MEVLEVÎ ÂYÎNİ GELENEĞİNDE HOCA HAFIZ MEHMED ZEKÂİ DEDE’NİN ÜÇ ÂYÎNİNİN (SÛZİDİL, SÛZNÂK, SABA ZEMZEME) MAKAM VE USÛL ANALİZİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ

XIX. yy’da yaşamış olan Hoca Hafız Mehmed Zekâi Dede, âyin formunda bestesi bulunan musikişinaslardan biridir. Bu çalışmada Hoca Hafız Mehmed Zekâi Dede’nin bestelediği üç Mevlevi âyini makam ve usul yapıları açısından incelenmiş ve söz konusu âyin lerin dönemin özelliklerini nasıl yansıttığı açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, XIX. yy’daki makamsal anlayış değerlendirilerek Sûznâk, Sûzidil, Saba Zemzeme makamlarının o dönemdeki kullanımları incelenmiştir. Âyinlerin makam ve usul yapılarının, o dönem âyinlerinde kabul gören makam ve usul yapıları ile uyumlu olup olmadığı üzerinde durulmuştur. Yaşadığı dönem içerisinde değerlendirildiğinde, Zekai Dede’nin âyinlerinin dönemin müzikal anlayışına uygun olarak bestelendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hoca Hafız Mehmed Zekâi Dede, Mevlevî Âyini, Sûznak Maka, Sûzidil Makamı, Saba Zemzeme Makamı

Examination Of Mehmet Zekai Dede’s Three Ayins (Sûzidil, Sûznâk, Saba Zemzeme) With Regard To Analysis Of Maqam And Usul In The Mevlevi Ayini Tradition

Hoca Hafız Mehmed Zekâi Dede who lived in XIX. century is one of the musicians who composed the form of âyin. In this research, three of Mehmed Zekâi Dede’s compositions in Mevlevi Âyini form were analysed according to maqams and usuls. It also tries to explain that how the “âyins” reflected the characteristics of the period. In this study, the usage of the Sûznâk, Sûzidil, Saba Zemzeme maqams were reviewed to evaluate the perception of maqam in the 19th century. It focuses on the convenience of the maqam and rhythmical structure of the âyins with the generally accepted structure of his era. When considered in his time, Zekai Dede’s âyins are composed properly according to the musical understan- ding in his time.

Keywords:

Hoca Hafız Mehmed Zekâi Dede, Mevlevi Âyini, Maqam of Sûznak, Ma- qam of Sûzidil, Maqam of Saba Zemzeme.,

PDF

___

Abdülbaki Nasır Dede, Tedkîk ü Tâhkîk (Çev: Yalçın Tura), Pan Yayıncılık, İstanbul: 2006. AK, Ahmet Şahin, Türk Mûsikîsi Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara: Basım Tarihi Yok.
Çevikoğlu, Timuçin, “Mevlevîhanelerin Faaliyette Olduğu Dönemde Bestelenmiş Mevlevî Ayînlerinin Usûl – Aruz Vezni İlişkisi Yönünden İncelenmesi” Doktora Tezi, Konya, 2010.
Hatipoğlu, Emrah, “Mevlevî Haneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Ayînin Makam ve Geçki Açısından Tahlili.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2010.
Karataş, Özgür Sadık, “XIX. Yüzyılda Bestelenmiş Mevlevî Âyinlerinin Müzikal Analizi.” Doktora Tezi, Marmara Üniver- sitesi, 2007.
Kutluğ, Yakup Fikret, Türk Mûsikîsinde Makamlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul: 2000. Özalp, Mehmed Nazmi, Türk Mûsikîsi Tarihi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul: 2000. Özcan, Nuri, “Zekâi Dede” DİA, C.XL, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 2013.
Öztuna, Yılmaz, “Türk Mûsikîsi: Akademik Klâsik Türk San’at Mûsikîsi’nin Ansiklopedik Sözlüğü” Orient Yayınları, An- kara: 2006. II. CİLT.