Tedbir ve Tevekkül Kavramları Bağlamında Allah Rasûlü’nün Mekke Dönemi Hayatına Dair Bir Değerlendirme

Öz Bir işte başarıya ulaşmak için disiplinli bir plan dahilinde gerekli ön hazırlıkları yapmak önemlidir. Bu durum bütün insanlar için böyledir. Hz. Peygamber de vahiyle desteklenip korunmasına rağmen yaptığı işler öncesinde planlı hareket etmiş ve tedbirli davranmış, tesadüflere imkân tanımamıştır. Kendisi hiçbir zaman “Nasıl olsa peygamberlik görevim var, hata edersem bana bir uyarı gelir ve hatadan dönerim” anlayışı ile hareket etmemiş, başarıyı elde etmek için tedbiri elden bırakmamıştır. Bunu hayatı boyunca ortaya koyduğu fiillerinde görmek mümkündür. O ayrıca teslimiyetinin bir göstergesi olarak her türlü sebebe dayandıktan sonra işlerin sonucunu Allah’a bırakmış, tevekkül ederek onu kendisine vekil kılmıştır. Dünya tarihinde bir dönüm noktası olan Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberlik görevi genellikle Mekke ve Medine dönemleri olmak üzere iki evrede ele alınır. Elli yılı aşkın bir süre Mekke’de yaşayan ve bunun yaklaşık on üç yılını tebliğ vazifesi ile geçiren Hz. Peygamber’in hayatının her aşamasının, özellikle İslâm’ı insanlara ulaştırma noktasındaki gayretlerinin bir plan çerçevesinde, tedbir ve tevekkül ilişkisi içerisinde gerçekleştiğine şahit olunur. Bu mütevazı çalışma, İslâm tarihinin ilk kaynakları başta olmak üzere bugüne kadar yapılmış çalışmalar da dikkate alınarak hazırlanmıştır. Hz. Peygamber’in Medine’ye hicret yolculuğunu da ihtiva edecek şekilde Mekke dönemi yaşantısı ve tebliğ faaliyetleri “risâlet öncesi” ve “risâlet sonrası” olarak ifade edilmiş, bu aşamalar tedbir ve tevekkül kavramları doğrultusunda değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın amacı ümmetine her alanda örnek olan Hz. Peygamber’in, hayatı boyunca ortaya koyduğu tedbir ve tevekkül anlayışının ölçülerini görmek ve özellikle tebliğ faaliyetlerinde Müslümanlara nasıl yön vereceğine işaret etmektir.

Anahtar Kelimeler:

Siyer, Tebliğ, Tedbir, İhtiyat, Tevekkül

An Evaluation of the Life of the Messenger of Allah in Meccan Period in the Context of the Notions of Precaution (Tadbir) and Trust(Tawakkul)

For reach to success, it is important to make the necessary preparations within a disciplined plan. This is the case for all people. Even though Prophet Muhammad was supported and protected by God and His revelation, he acted in a planned and cautious manner before his deeds and did not allow coincidences. He has never acted in the understanding of "I have a nubuwwah anyway, if I make a mistake, I will receive a warning then I will correct the mistake" and he never gave up his precautions to achieve success. It is possible to see this principle in his attitude of that he exhibits throughout his life. Also, as a sign of his submission, he left the result of the issues to Allah after putting efforts, put trust in Him and appointed Allah as his agent. The prophethood of Muhammad (pbuh) which is a turning point in the world history is generally considered in two stages, the Meccan and Medinan periods. Prophet Muhammad lived in Mecca for more than fifty years and spent about thirteen years of this period by conveying the message. It is witnessed that in every stage of the life of Prophet Muhammad, especially his efforts to convey Islam to people, took place within the framework of a plan, taking precautions and putting trust in Allah. This humble study has been prepared by considering the studies done until today especially the first sources of Islamic History. The Prophet’s preaching activities in Mecca and Medina were evaluated in two stages as before the nubuwwah and after the nubuwwah in conjuction with the meanings of the concepts of precaution (tadbir) and trust (tawakkul). The aim of this study is to see the dimensions of the Prophet's understanding of tadbir and tawakkul that he put into practice in all areas of his life and to point out how he would guide Muslims especially in preaching activities.

