Öznelik yetisi: Bir göstergebilimsel çözümleme adımı ve çeviri göstergebilimi bakış açısıyla bir tiyatro metninde çeviri değerlendirmesi

Bu çalışmanın amacı, Shakespeare’in Macbeth oyununu Öztürk Kasar (2009) tarafından çeviri göstergebilimi çerçevesinde derlenen yazınsal metinlerde göstergebilimsel çözümleme adımlarından öznelik yetisi bakımından çözümlemek ve oyundaki yükümsüz özne içeren bağlamların dört Türkçe çevirisini çeviri göstergebilimi bakış açısıyla değerlendirmektir. Bu amaca yönelik olarak, Jean-Claude Coquet (1997; 2007) tarafından öne sürülen “Söyleyenler Kuramı” ışığında yükümsüz özne olarak saptanan bağlamlar, Öztürk Kasar’ın (2017) Coquet’den benimseyerek çeviri göstergebilimi çözümlemesi için oluşturduğu Yükümsüz Özneler Tipolojisi’ne göre sınıflandırılmıştır. Ayrıca, yükümsüz özne içeren bağlamlarda söyleyenin Coquet’nin sınıflandırmasına göre (Öztürk Kasar, 2012; 2017) hangi bileşenin etkisinde olduğu bulunmuştur. Çeviri göstergebilimi bakış açısıyla çeviri değerlendirmesi için Öztürk Kasar’ın (Öztürk Kasar ve Tuna, 2015) Çeviride Anlam Bozucu Eğilimler Dizgeselliği kullanılmıştır. Çeviri değerlendirmesi sonucunda, Türkçe çeviri metinlerde de özgün metindeki yükümsüz öznelik durumu içeren bağlamların bir kısmında yükümsüz özneliği gösteren göstergeler korunuyorken, bazı bağlamlarda özgün metindeki yükümsüz öznelik durumunun Türkçe çeviriye yansımadığı, anlam bozucu eğilimlerin yer aldığı bulunmuştur. Çeviri göstergebilimi, bir çeviri eleştirisi modeli değil, bir metin çözümleme modeli olarak ortaya çıkmıştır ve var olan ve gelecekteki yazın çevirmenleri için bir ışık görevi görmektedir. Öztürk Kasar’ın (2009) ifade ettiği gibi çeviri göstergebilimi söylem düzeyinde okur ve çevirmene, söylemlerarası düzeyde çevirmen ve editöre, söylemüstü düzeyde ise çeviri araştırmacılarına katkıda bulunur. Anlam bozucu eğilimler yazın çevirmenleri tarafından her zaman kaçınılması gereken durumlar olarak değil, bazen de çevirmenlere anlam tuzaklarının nasıl üstesinden gelinebileceğine ışık tutan durumlar olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Subjectivity, semiotics of translation, translation, Theory of Instances, non-subject

Subjectivity: a step of semiotics of translation and translation evaluation of a play from semiotics of translation poınt of view

The purpose of this study is to analyze subjectivity in the play Macbeth by Shakespeare based on the semiotics analysis steps compiled by Öztürk Kasar (2009) in the framework of semiotics of translation and evaluate four Turkish translations of the contexts with “non-subjects” in light of semiotics of translation. To this end, the contexts with “non-subjects”, determined according to the “Theory of Instances” by Jean-Claude Coquet (1997; 2007), were further categorized based on “Typology of Non-subjects” adopted and compiled by Öztürk Kasar (2017) for semiotics of translation analysis. The components influential on the instances in contexts with non-subjects were determined based on Coquet’s (in Öztürk Kasar, 2012; 2017) categorization of components. “Systematics of Designficative Tendencies in Translation” by Öztürk Kasar (in Öztürk Kasar and Tuna, 2015) was adopted for translation evaluation of the contexts with non-subjects. The findings of the translation evaluation showed that while the signs pointing to the non-subject state of the instances were preserved in certain contexts in the translated texts, it was not an infrequent condition that the signs implying the non-subject state of the instances were not transferred into the translated texts, with designificative tendencies coming to the fore. Semiotics of translation is a text analysis model rather than translation criticism, and it sheds light on literary translation for professional and potential literary translators. As posited by Öztürk Kasar (2009), semiotics of translation could be to the benefit of readers and translators in discourse level; translators and editors in inter-discourse level; scholars in translation studies in meta-discourse level. Designificative tendencies are not something to be evaded by literary translators all the time, but rather they might be instrumental in guiding literary translators to overcome the pitfalls and traps in the meaning universe of literary texts at times.

