KÂSÂNÎ’NİN YAKLAŞIMI UYARINCA HANEFÎ FIKIH EKOLÜNDE TAKDÎRÎ DURUM OLGUSU

Bu makalede takdirî durumun genel tanıtımı hedeflenmiştir. Olguya ilişkin teorik çalışmalar Hanefî ekolü dışında yapılmıştır. Bu çalışmalardaki tanımlar, kullanılan tabirler ve örnekler incelenerek olguya yönelik genel Hanefî yaklaşımı tespit edilmeye çalışılmıştır. Takdirî durumun mahiyetine ilişkin tespitlerimizde Bedâi‛u’s-sanâi‛nin önemli bir etkisi bulunur. Zira takdirî durum bu eserde gayet yoğun ve etkin kullanılır. Bu sebeple Kâsânî’nin yaklaşımı merkeze alınmıştır. Bu kapsamda olgu “takdirî durum” tabiri kullanılarak şöyle tanımlanabilir: Şer’î bir hükmün müteallakı olan mevcutlara dair belirsizliklerin giderilmesi ve hükme konu olan şeye ilişkin gerçekteki durumun meşru gerekçeler uyarınca bulunduğundan farklı bir konumda değerlendirilmesidir.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Takdir, et-Takdîru’ş-şer’î, Takdîrî Durum., Kâsânî

Taqdiri Phenomenon In The Hanafi School With Respect To Kasani's Approach

The basic introduction of the taqdiri durum phenomenon was intended in this article. Theoretical research on the phenomenon was conducted by different schools with the exception of the Hanafi school. By investigating the definitions, explanations, and examples addressed in the previous research, the Hanafi approach on the phenomenon was intended to be identified. Throughout the paper, Bedâi'u's sanâi had an important impact on identifying the nature of taqdiri durum. The reason is because the phenomenon was used intensively and effectively in this book. Thus, Kasani's approach was at the center. In this context, the phenomenon can be described as the following using the term “taqdiri durum:” Resolving the uncertainities concerning the current issues related to the parties of a provision of shar’iyya, and treating a real situation that is the topic of a provision in a different way from its original use due to legitimate reasons.

Keywords:

