9 Ağustos 1912 Mürefte-Şarköy Depremi’nin Afet Yönetimi Açısından İncelenmesi

9 Ağustos 1912 Mürefte-Şarköy depremi (MS 7.4), Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) boyunca meydana gelmiştir. Son yıllardaki yerbilim çalışmaları, deprem fay kırılmasının daha önce sanıldığı gibi sadece Ganos Fay Segmentini değil, aynı zamanda Marmara Denizi'nin Orta Havzasına kadar uzandığını ortaya koymuştur. Bu çalışmada, depremin etkileri Sadi (1912), ve Ambraseys ve Finkel'in (1987) çalışmalarından ve Mürefte Kazası Kaymakamı raporundan derlenmiştir. Hasarlı binalar, can kaybı ve yaralılar üzerinden bildirilen etkiler karşılaştırılmıştır. Bu kaynaklar farklı rakamlar vermekle birlikte, Mürefte ve Şarköy ilçelerinin en çok etkilenen yerleşim yerleri olduğu, Tekirdağ ve Çanakkale illerinin merkez yerleşimlerinde ise etkilerin görece ılımlı olduğu konusunda hemfikir oldukları sonucuna varılmıştır. Gelibolu ilçesindeki etki ise ağır ve orta arsında sınıflandırılmıştır. Fay kırılması boyunca uzun fakat dar bir alan olarak gözlenen ağır etkilerin mekansal dağılımı, tehlikenin kayıplardaki rolünü yansıtan KAFZ'nin faylanma özelliği ile ilişkilendirilmiştir. Fay boyunca yer almasına rağmen Gelibolu ilçesinde fay boyunca yer alan Mürefte ve Şarköy ilçelerine göre daha az etki, tehlikeye veya faya olan mesafenin ve zemin koşullarının etkisi olarak yorumlanmıştır ki bu da fiziksel maruziyet ve incinirliğin toplam kayıplar üzerindeki rolünü düşündürmektedir. Depremlerden hemen sonra bildirilen yangınlar, ikincil deprem tehlikelerinin önemini göstermiştir. Deprem sonrası yapılan yardım ve iyileştirme çalışmalarının ayrıntılı incelenmesi, Osmanlı Donanması unsurlarının özellikle nakliye ve deniz suyu arıtmada kullanıldığını ve Sivil Toplum Kuruluşlarının, özellikle Hilal-ı Ahmer’in (şimdiki Kızılay'ın selefi) ve gönüllülerin çeşitli afet yardımlarında kullanıldığını göstermiştir ki müteakip felaketin yönetiminde yapıcı bir şekilde destekleyici bulunmuştur. Bununla birlikte, 1912 Balkan Savaşı'nın olumsuz etkileri ve depremin olduğu bölgede azınlıkların varlığının yabancı ülkeler tarafından manipüle edilmesinin afet yönetimini yıkıcı bir şekilde etkilediği görülmüştür. Ayrıca, çökmekte olan Osmanlı Devleti'nin böyle bir felakete hazır olmamasına rağmen siyasi ve ekonomik durumu itibariyle oldukça iyi tepki verdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

1912 Mürefte-Şarköy Depremi, Kuzey Anadolu Fay Zonu, Afet Yönetimi, Fiziksel Maruziyet.

Investigation of the August 9, 1912 Mürefte-Şarköy Earthquake (Ms 7.4) in terms of Disaster Management

The August 9, 1912 Mürefte-Şarköy earthquake (MS 7.4) occurred along the North Anatolian Fault Zone (NAFZ). The recent earth science studies have revealed that the earthquake fault rupture comprises not only the Ganos Fault Segment as previously believed but also extended to Central Basin of the Marmara Sea. In the present study, the effects of the earthquake have been compiled from studies of Sadi (1912), Ambraseys and Finkel (1987) and report of Qaimakam of Mürefte town as well. The reported effects by means of damaged buildings, loss of life and injured people have been compared. Though these sources indicated different numbers, it has been concluded that they agreed on the fact that Mürefte and Şarköy towns were the most heavily effected settlements while the effects were relatively moderate at central settlements of Tekirdağ and Çanakkale provinces. The effect at Gelibolu town has been classified between the heavy and the moderate. Spatial distribution of the observed heavy effects, a long but narrow area along the fault rupture, has been related to faulting characteristic of the NAFZ, reflecting role of the hazard in the losses. Though it is located along the fault lesser effects in Gelibolu town as compared to Mürefte and Şarköy towns along the fault have been interpreted as the effect of distance to the hazard or the fault and ground conditions, suggesting role of physical exposure and vulnerability on overall losses. Reported fires just after the earthquakes have indicated significance of secondary earthquake hazards. Detailed examination of the relief and rehabilitation efforts following the earthquake has shown that usage of Ottoman Navy units, especially in transports and sea water distillation and various disaster aids by NonGovernmental Organisations, particularly Hilal-ı Ahmer (predecessor of present Kızılay) and volunteered peoples were found to be constructively supporting in management of the ensuing disaster. Nevertheless, negative effects of the 1912 Balkan War and manipulation of presence of minorities by the foreign countries in the earthquake struck area found to be destructively effecting the disaster management. It is further concluded that fading Ottoman Empire was not ready to such a disaster but responded fairly well regarding its political and economic condition.