PDF

___

Brooke, N. (Ed.). (2008). Introduction. The Oxford Shakespeare-Macbeth. (ss. 1-81). New York: Oxford University Press. Coquet, J. C. (1997). La quete du sens: Le langage en question. Paris: PUF. Coquet, J.-C. (2007). Phusis et logos: Une phénoménologie du langage. Paris: PUF. Coquet, J.-C. ve Öztürk Kasar, S. (2003). Söylem, göstergebilim ve çeviri. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi. Eco, U. (1978). Semiotics: A discipline or an interdisciplinary method? T.A. Sebeok (Ed.), Sight, sound and taste (ss. 73-83). Bloomington: Indiana University Press. Frawley, W. (1984). Prolegomenon to a theory of translation. W. Frawley (Ed.), Translation, literary, linguistic and philosophical perspectives (ss. 159-175). Newark: University of Delaware Press. Hansen, W. ve Hansen, W.F. (2005). Classical Mythology: A guide to the mythical world of the Greeks and Romans. New York: Oxford University Press. Hawkes, T. (1977). Structuralism and semiotics. London: Routledge. Hodge, R. (1988). Social semiotics. New York: Cornell University Press. Karantay, S. (1995). Tiyatro çevirisi: Oyun dili ve çeviri. M. Rifat (Ed.), Çeviri ve çeviri kuramı üstüne söylemler (ss. 93-115). İstanbul: Düzlem Yayınları. Kuleli, M. (2017). Analysis of subjectivity in literary translation from semiotics of translation point of view: Analysis of subjectivity in the play Coriolanus and translation evaluation. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(22), 511-532. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies 12372. Ludskanov, A. (1975). A semiotics approach to the theory of translation. Languages Sciences, 35, 5-8. Mick, D.G. (1986). Consumer research and semiotics: Exploring the morphology of signs, symbols, and significance. Journal of Consumer Research, 13(2), 196-213. doi: https://doi.org/10.1086/209060. Morris, C. (1938). Foundations of the theory of signs. O. Neurath, R. Carnap ve C. Morris (Ed.), International encyclopedia of unified science (ss.77-138). Chicago: University of Chicago Press. Nöth, W. (1995). Handbook of semiotics. Bloomington: Indiana University Press. Oxford Çevrimiçi Sözlük. https://en.oxforddictionaries.com/definition/well. Erişim tarihi: 16.10.2018. Öztürk Kasar, S. (2009). Pour une sémiotique de la traduction. C. Laplace, M. Lederer and D. Gile (Ed.), La traduction et ses méiters (ss. 163-175). Caen: Lettres Modernes Minard, Coll. “Champollion 12”. Öztürk Kasar, S. (2012). Jean-Claude Coquet ile bir dil görüngübilimine doğru. XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 427-433. Edine: Trakya University. Öztürk Kasar, S. (2017). Jean-Claude Coquet ve söyleyenler göstergebilimi. İ.O. Ayırır, E. Korkut (Ed.), Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran’a armağan (ss. 183-199). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Öztürk Kasar, S. ve Kuleli, M. (2016). Antony and Cleopatra oyununun göstergebilimsel çözümlemesi ve çeviri göstergebilimi bakış açısıyla Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. RumeliDE-Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 98-123. Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2015). Yaşam, yazın ve yazın çevisiri için gösterge okuma. Frankofoni Fransız Dili ve Edebiyatı İnceleme ve Araştırmaları Ortak Kitabı, 27, 457-482. Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2017). Shakespeare in three languages: reading and analyzing sonnet 130 and its translations in light of semiotics. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 170-181. doi: 10.18298/ijlet.1723. Petrilli, S. (2007). Interpretive trajectories in translation semiotics. Semiotica, 163, 311-345. Ricoeur, P. (2008). Çeviri üzerine. (S. Öztürk Kasar, Çev.) İstanbul: YKY. Saussure, F. (2001). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. Shakespeare, W. (1946). Macbeth. (O. Burian, Çev.) Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Shakespeare, W. (1967). Macbeth. (S. Eyüboğlu, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. Shakespeare, W. (1994). Macbeth. London: Penguin Books. Shakespeare, W. (2000). Macbeth. (B. Bozkurt, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. Shakespeare, W. (2015). Macbeth. (Ö. Nutku, Çev.) İstanbul: Mitos Boyut. Shakespeare, W. (2017). Macbeth. (S. Eyüboğlu, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Siskin, J. (1987). A medieval semiotics of translation. Semiotica, 63(1-2), 129-142. Suhor, C. (1992). Semiotics and the English language arts. Language Arts, 69(3), 228-230. Torop, P. (2001). The possible fate of the semiotics of translation. Interlitteraria, 6, 46-62. Torop, P. (2008). Translation and semiotics. Sign Systems Studies, 36(2), 253-257. Tuna, D. (2016). Çevirmek için çözümlemek: Bel Kaufman’ın Sunday in the Park başlıklı öyküsünde anlam arayışı. Rumeli DE Journal of Language and Literature Studies, 5, 76-97. doi: 10.29000/rumelide.336479. Tuna, D. ve Kuleli, M. (2017). Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Konya: Eğitim Yayınevi. Valseiner, J. ve Gertz, S. K. (2007). Semiotic explorations into cultural worlds: an interdisciplinary synthesis. S.K. Gertz, J. Valsiner ve J. Breaux (Ed.), Semiotics rotations: Modes of neanings in cultural worlds (ss. 197-218). Charlotte, NC: Information Age Publishing.