İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Sınama Çalışması

İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği, çalışanların son altı ay içerisinde bilişim teknolojilerini kullanmaları neticesinde işyerlerinde yaşadıkları siber zorbalık deneyimlerini belirlemek amacıyla geliştirilmiş bir ölçektir. Ölçek, 17 madde ile İş Odaklı Siber Zorbalık ve Birey Odaklı Siber Zorbalık olmak üzere iki faktörden oluşmaktadır. Bu çalışmada İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması yapılarak ölçeğin geçerlik ve güvenirliğine yönelik sınama yapılmıştır. Çalışma, bankacılık sektöründe görev yapan katılımcılardan oluşan iki örneklem ile yürütülmüştür. İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği’nin psikometrik özelliklerini sınamak üzere madde analizi, açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve iç tutarlılık analizinden yararlanılmıştır. Ölçeğin faktör yapısını test etmeye yönelik analizler doğrultusunda ölçeğin orijinalindeki gibi iki faktörlü yapısı ile örtüşen bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ölçeğin diğer yapılarla ilişkilerini sınamak üzere korelasyon analizi gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda duygusal tükenme ve iş doyumu yapılarını ölçen iki ölçüm aracı daha kullanılmıştır. Analiz sonuçları İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği ve alt faktörlerinin duygusal tükenme ile pozitif, iş doyumu ile negatif yönlü ve anlamlı ilişkilere sahip olduğunu göstermiştir. Tüm bu bulgular ile birlikte psikometrik özelliklerine yönelik çeşitli kanıtlar elde edilmiş olan İşyerinde Siber Zorbalık Ölçeği, çalışanların işyerinde siber zorbalık deneyimlerini ölçmek üzere kullanılabilecek bir ölçüm aracı olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Zorbalık, siber zorbalık, işyerinde siber zorbalık, geçerlik, güvenirlik

Turkish Adaptation of the Workplace Cyberbullying Measure: A Validity and Reliability Testing Study

Workplace Cyberbullying Measure is a scale which is developed for determining the cyberbullying experiences of employees in the workplace as a result of using information technology in the last six months. The scale consists of 17 items and two factors as Work-Related Cyberbullying and Person-Related Cyberbullying. In this study, the validity and reliability testing of the Workplace Cyberbullying Measure was performed by conducting its Turkish adaptation. The study was carried out by using two samples comprising of participants from the banking sector. Item analysis, exploratory factor analysis, confirmatory factor analysis, and internal consistency analysis were utilized to test the psychometric properties of the scale. As a result of the analyses for testing the factor structure of the scale, it was found that the scale has a structure which overlaps the two-dimensional structure of the original scale. In order to test the relationships of the scale with other structures, correlation analysis was performed. In this context, two other measurement tools measuring the emotional exhaustion and job satisfaction structures were used. The findings show that workplace cyberbullying and its factors have a positive and significant relationship with emotional exhaustion as well as a negative and significant relationship with job satisfaction. In addition to all of these findings, the Workplace Cyberbullying Measure, about which various evidences were found for its psychometric properties, can be considered as a measurement tool that can be used for measuring the cyberbullying experiences of employees in the workplace.

Keywords:

