Öğretmenlerin Dönüşümcü Liderlik Algısında Cinsiyetin Etkisi: Bir Meta-Analiz

Bu araştırmanın amacı; öğretmenlerin cinsiyetlerine göre dönüşümcü liderliğe ilişkin algılarının ve görüşlerinin etki büyüklüklerini belirlemektir. Türkiye’de öğretmenlerin dönüşümcü liderlik yaklaşımına ilişkin görüşlerini konu alan YÖK Ulusal Tez Arşivinde yer alan dâhil edilme kriterlerine uygun 20 çalışma ile bu konuda yapılan 9 makale araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmalar kapsamındaki toplam örneklem sayısı olup 10693 olup bunun 5490’u kadın ve 5203’ü erkek öğretmenden oluşmaktadır. Ayrıca, birincil araştırmalarda değerlendirmeye dahil edilemeyen moderatör olarak yayın türü, yayın yılı, araştırmanın yapıldığı bölge, ölçek türü, öğretim kademesi ve araştırmacının cinsiyeti değişkenleri analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda kadın öğretmenler lehine sabit etkiler (d=0,086) ve rastgele etkiler (d=0,041) modeline göre istatistiksel olarak anlamlı önemsiz düzeyde bir etki büyüklüğü belirlenmiştir. Yapılan moderatör analizi sonucunda araştırmanın yapıldığı bölgenin (p=0,029), öğretim kademesinin (p=0,005), araştırmacının cinsiyetinin (p=0,000), ölçek türünün (p=0,000) ve yayın türünün (p=0,000) birer moderatör olduğu saptanmıştır. Ayrıca araştırmalara ait etki büyükleri yıllar itibariyle cinsiyet farklılığında bir azalma eğilimi olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak öğretmenlerin dönüşümcü liderliğe ilişkin görüşlerini ele alan çalışmalarda cinsiyetin önemli bir bağımsız değişken olarak kullanılmaması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Transformational leadership, meta-analysis, gender, teacher.

Effect of Gender on Teachers’ Transformational Leadership Perception: A Meta-Analysis

The purpose of this study is to determine the varying effect sizes of teachers’ perception and opinions about transformational leadership in accordance with gender. 20 studies deemed meeting the inclusion criteria from YOK National Thesis Archive dealing with teachers’ approach to transformational leadership in Turkey and 9 studies on this subject were chosen to be used in this study. Total number of samples in this study is 10693; 5490 of which are female teachers whereas 5203 of which are male teachers. In addition, several variables such as publication type, publication year, the region where the research has been made, scale type, educational level, and researcher’s sex that could not be included in the evaluation as a moderator in primary researches were analyzed. In accordance with the results of this study, an effect size with statistical significance at an insignificant level was determined on the part of female teachers according to fixed effect model (d= 0,086) and random effect model (d=0,041). In the consequence of the moderator analysis conducted, the region in which the research was conducted (p=0,029), educational level (p=0,005), the researcher’s sex (p=0,000), scale type (p=0,000), and publication type (p=0,000) were determined to be moderators. Moreover, effect sizes obtained from the studies showed that gender difference has a tendency to decrease by year. As a result, gender may not be recommended to be used as a significant variable in those future studies dealing with teachers’ opinions about transformational leadership.

Keywords:

