ORTA LİKYA BÖLGESİ'NDE YENİ BİR KEŞİF: GÜNAĞI KİLİSESİ

Orta Likya'nın dağlık kesiminde yer alan küçük yerleşimlerde 2014 yılından bu yana Erken Bizans yerleşimlerine ilişkin yürütülen yüzey araştırmasında, bölgedeki dini ve sivil mimari örneklerinin belgelendirilmesi, binaların işlev ve tarihlendirme sorunlarının tartışılması, yerleşimler arası antik yol ağının tespit edilmesi ve bölgedeki tarımsal üretimin sanat ortamına katkısının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda Antalya'nın Demre İlçesi, Beymelek beldesinin dağlık kesiminde yer alan Günağı Kilisesi bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Hakkında ayrıntılı bir çalışma bulunmayan kilisenin 2014 yılı yüzey araştırmamız kapsamında ilk kez planı çizilmiş, konumu harita üzerine işlenerek kilise içinde ve çevresindeki buluntular fotoğraf ve çizimler eşliğinde ayrıntılı belgelendirilmiştir. Bu makalede kilisenin mimarisi ve bezemeleri ile ilgili ilk bulgularımızın paylaşılması ve kilisenin bölge mimarisi içindeki yerinin ve öneminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Kilise Likya bölgesinde çok yaygın olan "üç nefli bazilikal plan" şemasında inşa edilmiştir. İki köy (kome) arasına inşa edilen kilise, manastır olmaktan ziyade bir köy kilisesi özellikleri göstermektedir. Kilisenin batısında narteks ve atrium ile güneydoğu köşesinde yapıya bitişik, olasılıkla bir mezar şapeline ait kalıntılar bulunur. Kilisenin bölgeye özgü birçok özelliğinin olmasının yanı sıra neflerinin arasının taş levhalarla kapatılmış olması, kuzey ve güney neflerinin doğuda birer apsisle sonlanması gibi bazı özellikleri bölgedeki kiliselerde az rastlanan uygulamalardır. Kilisenin en dikkat çekici özelliği bezemelerinin kalitesi ve çeşitliliğidir. Kilise içinde ve çevresinde çok sayıda bezemeli mimari ve liturjik taş eser belgelendirilmiştir. Mimari taş eserler, sütun kaidesi, sütun, sütun başlığı, yastık/duvar payesi başlığı, söve, lento ve çörten; liturjik taş eserler ise baluster, levha ve templon levha üstü başlık işlevinde kullanılmış olan parçalardır. Kilisenin mimari özellikleri ve kilise içindeki taş eserler, motif, teknik ve düzenleme bakımından incelendiğinde, kilisenin 5. yüzyıl içine inşa edildiği ve 11.-12. yüzyıllardaki bir onarım sırasında kuzey apsiste bazı mimari düzenlemelerin yapıldığı ve kuzey apsis içindeki duvar resimlerinin eklendiği anlaşılmaktadır.

A NEW DISCOVERY IN CENTRAL LYCIA: THE GÜNAĞI CHURCH

Our surveys on the Byzantine settlements aim to document the religious and civilian buildings in the region, to discuss dates and functions of the documented structures, to identify the road network interconnecting these settlements, and to identify the contribution of agricultural production to artistic media. In this context, the article's subject constitutes the Günağı Church, situated in the mountainous part of Demre district of Antalya. There is no detailed study about the church except the brief submitted by the epigraph continued research. First time in our survey, we make the drawings of the church, and mark its location on the map as well as small finds around the church are documented in detail with photos and drawings. The church was built in "three-aisled basilica" scheme which is very common in the Lycia. The church, which was between the two villages shows the characteristics of a village church rather than a monastery. There are narthex and atrium at the west of the church, and at south remains of a burial chapel. Besides the church displays many of specific features in this area, some of the features are rare for this region. The most remarkable feature of the church is the quality and variety of ornaments. A large number of architecture and liturgical function stone work with decorated surfaces has been documented around the church. The architecture of the church and when stone artifacts in the church examined in terms of motifs, techniques and regulation appears that the church was built in the 5th century. It was made some of the architectural arrangement in the northern apse and added the wall paintings when a repair performed in the 11th-12th centuries.

