"DÖVME"NİN ÇEŞİTLİ DİLLERDEKİ ETİMOLOJİSİ VE KISA TARİHÇESİ

Bir beden bezeme türü olan "dövme"; bir toplumun simgesel iletişimi ya da pigtograf olmakla beraber o toplumun duyuş, düşünüş ve davranış kalıplarını da aktaran bir üretim aracıdır." Dövme"yi konu alan bu çalışma; "dövme"nin farklı dillerdeki sözcük karşılığı ile bu sözcüklerin etimolojisi ve "dövme"nin farklı kültürlerdeki tarihsel gelişiminden meydana gelmektedir. Konunun tarihsel arka planının çok geniş olması nedeniyle, bu makalede yalnızca "dövme" sözcüğünün etimolojisi ve dövme geleneğinin tarihsel gelişimine yer verilebilmiştir. Makalenin amacı; "dövme"nin bir toplumdan diğerine nasıl geçtiğini, çeşitli toplumların "dövme"ye nasıl özgün anlam ve işlevler yüklediğini ve dövme geleneğinin bin yıllardır çeşitlenerek nasıl çok zengin anlam, işlev ve uygulamalara sahip olduğunu açıklığa kavuşturmaktır. Konu ele alınırken yalnızca kronolojik ya da coğrafi bir sıralama izlenmemiş, aynı zamanda, "BütünselKarşılaştırmalı" ve "Yayılma" halkbilimi yöntemleriyle farklı kültürlerin dövmeye yükledikleri benzer ve farklı anlamlar da göz önünde bulundurulmuştur. Böylece, her toplumun kendine özgü tarihsel, coğrafi ve kültürel koşulları dikkate alınarak dövmenin bütün dünyaya kültürel olarak yayılma süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca "dövme"nin çeşitli toplumların tarihsel süreçlerindeki işlevselliği "İşlevsel" halkbilimi yönteminden hareketle tartışılmıştır.

ETYMOLOGY AND A BRIEF HISTORY OF TATTOOING IN DIFFERENT LANGUAGES

Tattooing a kind of body ornament, acts as means of production conveying the feeling, thinking and behaviour patterns of the society. It is also the symbolic communication of that society. The study on tattooing, consists of correspondences for words in different languages and etymology of these words and historical development of tattooing in the different cultures. In this section, due to the fact that the historical background of the subject is too comprehensive, it could be possible to include only the etymology of the tattoo word and historical development of the tattooing tradition. The study aims to clarify how the tattoing passes from one society to another and how various societis attribute original meanings and functions to tattooing and how tattooing tradition has very rich meaning, functions and practices throughout thousand years. When discussing the subject not only a chronological or geographical order was followed, but also smilar and different meanings attributed by different cultures were taken into consideration through folklore methods such as cultural diffusion and holistic&comparative approach. Thus, by considering each society's specific historical, geographical and cultural conditions, the process of cultural diffussion of tattoing has been tried to be revealed all over the world. Besides the functionality of tattooing in the historical development of the various societies has been discussed through the point of functional Folklore.