Bullying, Cyberbullying, Workplace Cyberbullying, Validity, Reliability,

PDF

___

Akbolat, M., Yılmazer, A. ve Tutar, H. (2014). Konaklama işletmeleri çalışanlarının algıladıkları mobbingin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 1–17.
Albar, Ö. B. ve Ofluoğlu, G. (2017). Çalışma hayatında mobbing ve tükenmişlik ilişkisi. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 538–550.
Ardıç, K. ve Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ) örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69–96.
Aslan, A. ve Doğan, Ö. B. (2017). Çevrimiçi şiddet: Bir siber zorbalık alanı olarak “Potinss” örneği. Marmara İletişim Dergisi, 27, 95–119.
Ayas, T., Aydın, F. ve Horzum, B. M. (2015). Sanal Zorbalık Farkındalık Ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 2(2), 38–51.
Batmaz, M. ve Ayas, T. (2013). İlköğretim ikinci kademedeki öğrencilerin psikolojik belirtilere göre sanal zorbalık düzeylerinin yordanması. Sakarya University Journal of Education, 3(1), 43–53.
Bayar, Y. ve Uçanok, Z. (2012). Okul sosyal iklimi ile geleneksel ve sanal zorbalık arasındaki ilişkiler: Genellenmiş akran algısının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 27(70), 101–114.
Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Brayfield, A. H., & Rothe, H. F. (1951). An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35, 307–311.
Brislin, R. W., Lonner, W. J., & Thorndike R. M. (1973). Cross cultural research methods. New York, NY : John Willey & Sons.
Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95–108.
Büyüköztürk, Ş. (2005). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Campbell, M. A. (2005). Cyberbullying: An old problem in a new guise? Australian Journal of Guidance and Counselling, 15(1), 68–76.
Candan, H. ve İnce, M. (2014). Mobbingden (bezdiri) tükenmişliğe giden yol: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı çalışanları üzerinde bir araştırma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 56–85.
Coyne, I., Farley, S., Axtell, C., Sprigg, C., Best, L., & Kwok, O. (2017). Understanding the relationship between experiencing workplace cyberbullying, employee mental strain and job satisfaction: A dysempowerment approach. The International Journal of Human Resource Management, 28(7), 945–972.
D’cruz, P., & Noronha, E. (2013). Navigating the extended reach: Target experiences of cyberbullying at work. Information and Organization, 23, 324–343.
Dikmen, M. ve Tuncer, M. (2017). Akademisyenlerin siber zorbalığa yönelik algıları ve mücadele etme yöntemleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 675–686.
Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Educational Sciences: Theory & Practice, 9(3), 1291–1325.
Dilmaç, B. (2017). The relationship between adolescents’ levels of hopelessness and cyberbullying: The role of values. Educational Sciences: Theory & Practice, 17, 1119–1133.
Doğan, T. (2010). Sosyal görünüm kaygısı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 151–159.
Ekşi, F. (2012). Narsistik kişilik özeliklerinin internet bağımlılığı ve siber zorbalığı yordama düzeyinin yol analizi ile incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1683–1706.
Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin uyarlanması. R. Bayraktar ve İ. Dağ. (Ed.), 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları içinde (s. 25–34). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
Eroğlu, Y. ve Güler, N. (2012). Koşullu öz-değer, riskli internet davranışları ve siber zorbalık/mağduriyet arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 118–129.
Eroğlu, Y., Aktepe, E., Akbaba, S., Işık, A. ve Özkorumak, E. (2015). Siber zorbalık ve mağduriyetin yaygınlığının ve risk faktörlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(177), 93–107.
Ertürk, E. ve Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39–52.
Farley, S., Coyne, I., Sprigg, C., Axtell, C., & Subramanian, G. (2015). Exploring the impact of workplace cyberbullying on trainee doctors. Medical Education, 49, 436–443.
Farley, S., Coyne, I., Axtell, C., & Sprigg, C., (2016). Design, development and validation of a workplace cyberbullying measure, The WCM. Work & Stress, 30(4), 293–317.
Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
IBM. (2018). IBM analytics products. Retrieved from https://www.ibm.com/analytics/products.