Keywords:

1912 Mürefte-Şarköy Depremi, Kuzey Anadolu Fay Zonu, Afet Yönetimi, Fiziksel Maruziyet.,

PDF

___

Aksoy M.E., Meghraoui M., Vallée M., Çakır Z., 2010 Rupture characteristics of the A.D. 1912 Mürefte (Ganos) earthquake segment of the North Anatolian fault (western Turkey) Geological Society of America, Geology, 991–994.
Altınok Y, Alpar B, Yaltırak C (2003) Şarköy-Mürefte 1912 earthquake’s tsunami, extension of the associated faulting in the Marmara Sea. Journal of Seismology 7: 329-346.
Altunel E., Meghraoui, M., Akyüz H.S., and Dikbaş A. (2004) Characteristics of the 1912 co-seismic rupture along the North Anatolian Fault Zone (Turkey): implications for the expected Marmara earthquake, Terra Nova, 16, 198–204. doi: 10.1111/j.1365-3121.2004. 00552.x
Ambraseys, NN ve Finkel, CF, 1987, The Saros- Marmara Earthquake of 9 August 1912, İmperial Callage of Science and Technology, London SW7, 2BU, U.K. Eartquake Engineering and Structural Dynamics, Vol, 15, 189-211
Ambraseys, N.N., 2000. The seismicity of the Marmara Sea Area 1800-1899. Journal of Earthquake Engineering, 4, 377-401.
Ambraseys, N.N., 2002. The seismic activity of the Marmara Sea Region over the last 2000 years. Bulletin of the Seismological Society of America, 92, 1-18.
Armijo et al. (2005) Submarine fault scarps in the Sea of Marmara pull-apart (North Anatolian Fault): Implications for seismic hazard in İstanbul. Geochem Geophys Geosyst 6, Q06009, doi:10.1029/2004GC000896.
Atabay M, 2012, 1912 Depremi’nin Çanakkale ve Gelibolu’daki Etkileri, 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 117-127
Aydüz, S. (2001). Kandilli Rasathânesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (c. 24, s. 301-303). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Vakıf Yayınları, s. 302.
Ayhan E, Alsan E, Sancaklı N, Üçer SB (1984) Türkiye dolayları deprem kataloğu 1881-1981.Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, İstanbul, Turkey, 126 pp.
Başarır N, Özel N.M, (2012) 1912-Mürefte-Şarköy Depreminin Sismik Parametrelerinin Tarihsel Sismogramlar Kullanılarak Yeniden Değerlendirilmesi, 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 42-50
Bekler T, Akol B, (2012) Batı Marmara Bölgesı Olasılıksal Deprem Tehlike Analizi, 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 51-62
Çanakkale 18 Mart Üniversitesi “9 Ağustos 1912 Mürefte Depreminin (Mw=7.4) 100. Yıldönümü Sempozyumu” (2012)
DİNÇ F.T., (2016) Ulus Gazetesine Göre 1939 Erzincan Depremi
Sadi,M (1912), Marmara Havzasının 26-27 Temmuz Hareket-i Arzi 15 Eylul 1328, İstanbul, Resimli Kitap Matbaası, 45S (Osmanlıca).
Düdükçü Y. (2020) Dünya’da Donanma Unsurlarının Afetlere Müdahalede Kullanımı,
Ekizler, T., (2021), https://www.aa.com.tr/tr/gundem/marmaristeki-orman-yanginina-gemiyle-denizden-de-mudahale-ediliyor/2323912
Ergin K, Güçlü U, Uz Z (1967) A catalogue of earthquakes for Turkey and surrounding area. İstanbul Technical University, Faculty of Mining Engineering, Earth Physics Institute, No. 24, İstanbul, 169 pp.
Fettahoğlu K., 2012, Rasadhane-İ Âmire’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1868-1922) T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştirmalari Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dali Yakinçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul
Gurulkan K.,2000, Dr. Sadi “Marmara Havzası’nın 26-27 Temmuz 1328 Hareket-i Arzı” 7. 2’lik Marmara Depremi’Tarih ve Düşünce. Sayı:5, Mart 2000.