Transformational leadership; meta-analysis; gender; teacher.,

PDF

___

Those references marked with the asterisk (*) indicate those studies included in the meta-analysis.
Açıkalın, A. (2000). İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ve empati becerileri arasındaki ilişki (Ankara İli Örnegi). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
*Akkaş B. E. (2013). İlköğretim okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Afyonkarahisar.
Allix, N. (2000). Transformational leadership: Democratic or despotic, Educational Management&Administration, 28 (1), 7-20.
Arıkan, S. (2001).Yönetim ve organizasyon. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Arslan, S. (2014). Dönüştürücü liderlik ve toplumsal cinsiyet: Tıp fakültesi son sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Bass, B. M. (1998). Transformational leadership: Industrial, military and educational ımpacts. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Bass, M. B., Bruce J. Avolio (1994). Improving organizational effectiveness: Through transformational leadership. Sage Publication.
*Başaran, A.(2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları liderlik stilleri ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, İstanbul.
Bem, S.L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting nd Clinical Psychology. 42(2), 155-162.
* Bilir, M. E. (2007).Öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerin dönüşümcü liderlik özellikleriyle öğretmenlerin iş doyumu ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bölümü, Konya.
-
Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009). Introduction to meta-analysis. west sussex-UK: John Wiley & Sons Ltd.
Bottery, M. (2001). Globalisation and UK competition state: No room for transformational leardeship in education? School Leadership&Management 21(2).
* Bulut, K, S. (2013). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan okul yöneticilerinin etkileşimsel ve dönüşümsel liderlik becerileri ile empati eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul ili Sancaktepe ilçesi Örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, İstanbul.
Carless, S. A. (1998). Gender differences in transformational leadership: an examination of superior, leader, and subordinate perspectives. Sex Roles, 39(11/12), 887-902.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2 nd. edition). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Cook, L., Rotwell, B. (2004). Kadınlar, Erkekler ve Liderlik. Optimist Yayınevi
Cumming, G. (2012). Understanding the new statistics. New York: Routledge, Taylor and Francis Group.
*Çelik, M. (2013). Öğretmen algılarına göre ilkokul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik ve girişimcilik becerileri arasındaki ilişki (Bağcılar ve Bakırköy ilçeleri örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, Sakarya.
*Çelik, S., Eryılmaz, F. (2006).Öğretmen algılarına göre endüstri meslek lisesi müdürlerinin dönüşümcü liderlik düzeyleri (ankara ili örneği). Politeknik Dergisi 9(4),211-224.
Çelik, V. (2000). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
*Çetiner, A. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (burdur ili örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bölümü, Isparta.
*Çiçek, G. E. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin müdürlerinin liderlik rollerine ilişkin algılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması Ve Ekonomisi Anabilim Dalı, İzmir.
*Çifci, Ç.(2009). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin etkili okul müdürü algıları (eyüp ilçesi örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
Chin, J. M. (2007). Meta-Analysis of transformational school leadership effects on school outcomes in Taiwan and the USA. Asia Pacific Education Review, 8(2), 166-177.
*Çimili-Gök, E. B.(2010). Okul yöneticilerinin liderlik stiline ilişkin öğretmen algılarının örgütsel vatandaslık davranışlarına etkisi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, Antalya.
Daughtry, L. H., & Finch, C. R. (1997). Effective leadership of vocational administrators as a function of gender and leadership style. Journal of Vocational Education Research, 22 (3), 173-186.
*Demirkesen, H.(2013). İlkokul yöneticilerinin liderlik yeterliklerinin değerlendirilmesi (Uşak ili örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Uşak.
*Doğan, S.(2010). Öğretmen ve yönetici görüşlerine göre ilköğretim okulu yöneticilerinin liderlik stilleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 11(3), 101-123.
Eagly, A. H., Johnson, B. T. (1990). Gender and leadership style: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 108(2), 233.
Eagly, A. H., Johannesen-Schmidt, M. C., Van Engen, M. L. (2003). Transformational, transactional, and laissez-faire leadership styles: A meta-analysis comparing women and men. Psychological Bulletin, 129(4), 569.
Eagly, A. H., Karau, S. (1990). Gender and the emergence of leaders: a meta-analysis. Journal Of Personality And Social Psychology, 60 (5), 685-710.
* Eraslan, L. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (kırıkkale il örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Anabilim Dalı, Kırıkkale.
Eren, E. (2000). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Fiedler, E. E. (1967). A Theory of leadership effectiveness. New York: Mcgraw-Hill.
* Gültekin, C. (2012). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin okul iklimi üzerine etkisi “istanbul ili anadolu yakası örneği”. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
Hartung, J., Knapp, G., Sinha, B. K. (2008). Statistical meta-analysis with applications. New Jersey: Wiley Publishing Inc.
İnci, M. (2001). Dönüştürücü liderlik yaklaşımı ve uygulamadan örnekler. yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