Fiqh, Kâsânâ, Taqdir, al Taqdîr al shar’iyya,

PDF

___

Bûseme, Hâtim b. Muhammed. Kâidetü’t-takdîrâti’ş-şer’iyye. Beyrut: Dâru ibn hazm, 2016.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. el-Fusûl fi’l-Usûl. thk. M. Muhammed Tâmir. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah). Te’sîsü’n-nazar. tahkik ve tashih: Mustafa Muhammed el-Kabbânî ed-Dımışkî. İstanbul: Eda Neşriyat, 1990.
Devserî, Müsellem b. Muhammed b. Mâcid. et-Takdîrâtü’ş-şer’iyye ve eseruhâ fi’t-takîdi’l-usûlî ve’l-fıkhî. Riyad: Dâruzidnî, 1430/2009.
Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
Dönmez, İbrahim Kâfi. Fıkıh Usulü İncelemeleri. İstanbul: İSAM Yay., 2014.
Duman, Soner. “Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eseri Çerçevesinde Hanefî Fıkıh Düşüncesinde Takdîrî Hüküm Olgusu.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14, sayı 26 (2012): 25-54.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‛as, Sünenü Ebî Dâvud. nşr. M.Nârusiddîn el-Albânî. Riyad: Mektebetü’l-meârif, t.y.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lüga. thk. Muhammed Avd Mürʽib. 15 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 2001.
Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî. 8 cilt. Beyrut: Dâru ve Mektebetü'l-hilâl, t.y.
Aktan, Hamza. “İstisnâʽ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23: 393-396. İstanbul: TDV Yay., 2001.
Isfahânî, Râgıb. el-Müfradât fi garibi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan ed-Dâvudî. Dımışk: Dâru’l-kalem, 1412.
İbn Abdüsselâm, İzzeddin. el-Fevâid fi ihtisâri’l-makâsıd. thk. İyad Halid et-Tabbaʽ. Dımışk: Dâru’l-fikri’l-muâsır Dâru’l-fikr, 1416.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali. Lisânü’l-arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Eşbâh ve’n-Nezâir. thk. Abdülkerim el-Fudaylî. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, 1424/2003.
İbnü’l-Cevzî. Kitâbu’l-Îzâh li kavânîni’l-ıstılâh. thk. Muhammed b. Muhammed es-Seyyid ed-Dugaym. Kahire: Mektebetü Medbûlî, 1995.
Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. ez-Zehîra. 14 cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî, 1994.
Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. el-Ümniyye fi idraki’n-niyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1984.
Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Envâru’l-bürûk fi envâ’il-furûk. 4 cilt. Âlemü’l-kütüb, t.y.
Karâfî, Ebû'l-Abbas Şihâbuddîn. Şerhu Tenkîhi’l-fusûl. nşr. Sıdkı Cemil Attar. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2004/1424.
Kardavî, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem. çev. Bünyamin Erul. Rey Yayıncılık, 1993.
Ali Haydar Efendi. Düreru’l-hukkâm Şerhu mecelleti’l-ahkâm (Şerhu’l-kavâidi’l-külliyye). İstanbul, 1330.
Kâsânî, Alâaddîn Ebû Bekir b. Mesud. Bedâiʽuʽs-sanâiʽ fî tertîbi’ş-şerâiʽ. Tahkik ve Ta’lik: Ali Muhammed Muavvaz ve Adil Ahmed Abdülmevcûd. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.
Kerhî, Ebû’l-Hasen. el-Usûl (Debûsî’nin Te’sîsü’n-nazar’ı ile birlikte matbu). İstanbul: Eda Neşriyat, 1990.
Komisyon. el-Müncid fi’l-lügati’l-arabiyyeti’l-muâsıra. Beyrut: Dâru’l-maşrık, 2008.
Kozalı, Abdürrahim. “(Kıyas) İstihsan ve Doğal Hukuk İlişkisi.” Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2004.
Köse, Saffet. “Hiyel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 18: 170-178. İstanbul: TDV Yay., 1998.
Kudûrî, Ebû’l-Hüseyn. et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Sirâc v.dğr. 12 cilt. Kahire: Dâru’s-selâm, 1427/2006.
Merginânî, Burhâneddin. el-Hidâye. 4 cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
Meydânî, Abdülganî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. nşr. Abdürrazzak el-Mehdî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-arabî, 1417/1996.
Molla Hüsrev. Düreru’l-hükkâm Şerhu guraru’l-ahkâm. 2 cilt. Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, t.y.
Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. El-Haccâc. Sahîhu müslim, nşr. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed el-Fâryâbî. Riyad: Dâru Taybe, 1427/2006.
Anzî, İsam Halef. “Kâidetü’t-takdîrâti’ş-şer’iyye.” Mecelletü’ş-şerîa ve’d-dirâsâtü’l-islâmiyye (Kuveyt Üniversitesi) 21, sayı 67 (2006): 337-416.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdülmünim Şelebî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
Önder, Muharrem. “Hanefi Mezhebinde İstihsan Anlayışı ve Uygulaması.”Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2000.
Sebtî, Hudeybil. “et-Takdirâtü’ş-şer’îyye ve tatbîkâtühe’l-fıkhiyye.” Doktora Tezi, Cezayir Üniversitesi, Akademik yıl: 2010-2011.
Serahsî, Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1414/1993.
Serahsî, Muhammed b. Ebî Sehl. Usûlü’s-serahsî. thk. Ebû’l-vefa el-Afgânî. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1426/2005.
Şehî, Yusuf b. Muhammed. “Kavâidü’t-takdirâti’ş-şer’iyye ve Takbîkâtühe fi’l-muâvazâti’l-mâliyye.” Doktora Tezi, Ürdün Üniversitesi, 2004.
Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen. el-Asl, thk. Muhammed Boynukalın. 12 cilt. Beyrut: Dâru ibn hazm, 1433/2012.
Şeyh Zâde. Mecmeu’l-enhur. 2 cilt. İstanbul: Şirket-i Sahafiye-i Osmâniye, 1319.
Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-tirmizî, nşr. M. Nârusiddîn el-Albânî. Riyad: Mektebetü’l-meârif, 1417.
Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak el-Hüseynî. Tâcü’l-arûs min cevâhiri'l-kâmûs, thk. Heyet. 40 cilt. Dâru’l-hidâyet, t.y.
Arap Dili Akademisi. el-Muʽcemu’l-vesît. nşr. İbrahim Mustafa v.dğr. 2 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1411/1990.
Zeylaî, Fahreddîn. Tebyînu’l-hakâik. 6 cilt. Kahire: Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye, 1313.
Aynî, Bedreddîn. el-Binâye Şerhu’l-hidâye. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/2000.
Bardakoğlu, Ali. “İstihsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23:339-347. İstanbul: TDV Yay., 2001.
Berki, Ali Himmet. Açıklamalı Mecelle. İstanbul: Hikmet Yay., 1982.
Buhârî, Burhâneddin. el-Muhîtu’l-Burhânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündi. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2004.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhibbü’d-din el Hatib ve Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 4 cilt. Kahire: el-Matbaatü’s-selefiyye, 1400.