İrkin Z., 2022, Osmanli Türkiyesi'nde Depremler ve Afet Yönetimi (1900-1923), T.C. Aksaray
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Aksaray
Kalafat D, Güneş Y, Kara M, Deniz P, Kekovalı K, Kuleli SH, Gülen L, Yılmazer M, Özel N (2007) A revised and extended earthquake catalogue for Turkey since 190 0(M≥4.0). Boğaziçi University, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Bebek-İstanbul, 553 pp (in Turkish).
Karacakaya, R, “Şarköy-Mürefte Depremi (1912)”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri (22-23 Mayıs 2000)
Kartal R.F, Kadirioğlu F.T, (2012) Çanakkale ve Çevresinin Depremselliği 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 65-76
McCarthy J.,1998, ‘Ölüm ve Sürgün’ İnkılâp Kitapevi, İstanbul 1998
Meyers, B. 1991 Disaster Study of War, Disasters., vol 15(4), pp 318-330.
Mihailovic, J., 1927, Memoir-Sur les Grands Tremlement de Terre de la Mer de Marmara, Belgrade, 215--222.
Özçep, F. Akkargan, Ş. ve Özçep, T., 2000, Bilim Tarihi Yaklaşımıyla Osmanlı İmparatorluğunda Sismoloji Çalışmaları, Sayı: 37, Jeofizik Bülteni, Eylül, Sayfa:86-90.
Özmen, B. (2000) 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Depremi’nin Hasar Durumu
Sancaklı N.,(2004) ‘Marmara Bölgesi Depremleri’ Kastaş Yayınevi, İstanbul
Sancaklı N, (2012) 1912 Marmara Bölgesi Deprem Hareketliliği (25 Temmuz - 04 Ekim Arası) 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 11-41
Sayıl N, (2012) Zaman ve Magnitüd Kestirilebilir Model ile Marmara Bölgesinde Uzun Dönem Deprem Kestirim 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 77-89
Sezer, C., Şarköy- Mürefte Depremi (9 Ağustos 1912) Sonrası Depremzedeler İçin Yapılan Yardım Faaliyetleri (2019)
Smith K. and Petley, D. 2009, Environmental Hazards: Assessing Risk and Reducing Disaster, fifth edition, Routledge, 383 pp, ISBN 10: 0-415-42865-3 .
Şimşek B., 2012, 1912 Depreminde Hilal-I AHMER Cemiyeti’nin YARDIMLARI 09 Ağustos 1912 Mürefte Depreminin (Mw=7.4) 100. Yıldönümü Sempozyumu Sf 128-133
TAMP, (2014) Türkiye Afet Müdahale Planı (https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani)
Terekli B, (2011) 1912 Şarköy-Mürefte Depremi Ve Etkilediği Alanlar
Utkucu M, Budakoğlu, E, Durmuş, H (2012) Marmara Bölgesinde (Kb Türkiye) Deprem Tehlikesi 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 90-102
Utkucu, M., Budakoğlu, E. Ve Durmuş, H., (2011). Marmara Bölgesinde (KB Türkiye) Depremsellik ve Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Tartışma. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi 32 (3), 187-212.
Uçarol F. (1995) “Siyasi Tarih” Filiz Kitabevi, İstanbul
Ürekli F.,(1999) ‘İstanbul’da 1894 Depremi’ İletişim Yayınları, İstanbul 1999
Yalçın H , Utkucu M, Gülen, L, Kalafat D (2012) Marmara ve Çevresinin Depremselliği 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 103-109
Yalçınkaya E, Özel O, Pınar A, (2012) Marsite İsimli EU-FP7 Projesi Çerçevesinde, Ganos Fay Segmenti Üzerinde Yüksek Çözünürlüklü Sismisite Çalışması ve Kuyu İçi Gözlem Ağının Kurulması 09 Ağustos 1912 Mürefte depreminin (Mw=7.4) 100. yıldönümü sempozyumu Sf 103-109
Yıldırım M.E., 2021 https://www.haberler.com/guncel/deniz-kuvvetleri-komutanliginin-cikarma-gemisi-is-14335288-haberi/
Westfall D. & Koerper H.C. Two Weeks in San Francisco The Story of the 1906 Earthquake and Fire, The Paragon Agency, Publishers Orange, California, 2006