PDF

___

Akyürek, E. (2010), "Myra Şapeli Üzerine İlk Notlar" Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve çevresi, (ed. N. Çevik), Antalya, s. 153-160.
Alkan M. (2011), "Parerga to the Stadiasmus Patarensis (8): On the named places in the journeys of sacrifice recorded in the Vita of Saint Nicholas of Sion" GEPHYRA, 8, 99- 124.
Alkan M. (2012), "Sionlu Nikolaos'un Kurban Töreni Ziyaretleri" Eski Çağ Yazıtları 1, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, s. 115-156.
Alkan, M. (2013), Klasik Çağ'dan Erken Bizans'a Myra Kenti ve Teritoryumu. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora tezi, Antalya.
Alpaslan, S. (2001), "Architectural Sculpture in Constantinople and the Influence of the Capital in Anatolia" Byzantine Constantinople: Monuments Topography and Everyday Life, Leiden-Boston-Köln, 187-202.
Alpaslan, S. (2003), "The Evaluation of the Motifs and Styles of the Architectural Sculpture of the Byzantine Age in Antalya and Lycia", Adalya, VI, s. 251-264.
Borchhardt, J ed., (1975), Myra. Eine Lykische Metropole in Antiker und Byzantinischer Zeit, Berlin.
Doğan, S. (2003), "Likya'da Alacahisar Kilisesi'nin Kiborium Kemerleri", Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20/1, s. 186-198.
Doğan, S. (2006), "Likya'da Bizans Taş Yapıtları / The Carved Byzantine Stonework of Lycia", III. Uluslararası Likya Sempozyumu, 7-10 Kasım 2005 Antalya, cilt 1, İstanbul, s. 209-224.
Doğan, S. (2007), "La Sculpture Byzantine En Lycie et à Antalya et Sa Place Dans L'Évolution De L'Art Byzantin", Supplément du Bulletin de CorrespondanceHellénique, 49, s. 119-134.
Doğan, S. (2016), "Likya'da Bir Haç Merkezi: Myra Aziz Nikolaos Kilisesi" Lukka'dan Likya'ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos'un Ülkesi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, s. 238-259.
Gough, M. (1995), Alahan an Early Christian Monastery in Southern Turkey, Wetteren.
Harrison, R. M. (1972), "A Note on Architectural Sculpture in Central Lycia," Anatolian Studies, 22, s. 187-197.
Harrison, R. M. (2001), Mountain and Plain. From the Lycian Coast to the Phrygian Plateau in the Late Roman and Early Byzantine Period, ed. Wendy Young, Michigan.
Harrison, R. M., (1963), "Churches and Chapels of Central Lycia", Anatolian Studies, 13, s. 148-151.
Hellenkemper, H. G. ve F. Hild. (2004), Lykien und Pamphylien, Tabula Imperii Byzantini 8, 3 cilt, Wien.
Hild, F. (2003), "Klöster in Lykien", Ed. V. Ruggieri ve L. Pieralli, ????????. Studi miscellanei per il 75 di Vincenzo Poggi, s. 313-334.
İşler, B. (2009), Likya Bölgesi'nde Karabel Asarcık'taki Erken Bizans Dönemi Yerleşimi, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi, Ankara.
İşler, B. (2010a), "Sionlu Aziz Nikolaos'un Batı Asarcık Yerleşimindeki Mezar Yapısı" Bizans ve Çevre Kültürler Prof. Dr. Yıldız Ötüken'e Armağan, Ed. S. Doğan, M. Kadiroğlu, Ankara, s. 186-196.
İşler, B. (2010b), "Myra ve Çevresinde Bizans Dönemi" Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve çevresi, (ed. N. Çevik), Antalya, s. 233-256
İşler, B. (2012), "Likya Bölgesi'ndeki Karabel-Asarcık'taki Yerleşimin Plan ve İşlev Özellikleri Üzerine Gözlemler" Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2009, Antalya, s. 161-173.
Karakaya, N. Ç. (2010), "Myra Aziz Nikolaos Kilisesi ve Duvar Resimleri Işığında Aziz Nikolaos'un Yaşamı ve Kişiliği" Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve çevresi, (ed. N. Çevik), Antalya, s. 127-135.
Karakaya, N.Ç. (2005), "The Burial Chamber Wall Paintings of Saint Nicholas Church at Demre (Myra) Following Their Restoration" Adalya 8, s. 287-309.
Keskin, E. (2015). Küçük Asya'da Kutsal Kent Euchiata ve Bizans Dönemi Taş Eserleri, Ankara, Gece Kitapevi.
Mathews, T.F., (1971), The Early Churches of Constantinople: Architecture and Liturgy. University Park and London, The Pennsylvania State University Press.
Niewöhner, P. (2005/2006), "Spätantike Reliquienkapellen in Lykien" Jahrbuch für Antike und Christentum 48/49, s. 77-112 B. İşler
Peschlow, U. (1975), "Die Architektur der Nikolaoskirche in Myra" Myra. Eine lykische Metropole, ed. J. Borchardt, Berlin, Istanbuler Forschungen 30, s. 303-359.
Peschlow, U. (1984), "Die Bischofskirche in Limyra (Lykien)" Actes du Xe congres international d'archéologie chrétienne, Paris, s. 409-435.
Peschlow, U. (2006), "Dividing Interior Space in Early Byzantine Churches: The Barriers between the Nave and Aisles", Thresholds of the Sacred. Architectural, Art Historical, Liturgical and Theological Perspectives on Religious Screen, East and West, (ed. Sharon E. J. Gerstel), Washington D.C., s. 53-71.
Rott, H. (1908), Kleinasiatische Denkmaler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien. Leipzig.
Sevcenko, I. ve N. P. Sevcenko (1984), The Life of Saint Nicholas of Sion, Massachussetts.
Severin, H. G. ve P. Grossmann (2003), Frühchristliche und byzantinische Bauten im südöstlichen Lykien, Ergebnisse zweier Surveys, IstForsch 46, Tübingen.
Taft, R.F. (1991), "Catechumenate", The Oxford Dictionary of Byzantium. Cilt 1, New York and Oxford: Oxford University Press, s. 390-391.
Tekinalp, M. (2001), "Andriake Kiliseleri ve Tarihlendirme Sorunları" V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, Ankara, s. 491-516.
Tiryaki, A. (2012), "Rodiapolis Kilisesi'nde İşlevi Tartışmalı Mimari Düzenlemeler: Yüksek Nef Ayrımı ve Oturma Sekileri" TÜBA-KED 10, s. 21-30.