Keywords:

The life of Prophet Muhammad (sirah), preaching, precaution (tadbir), trust (tawakkul),

PDF

___

Acarlıoğlu, Ahmet. “Medine’ye Hicret Örneğinden Hareketle Hz. Peygamber’de (s.a.s.) Tedbir-Tevekkül Ahlakı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2022/1), 21/292-327.
Belâzûrî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-Eşrâf. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. b.y., Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2002.
Cürcânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali Seyyid Şerif. Kitâbu’t-Tâ’rifat. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1403/1983.
Çağrıcı, Mustafa. “Muhammed” (Örnek Oluşu). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Ebû Şühbe, Muhammed b. Muhammed b. Süveylim. es-Sîretü’n-Nebeviyye alâ dav’i’l-Kur’ân ve’s-Sünne. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1427/2006.
Ebû Zehra, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa. Hâtemü’n-Nebiyyîn. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1425/2005.
Erdoğan Merçil vd. (Komisyon). Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. red. Hakkı Dursun Yıldız. İstanbul: Çağ Yayınları,1986.
Esbehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed. Delâilü’n-Nübüvve. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 1406/1986.
Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l-âsâr. Beyrût: Dâru’l-Endelüs li’n-Neşr, ts.
Fayda, Mustafa. “Muhammed” (Nübüvvetten Sonra). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Gadbân, Münîr Muhammed. Fıkhu’s-Sîre. çev. Mehmet Aydemir. İstanbul: Ravza Yayıncılık, 2016.
Gazâlî, Muhammed. Fıkhu’s Sîre. çev. Resûl Tosun. İstanbul: Risâle Yayınları 2018.
Hamîdullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
Hamîdullah, Muhammed. Hazreti Peygamberin Savaşları ve Savaş Meydanları. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Yağmur Yayınları, 1981.
http://lugatim.com/s/tedbir. Giriş Tarihi: 09/05/2022
http://www.lugatim.com/s/tevekkül. Giriş Tarihi: 09/05/2022
İbn Habîb. Ebû Ca’fer Muhammed b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Muhabber. Beyrût: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. el-İhsân fî Takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. es-Sîretü’n-Nebeviyye ve ahbâru’l-Hulefâ. Beyrût: el-Kütübü’s-Sekâfiyye, 1417/1996.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. b.y.: Şeriketü’t-Tıbâa’l-Fenniyye’l-Müttehide, ts.
İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1407/1986.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. b.y., Dâr-u İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Menî’ el-Kâtib el-Hâşimî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
İbn Seyyidinnas, Ebu’l-Feth Muhammed b. Ahmed. Uyûnü’l-eser fi fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâili ve’s-siyer. Beyrût: Dâru’l-Kalem, 1414/1993.
Kastallânî, Şihâbuddîn Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. el-Mevâhibü’d-dîniyye bi’l-minehi’l-Muhammediyye. Kâhire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, ts.
Keskioğlu, Osman-Berki, Ali Himmet. Hâtemü’l-Enbiyâ Hz. Muhammed ve Hayatı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1988.
Kilâî, Süleymân b. Musa b. Sâlim b. Hassân. el-İktifâ bimâ tezammenehû min meğâzî Rasûlillâh. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1420/1999.
Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
Makrîzî, Ebu’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali. İmtâu’l-esmâ bimâ li’n-Nebî mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-metâ’. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1420/1999.
Maverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb. A’lâmü’n-Nübüvve. Beyrût: Mektebetü Hilâl, 1409/1988.
Mevdûdî, Ebu’l A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
Mustafa Asım Köksal, “Dârülerkam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: TDV Yayınları,1993, 8/520-521.
Mübârekfûrî, Safiyyü’r-Rahmân. er-Rahîku’l-mahtûm. Beyrût: Dâru’l-Hilâl, ts.
Nîsâbûrî, Müslim b. el-Haccâc Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Önkal, Ahmet. Rasûlullah’ın İslâm’a Dâvet Metodu. Konya: Esra Yayınları, 1995.
Öztürk, Levent. “Etiyopya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 11/491-496.
Sarıçam, İbrahim. Hz. Ebû Bekir. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir Celâleddin. es- el-Hasâisü’l-Kübrâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravdu’l-enf fî şerhi’s-sîreti’n-Nebeviyye. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1421/2000.
Şâmî, Muhammed b. Yûsuf es-Sâlihî. Sübülü’l-Hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti Hayri’l-‘ibâd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993.
Şiblî, Mevlânâ. Asr-ı Saâdet. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1977.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî, nşr. Beşşâr Avvâd Marûf. Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1417/1996.
Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbu’l-Meğâzî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, 1425/2004.
Yavuz, Mehmet. Ali Hz. Peygamber’in Tedbir Uygulamaları ve Sonuçları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.