuriyetten günümüze çeşitli alanlarda kullanılan afişlerde kadın imajı aynı zamanda afişin kullanıldığı dönemin toplum yaşantısını da gözler önüne sermektedir. Cumhuriyet dönemi afişlerinde yer alan kadın görselini gösterge bilimsel açıdan inceleyerek, kültürümüz içerisindeki önemine dikkat çekmek, toplumsal hayatın tanıtımına katkı sağlamak çalışmanın temel amacıdır. Gösterge bilim-simgeleyen bir şey olarak görülen- kültür içinde anlamı olan herhangi bir şey için uygulanabilir. Kitle iletişim araçları kapsamında radyo ve televizyon programları, filmler, karikatürler, gazete ve dergi yazıları, afiş ve diğer reklamlar da dâhil olmak üzere her tür medya üretimi ve bu medya metinlerini yorumlarken gösterge bilim çözümlemeleri uygulayabiliriz.

Anahtar Kelimeler:

Afiş, Gösterge bilim, Grafik tasarım, Reklam grafiği, İmge

Women as Image on the Posters in the First Years of Turkish Republic History: A Semiological Analyze

Poster is a printed product which aims to introduce a product or service to the masses, such as openings, theatre plays, movies, exhibitions or news. At the beginning of Republic Period, when the audiovisual media was not common yet, the poster was used in many public activities to give social messages, promote products or service as a means of mass media tool, which therefore has given poster a semiological value. Throughout the history, women with varying roles such as housewife, businesswoman, mother, wife, educator, politician and the like have taken place as the main figures in many posters. Since the foundation of Republic, the woman figure in posters has revealed the social life in the time period when the poster was used. The aim of this study is to analyze the woman figure in posters in the Republic Period with a semiotilogical perspective to shed light into the importance of it in our culture and to contribute to the introduction of the social life in that period. Semiology helps analyze anything meaningful in a culture that is considered a symbol. Semiology may be practised to analyze and interpret media texts and productions of mass media tools such as radio and television programs, movies, comics, newsletters, magazines, posters as well as other advertisements.

Keywords:

Poster, Semiological, Graphic design, Advertisement graphic, Image,

PDF

___

Barthes, Roland. (2005). Göstergebilimsel Serüven, Çev: Mehmet Rifat, Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bassa, Zeynep. (2013). Çocuk Kitaplarında Resimleme. Çocuk Edebiyatı İçinde. Ed. Mübeccel Gönen. Ankara: Eğiten Kitap.
Batı, Uğur. (2005). “Bir Anlam Yaratma Süreci ve İdeolojik Yapı Olarak Reklamların Göstergebilim Bir Bakış Açısıyla Çözümlenmesi”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:29 no:2.
Batu, Bengü. (2011). “Sanat Eğitimi Alanında Yapıt İncelemelerinde Bir Yöntem Olarak Görsel Gösterge Çözümlemesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Becer, Emre. (2007). Grafik Tasarım Dergisi. Sayı:6.
Becer, Emre. (2002). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Bektaş, Dilek. (2000). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bektaş, Dilek. (2003). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Grafik Tasarım (1923-1943)”, Sanat Dünyamız, Yapı Kredi Yayınları, Sayı:89.
Büyüköztürk, Şener, Çokluk, Ömay, Köklü, Nilgün (2010). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: Pegem Akademi.
Danesi, Marcel. (2004). Messages, signs, and meanings: A basic textbook in semiotics and communication theory. Toronto: Canadian Scholars’Press Inc.
De Saussure, Ferdinand, (1998). Genel Dilbilim Dersleri. İstanbul: Multilingual.
Dülgeroğlu Yavuz, Seval. (2007). “Sosyal İçerikli Grafik Tasarım-1”, Grafik Tasarım Dergisi, Ocak, sayı 4.
Erkman, Fatma. (1987). Göstergebilim’e Giriş. İstanbul: Alan Yayınları.
Ersoy, Ali ve Türkkan, Burçin. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Resimlerinde İnternet Algısı. 8(1), s.57- 53.
Fiske, John. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş, (Çev. Süleyman İrvan), Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
Guiraud, Pierre. (1977). Göstergebilim (la Semiologie). Çev. Mehmet Yalçın. Paris: Presses Universitaires de France.
Günay, Doğan. (2007). Dil ve İletişim, İstanbul: Multilingual Yayınları.
İmançer, Dilek. (2006). Medya ve Kadın. Ankara: Babil Yayınları.
Karahan, Çağatay. (2003). “Pop Art’ta Nesnenin Bir Gösterge Olarak Kullanımı”. Sanatta Yeterlik Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Kıran, Zeynel ve Kıran, Ayşe Eziler. (2006). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Şen Beytut, Dilek, Bolışık, Bahire, Solak, Ufuk ve Seyfioğlu, Umut. (2009). “Çocuklarda Hastaneye Yatma Etkilerinin Projektif Yöntem Olan Resim Çizme Yoluyla İncelenmesi”. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanat Dergisi. 2/3. s.35- 44.
Rifat, Mehmet. (1992). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Simavi Yayınları.
Rifat, Mehmet. (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2, İstanbul: Om Yayınları.
Yeraltı, Gürol. (1995). “Cumhuriyet Döneminden Günümüze Afiş Sanatının Gelişimi”, Anadolu Üniversitesi, S.B.E. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir.
Görsel Listesi
Görsel 1: Merter, Ender. (2003). 80. Yılında Cumhuriyet’i Afişleyen Adam İhap Hulusi cılık. s.39.
Görsel 2: www.leblebitozu.com/afis-sanatinin-turkiyedeki-oncusu-ihap-hulusi-gorey/
Görsel 3: www.meliseren.wordpress.com
Görsel 4: www.denizlerkitabevi.com
Görey. İstanbul: Literatür Yayın-
Görsel 5: Merter, Ender. (2003). 80. Yılında Cumhuriyet’i Afişleyen Adam İhap Hulusi Görey. İstanbul: Literatür Yayıncılık. s.91.
Görsel 6: Durmaz, Ömer. (2010). İstanbul’un 100 Grafik Tasarımcısı ve İllüstratörü. İstanbul Yüzleri Serisi-29. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları. s.97.