GÜRCİSTAN ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA ÇARLIK RUSYASI DÖNEMİ’NDE RUSÇA YAYINLANAN KARS GAZETESİ YAZILARINA BİR BAKIŞ

1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra Kars, 3 Mart 1918 Brest Litovsk Antlaşması’na kadar Rus yönetiminde kalmış ve busüreç zarfında her alanda bir Ruslaştırma politikası uygulandığı için halk Anadolu’nun iç kısımlarına göç etmeyi tercih etmiştir.Göç etmeyip bölgede kalan Türk halkının Anadolu ile bağlantısı kesilmeye çalışılmış, Kars’ta Türkçe yayına izin verilmemiş veşehre dışarıdan Kuran-ı Kerim dışında kitap sokulmamıştır. Bu dönemde Rus yönetimi tarafından çıkarılan “Kars gazetesi”,Rusça olduğu için Türk halkı için yayın değeri taşımamasına rağmen tarihi açıdan büyük öneme haizdir. Kars gazetesi 1883-1917 yılları arasındaki döneme ait önemli bilgiler içermiştir.Çalışmadaki amaç gazete vesilesi ile bölgedeki yaşanmışlıkları ortaya çıkarmak ve yine bu gazete vesilesi ile Rus aydınlarınınve yönetiminin Türk-Müslüman halka yönelik bakış açısının tespitini yapmaktır. Bu doğrultuda gazetenin temin edilen sayılarıincelenmiş, kıymetli öğrencim Dilbar İzatova’nın desteği ile çevirisi yapılmış, gazete ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir.

EVALUATIONS ON THE ARTICLES PUBLISHED IN THE KARS NEWSPAPER DURING THE PERIOD OF TSARIST RUSSIA

After 1877-1878 Ottoman-Russian War, Kars remained under Russian rule until the Treaty of Brest-Litovsk dated March 3, 1918, and during this process, because it applied a Russianization policy in all areas, the people preferred to migrate to the inner parts of Anatolia. Turkish people who did not immigrate and remained were tried to be disconnected with Anatolia, Turkish broadcasting was not allowed in Kars and any book excepting the Holy Koran was not allowed in the city. In this period of time, because the Kars Newspaper published by Russia was in Russian, it historically has a great importance, although it has no value for the Turkish people. The Kars newspaper included important information from the period between 1883-1917. The aim of the study is to reveal the experiences in the region through the newspaper and to determine the perspective of Russian intellectuals and administration towards Turkish-Muslim people. In this direction, the supplied issues of the newspaper were examined and translated with the support of my esteemed student Dilbar İzatova and some evaluations related to the newspaper were included.

PDF

___

Akdoğan, Y. (1936). “Çarlık Siyasetinin Kars İlinde Güttüğü Temsil Siyasetinden Uyuşturma” Doğuş Dergisi, Sayı:7(48), Aralık.
Alp, A. (2012). “Kars Tarihi bakımından Bir kaynak Olarak Vilayet Gazetesi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:16, Nisan, ss.89-102.
Aslan, Y. ve Boy, A. (2017). “Çarlık Rusyası Yönetimi’nde Kars’ta Eğitim”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:59, 2017, ss.547-576.
Arslan, N. O. (2004). “I. Dünya savaşında Kars Ardahan Iğdır”, Kars Ardahan Iğdır İllerinde Tarih, Kültür ve Ekonomi Sempozyumu, Sayı:I, Ankara, s.30
Arslanoğlu, C. E. (1986). Kars- Milli İslam Şurası (5.11.1918-17.1.1919) ve Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkata-i Milliyesi, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, Ankara.
Badem, C. (2010). Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Bir zamanlar Yayıncılık, İstanbul 2010, s.37;
Boy, A. (2016). Kars Eğitim Tarihi Tanzimat’tan 2015’e (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Boy, A. (2017). “Çarlık Rusyası Yönetimi’nde Kars’ta Tarım ve Hayvancılık”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, Temmuz, ss.417-434.
CHP Halkevleri Bürosu Yayınlarından. (1943). Kars, Yeni Sabah Matbaası, İstanbul.
Dayı, E. (1997). Elviye-i Selase’de Milli Teşkilatlanma, Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, Erzurum, 1997, s.10.
Erdoğan, F. (1998). Türk Ellerinde Hatıralarım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Halaçoğlu, Y. (1998). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, TTK, Ankara , s.91.
Haşimoğlu, Y. (2005). Oltu Şura Hükümeti Mebusu Yasin Haşimoğlu’nun Hatıraları, Haz: Erdal Aydoğan, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
Karal, E. Z. (1995). Osmanlı Tarihi, C.VI, TTK, Ankara,1995.
Kızılkaya. O. (2001). Milli Mücadele Dönemi’nde Kars ve Civarında Sosyal ve Kültürel Hayat, Kars- Akhaltsikhe (Ahıska) Uluslararası Tarih Sempozyumu Bildiriler Kitabı, T.C. Kafkas Üniversitesi Cavakhışvılı Adına Tiflis Devlet Üniversitesi Ahıska Şubesi, Kars.
Kırzıoğlu, F. (1946). Kars Yaylası, Kars Lisesinde Yetişenler Cemiyeti, İstanbul .
Kırzıoğlu, F. (1953). Kars Tarihi, Işıl Matbaası, İstanbul.
Kırzıoğlu, F. (1958). Edebiyatımızda Kars, Işıl Matbaası, İstanbul 1958, s.11.
Kukul, M. H. (2002). Şeyh Şamil ve Çeçenistan, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.54)
Küçük, L. (2017). Sancaktan Oblasta: Kars Vilayeti, VIII. Uluslar arası Atatürk Kongresi, Atatürk Araştırma Merkezi, 13-15 Ekim 2015, Ankara, ss.1069-1089.
Ortaylı, İ. (1978), “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars”, İÜEF, Sayı: IX, İstanbul, 343-363.
Özden, H. (2014). Şeyh Şamil ve Hacı Murat Üzerine, Bizim Ahıska, Kış, ss.40-45)
Sizgen, B. A. (2018). “Cumhuriyet Dönemi Romanının Şeyh Şamil’e ve Mücadelesine Yaklaşımı”, International Congress On Turkish Geography Social sciences research II, 20-22 Nisan, Antalya, ss.271-281.
Toker. T. (1939). Kars (Coğrafya, Ekonomi), Kars Basımevi, Kars , s.6.
Yanar, S. (2002). Türk-Rus İlişkilerinde Gizli Güç Kafkasya, Kültür Sanat Yayıncılık.
Yeşil, M.M. (2017). “Batılı Kaynakların Penceresinden 19. Yüzyılda Kuzey Kafkasyalıların Ruslara Karşı Verdiği Bağımsızlık ve Özgürlük Mücadelesi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.6, Sayı.5, ss.2670- 2690
Yurt Ansıklopedisi. (1982-83). Kars, Anadolu Yayıncılık, İstanbul.
Arşiv Belgeleri
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No: 1438-1-75-8
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No: 1438-1-724-17
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No:1438-1-724-18
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No: 1438-1-724-12
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No:1438-1-724-04
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No:1438-1-724-15
STsA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi Gürcistan Merkez Arşivi), Dosya No: 1438-1-724-11
Süreli Yayınlar
Rusça Kars Gazetesi
Salnameler
Kafkas Kalendar, na 1890-1891, s.251.
İnternet Kaynakları
Kafkasya’da yaşayan Müslüman bir halk (www.filozof.net)