KUR’AN’DA İFFET KAVRAMI: SEMANTİK BİR ARAŞTIRMA

Kur’an’da bahsedilen pek çok ahlâkî kavram vardır. Bunlardan iffet kavramının bütün ahlâkî kavramlar içerisinde önemli bir yer teşkil ettiği görülmektedir. Dolayısıyla onun özel olarak ele alınması yararlı olacaktır. Bu çalışma, Kur’an’da iffet kavramının semantik olarak incelenmesini hedeflemektedir. İffet kelimesi bu şekliyle Kur’an’da yer almamakla birlikte onun türemiş olduğu aff/عفف kökü, dört âyette geçmektedir. Arapça’da aff/عفف kelimesi, temelde “az bir şeyi almakla yetinmek” anlamına gelirken daha sonra “helal ve hoş olmayan şeylerden sakınmak, gayri meşru olandan kaçınmak” anlamlarında kullanılmıştır. Kur’an’da da bu doğrultuda geçtiği âyetlerden ikisinde “mala yönelik isteklere gem vurma”, diğer iki âyette ise “meşru olmayan cinsel isteklere set çekme” anlamında kullanıldığı görülmektedir. Bu kullanımlara göre iffetin, insanın imtihanı sırasında başına dert olabilecek en önde gelen iki zaafını dizginlemeyi sağlayan önemli bir erdem olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle Kur’an’da kelimenin üç yerde “iffetli olmayı isteme”, bir yerde de “güçlüğe katlanarak iffeti elde etme” anlamlarını ifade eden fiil kalıplarında kullanıldıkları görülmektedir. Bu kullanımlara göre iffetin ancak ilâhî bir destekle ulaşılabilecek değerli bir fazilet olduğu söylenebilir. Kur’an’da hayâ, gınâ ve tehassun iffete yakın anlamlı kavramlar olarak öne çıkarken bigâ, teberrüc ve ilhâf ise ona zıt kavramlar olarak alınabilir. İffet kişide cömertlik, sabır ve kanaat gibi erdemlerin oluşmasına katkı sağlayan ve aynı zamanda hırs, riya ve haset gibi kötü ahlâka da engel teşkil eden önemli bir erdemdir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Te’vil, Ahlâk, İffet, Semantik.

The Concept of Chastity in the Qur’ān: A Semantic Investigation

The Qur’ān contains many moral concepts. It is seen that the concept of chastity has an important place among all moral concepts. Therefore, it would be useful to deal with it specifically. This study aims at examining the concept of chastity (‘iffat) in the Qur’ān semantically. Although the word chastity (‘iffat) does not appear in the Qur’ān in this form, the root ‘aff/عفف, from which the word is derived, occurs in four verses. In Arabic, the word ‘aff/عفف basically means “to be content with having a small amount of something”, the word, however, is also used to mean “to avoid what is not halal and not pleasant, to avoid what is illegitimate”. In two of the verses in the Qur’ān, it is seen that the word is used in the sense of “overcoming the desires for property” and in the other two verses it is used in the sense of “harnessing unlawful sexual desires”. According to these usages, it is understood that chastity is an important virtue that allows a person to restrain the two most prominent weaknesses that may trouble him during his trial. In the Qur’ān, it is seen that this word is especially used in verb patterns meaning “desiring to be chaste” in three places and “acquiring chastity by enduring hardship” in one place. In terms of these uses, it can be said that chastity is a valuable virtue that can only be attained through divine support. In the Qur’ān ḥayā’ (while pudicity), ghinā’ (wealth) and taḥaṣṣun (remaining chaste) stand out as concepts close to chastity in meaning, bighā’ (adultery), tabarruj (exposing adornments) and ilḥāf (importunity) can be taken as opposite concepts to it. Chastity is an important virtue that contributes to the formation of such virtues such as generosity, patience and conviction in a person, while preventing bad morals such as greed, hypocrisy and envy.

Keywords:

Exegesis, Narrative, Morals, Chastity (‘Iffat), Semantics.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Bedreddin Çetiner. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, İstanbul 1413/1992.
Aksan, Doğan. Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1978.
Âlûsî, Şehâbeddîn Mahmûd. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Bedreddin Çetiner. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, İstanbul 1413/1992.
Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kurʾân. nşr. Muhammed Sâdık Kamhâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1416/1992.
Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh: Tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. nşr. Halîl Me’mûn Şeyhâ. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1427/2007.
Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ali b. Muhammed. et-Ta‘rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer’aşlî. Beyrut: Dârü’n-Nefâes, 1424/2003.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. nşr. Bedreddin Çetiner. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusûf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd vd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsennâ. Mecâzü’l-Kurʾân. nşr. Fuat Sezgin. 2 Cilt. Kahire: Mekte-betü’l-Hâncî, ts.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Yakub Abdünnebi vd. Beyrût: Dârü’l-Mısriyye, 1384/1964.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meʿâni’l-Kurʾân. nşr. İbrâhîm Şemsüddîn. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1433/2002.
Fettahoğlu, Selahattin. “Mahrem Namehrem İffet ve Namus Kavramlarının Semantiği ve Kur’an’da Kullanılış Biçimleri”. Turkish Studies 11/5 (2016), 269-284.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn. 9 Cilt. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1432/2011.
Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘Ayn müratteben alâ hurûfi’l-mu‘cem. thk. Abdulhamîd Hendâvî, 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
İbn Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu‘cemü Mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüs-selâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1399/1979.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâil b. Ömer b. Kesîr. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd. 15 Cilt. Kahire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 1421/2000.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Tefsîru garîbi’l-Kurʾân. nşr. Seyyid Ah-med Sakr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398/1978.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. nşr. Bedreddin Çetiner. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, İstanbul 1413/1992.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-‘azam fi’l-luga. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1377/1958-1393/1973.
İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvatta. nşr. Bedreddin Çetiner. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
İsfehânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. nşr. Safvân Adnân Dâvûdî. Beyrut: ed-Dârü’ş-Şâmiyye, ts.
İzutsu, Toshıtıko. Kur’an’da Allah ve İnsan. trc. Süleyman Ateş. İstanbul: Kevser Yayınları, ts.
Kur’ân Yolu. Erişim 10 Ocak 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin vd. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. nşr. Seyyîd b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1423/2002.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. nşr. Bedreddin Çetiner. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb: et-Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1401/1981.
Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Kerîm/Tefsîru Ebi’l-Leys es-Semerkandî. thk. Ali Muhammed Muavvıd vd. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrü’l-masûn fî ʿulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. nşr. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî vd. 24 Cilt. Kahire: Dârü Hicr, 1422/2001.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. nşr. Bedreddin Çetiner. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed en-Nîsâbûrî. et-Tefsîru’l-basît. n‏şr. Muhammed b. Sâlih b. Abdillah el-Fevzân vd. 25 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1430/2009.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî el-Bağdâdî. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbüh. thk. Abdülcelîl Abdüh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâ‘ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. nşr. Halîl Me’mûn Şeyhâ. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 3. Basım, 1430/2009.
Zevzenî. Ebû Abdullah Hüseyn b. Ahmed. Şerhu’l-Mu‘allakâti’s-seb‘. Beyrut: Dârü’l-Âlemiyye, ts.