Jon-Chao, H., Chien-Hou, L., Ming-Yueh, H., Ru-Ping, H., & Yi-Ling, C. (2014). Positive affect predicting worker psychological response to cyber-bullying in the high-tech industry in Northern Taiwan. Computers in Human Behavior, 30, 307–314.
Kane, K., & Montgomery, K. (1998). A framework for understanding dysempowerment in organizations. Human Resource Management, 37(3), 263–275.
Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş tatmini ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 100–119.
Kızgın, Y. ve Dalgın, T. (2012). Atfetme teorisi: Öğrencilerin başarı ve başarısızlıklarını değerlendirmedeki atfetme farklılıkları. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 61–77.
Korkmaz, A. (2016). Siber zorbalık davranışları sergileme ve siber zorbalığa maruz kalma durumlarının karşılaştırılması. TRTakademi, 1(2), 620–639.
Kowalski, M. R., Toth, A., & Morgan, M. (2017). Bullying and cyberbullying in adulthood and the workplace. The Journal of Social Psychology, 6, 1–18.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607–610.
Lawrence, F. (2016). The revolutionary impact of mobile online communications on workplace behaviours and culture. Australia’s Disability Employment Conference, Oral presentation, August, Melbourne.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99–113.
Mete, M., Ünal, Ö. F., Akyüz, B. ve Kılıç, R. (2015). Psikolojik şiddetin işe bağlı tükenmişliğe etkisi: Batman ilinde öğretmenler üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 37–61.
Öcel, H. (2011). İşyeri zorbalığı ve fiziksel rahatsızlık belirtileri: Adil dünya inancının düzenleyici rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 26, 76–89.
Palermiti, A. L., Servidio, R., Bartolo, M. G., & Costabile, A. (2017). Cyberbullying and selfesteem: An Italian study. Computers in Human Behavior, 69, 136–141.
Peker, A. ve Ekinci, E. (2016). Genel öz-yeterliğin siber zorbalıkla başa çıkma davranışları üzerindeki yordayıcı etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2126–2140.
Piotrowski, C. (2012). From workplace bullying to cyberbullying: The enigma of e-harassment in modern organizations. Organization Development Journal, 30(4), 44–53.
Privitera, C., & Campbell, M. A. (2009). Cyberbullying: The new face of workplace bullying? Cyber Psychology & Behavior, 12(4), 395–400.
Saunders, P., Huynh, A., & Goodman-Delahunty, J. (2007). Defining workplace bullying behaviour professional lay definitions of workplace bullying. International Journal of Law and Psychiatry, 30, 340–354.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müler, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74.
Snyman, R., & Loh, J. M. I. (2015). Cyberbullying at work: The mediating role of optimism between cyberbullying and job outcomes. Computers in Human Behavior, 53, 161–168.
Sürgevil, O., Fettahlıoğlu, O. Ö., Gücenmez, S., Budak, G. ve Budak, G. (2007). Belediye çalışanlarının duygusal saldırıya uğrama ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 36–58.
Tamer, N. ve Vatanartıran, S. (2014). Ergenlerin teknolojik zorbalık algıları. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 1(2), 1–20.
Türkiye Bankalar Birliği. (2017). İllere ve bölgelere göre bilgiler. Erişim adresi: https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/veri-sorgulama-sistemi/illere-ve-bolgelere-gore-bilgiler/73.
Turan, G. S. ve Dilmen, E. N. (2016). Bilişim okuryazarliği bağlaminda siber şiddetin meşrulaştirilmasi. Yeni Symposium, 54(3), 25–29.
Üngüren, E., Doğan, H., Özmen, M. ve Tekin, Ö. A. (2010). Otel çalışanlarının tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri ilişkisi. Journal of Yaşar University, 17(5), 2922–2937.
Vranjes, I., Baillien, E., Vandebosch, H., Erreygers, S., & De Witte, H. (2017). The dark side of working online: Towards a definition and an emotion reaction model of workplace cyberbullying. Computers in Human Behavior, 69, 324–334.
Watts, L. K., Wagner, J., Velasquez, B., & Behrens, P. I. (2017). Cyberbullying in higher education: A literature review. Computers in Human Behavior, 69, 268–274.
West, B., Foster, M., Levin, A., Edmison, J., & Robibero, D. (2014). Cyberbullying at work: In search of effective guidance. Laws, 3, 598–617.
Yazıcıoğlu, İ. (2010). Örgütlerde iş tatmini ve işgören performansı ilişkisi: Türkiye ve Kazakistan karşılaştırması. Bilig, 55(1), 243–264.