*Karadağ, E., Başaran, A., Korkmaz,T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları liderlik biçimleri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(21), 32-45.
Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. eğitim yönetimi, 4(16), Ankara : Pegem Yayıncılık.
*Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütseladalet algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Bölümü, Sakarya.
Keçecioğlu, T. (1998). Liderlik ve liderler. İstanbul: Kal-Der Yayınları.
*Kılınç, T. D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin okul müdürlerinin dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stilleri ve kendi örgütsel bağlılıklarını algılamaları ile okul müdürlerinin sınıf öğretmenlerinin örgütsel bağlılıklarını algılamaları arasındaki ilişki: mersin ili tarsus ilçesi örneği. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme yönetimi Anabilim Dalı, Mersin.
Kış, A. (2013). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşlerine yönelik bir meta-analiz. Yayınlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri, Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, Malatya.
-
Kirby, P., Paradise, M. (1992). Extreordinary leaders in education: Understanding transformational leadership. Journal of Educational Research, 85(2), 303-311.
*Kiriş, İ. (2013). İlkokul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri: Adana ili örneği. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Mersin.
Klenke, K. (1994). Meta-analytic studies of leadership: Added insights or added paradoxes?. Current Psychology, 12(4), 326-343.
Koçel, T. (2001). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
Korkmaz, M. (2006).Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 46, 199-226.
*Kurt, T.(2009).Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayınlanmış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Bölümü, Ankara.
Lin, L. H., Ho Y.,Lin W. E. (2013). Confucian and taoist work values: an exploratory study of the chinese transformational leadership behavior, Journal of Business Ethics, 113, 91–103.
Mackenzie, S. B., Podsakoff, P. M.,&Rich, G. A. (2001). Leadership and salesperson performance. Journal Of The Academy Of Marketing Science. 29(2), 115-134.
Maher, J. K. (1997). Gender-related stereotypes of transformational and transactional leadership, Sex Roles, 37(3), 209-224.
Mandell, B., Pherwani, S. (2003). Relationship between emotional ıntelligence and transformational leadership style: A gender comparison. Journal of Business and Psychology, 17(3), 387-404.
*Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 45-65.
Park, D. (1996). Gender role, decision style and leadership style. Women in Management Review. 11( 8), 13–17.
Paustian, U., Samantha C., Walker, L. S., Woehr, D. J. (2014). Gender and perceptions of leadership effectiveness: A meta-analysis of contextual moderators. Journal of Applied Psychology, Vol. 3., Pp.132-147.
Petticrew, M., & Roberts, H. (2006). Systematic reviews in the social sciences. MA- USA: Blackwell Publishers Ltd.
Rosenthal, R. (1984). Meta-analytic procedures for social research. Beverly Hills, CA: Sage.
Sorenson, G. (1992). An ıntellectual history of leadership studies: The role of james macgregor burns. Kellogg Leadership Studies Project Working Papers, Retrieving From www.academy.umd.edu/scholarship/casl/klsp/2000
* Sönmez, A. (2010). Ortaöğretim okulu müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan durumsal liderlik stilleri ile öğretimsel liderlik rolleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (bahçelievler örneği).
Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, İstanbul.
*Şahin, S.(2003). Okul müdürlerinin liderlik stilleri okul kültürü arasındaki ilişkiler. Yayınlanmış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yöneticiliği ve Deneticiliği Bölümü, İzmir.
*Tahaoğlu, F., Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 274-298.
*Taş, A.,Çelik, K., Tomul, E. (2007).Yenilenen ilköğretim programının uygulandığı ilköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik tarzları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 22 (2007/2), 85-98.
*Taş, A., Çetiner, A. (2011). Ortaöğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme durumlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 369-392.
Thalheimer, W., Cook, S. (2002). How to calculate effect sizes from published research articles: a simplified methodology. http://work- learning.com/effect_sizes.htm adresinden 20 Ocak 2014 tarihinde erişilmiştir.
*Tok, T. N., Bacak, E. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu ile yöneticileri için algıladıkları dönüşümcü liderlik özellikleri arasındaki ilişki. International Journal Of Human Sciences, 10(1), 1135-1166.
*Töremen, F., Yasan, T. (2010).İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (Malatya ili örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 28 (Temmuz 2010/II), 27-39.
Trinidad, C., Normore, A.H. (2005). Leadership and gender: a dangerous liaison? Leadership& Organization Development Journal, 26(7), 574-590.
*Ulutaş, S. (2010). Kriz yönetimi ve dönüşümcü liderlik. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, İzmir.
Vroom, V. H., Yetton, P. W. (1973). Leadership and decision-making. Pittsburgh, PA: University Of Pittsburgh Press.
Yıldırım, N. (2014). Meta analiz. Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri, Ed: Doç.Dr. Mustafa Metin, (S.137-159), Ankara; Pegem Akademi.
*Yılmaz, L. (2010). Halk eğitimi merkezi yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (istanbul ili anadolu yakası örneği). Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
Zeren, H. (2006). Dönüştürücü liderlik stili ve örgütsel bağlılık. Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Denetimi ve Yönetimi Anabilim Dalı, Şanlıurfa.