PDF

___

ABİÇ, S. (2011). Dövme/ Dek. Mardin Valiliği Yayınları, Mardin.
AARON Deter-Wolf. (2013). "The Material Culture and Middle Stone Age Origins of Ancient Tattooing", (ed. Philippe Della Casa ve Constanze Witt), Tattoos and Body Modifications in Antiquity, Zurich Studies in Archaeology / 9, ss. 15-25.
ACADEMIE FRANÇAISE. (1835). "Tatou- age" maddesi, Dictionnaire de l'Academie Française, Dictionnaire de L'Academie Francaise-Sixieme Edition, Paris Imprimerie et Librairie de Firmin Didot Freres.
AKALIN, Ş.H., Toparlı R. ve Gözaydın N. vd. (2005). "dövün", "döğün", "döğme", "dağ", "dağlama", "damga" maddeleri". TDK Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Basım Evi, 10. baskı, Ankara, s. 571.
AVERY R., Bezmez S., Edmonds A.G. ve Yaylalı M. (ed.) (1983). "tattoo" maddesi, Redhouse İngilizce-Türkçe Sözlüğü, Redhouse Yayınevi, 10. Baskı, İstanbul.
BHATTACHARYA & BHATTACHARJEE. (Mayıs 2013). "Epidermal Electronics Printed On The Membrane AS Tattoo", International Journal Of Innovative Research & Development, 2/5, ss. 437-443.
BIANCHİ, R. S. (1988). "Tattoo in Ancient Egypt in Marks of Civilization", (ed. Arnold Rubin) Museum of Cultural History, Los Angeles, ss. 21-28.
"Bodies of Inscription: A Cultural History of the Modern Tattoo, Community." (2000). Duke University Press, Durham&London.
BOZKURT, G. (1981). "Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 38/1-4, ss. 65-106.
BRUNS, C. (2011). "Skin and Bones: Tattoos in the Life of the American Sai- lor", Independence Seaport Museum, Philadelphia.
BULUT, F. (Ağustos 2002). "Dövme", Atlas Dergisi, S.113, ss. 36-54.
CARRİI, E. R. (2000). "Tattoo in Early China", Journal of American Oriental Society, 120/3, ss. 360-376.
CIRLOT, J. E. A. (1971). "Tattooing" maddesi, Dictionary Of Symbols, (İspanyolcadan İngilizceye çev. Jack Sage), Second Edition, Routhledge/ London.
CİHAN, A. (04-05 Nisan 2007). "Diyarbakır Karaçi Çingenelerinde Dövme Geleneği". Türk Kültüründe Beden Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi, İstanbul.
ÇAY, M. A. (1983). Anadolu'da Türk Tamgası (Koç Heykel-Mezar Taşları ve Türklerde Koç-Koyun Meselesi) Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
ÇEVİK, N. K. (1996). "Anadolu'nun Bazı Yörelerinde Dövme Âdeti ve Bu Âdetin Çağdaş Yaşamdaki Yeri", I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı/ Hagem Yayınları, Ankara, ss. 222-227.
ÇORUHLU, Y. (Şubat 2015). "Tendeki Desen Dövme", National Geographic Türkiye, İstanbul, ss. 32-53.
DEMELLO, M. (December 1993). "The Convict Body: Tattooing Among Male American Prisoners", Anthropology Today, London, Vol. 9/ 6, ss. 10-13.
"Doğunun Tenindeki Nakış", (Ağustos 2002). Atlas Dergisi /113.
DETER-WOLF A., Robitaille B., Krutak L.., Galliot S. (2015) "The World's Oldest Tattoos", Journal of Archaeological Science: Reports Published article available, http://www.sciencedirect.com.
DEVELİOĞLU, F. (1996) "Veşm" maddesi, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları, 30. Baskı, Ankara.
DİLÇİN, C. (1983). "dağ", "dağlama", "dövün", "döğün", "döğme", "tamga" maddeleri", Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, Ankara, ss. 60-201.
DİYARBEKİRLİ, N. (1972). Hun Sanatı. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
DURMUŞ, İ. (2012). "Türk Kültür Çevresinde Dağlama Geleneği", Millî Folklor 95/ 24, ss.114-121.
ENCYCLOPEDİA OF BODY ADORNMENT (2007). Greenwood Press Westport- Connecticut, London.
ERCİLASUN A. B. (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ, Ankara.
FAHLANDER, F. (2015). "The Skin I live in. The Materiality of Body Imagery", "Own and Be Owned". (ed. Alison Klevnâs & Charlotte Hedenstierna-Jonson.), Stockholm Studies in Archaeology/ 62, Stockholm, ss. 49-71.
FAİK, B. (Ağustos 2002). "Dövme" maddesi, Atlas Dergisi/ 113, ss. 36-54.
FISHER, J. A. (2002). "Tattooing the Body, Marking Culture." Body & Society 8/4, ss. 91-107.
FRAHM, E. (2010). "Reading the Tablet, the Exta, and the Body: The Herme- neutics of Cuneiform Signs in Babylonian and Assyrian Text Com- mentaries and Divinatory Texts", Divination and interpretation of signs in the ancient World (ed. Amar Annus), The Oriental Institute of the University of Chicago Oriental Institute Seminars/ N. 6, Chicago, ss. 93-142.
GELB, I. J, Jacobsen T., Landsberger, B., Oppenheim. A. L. (1995). "simtu", "samâtu", "satâru", "muwassu", "gallabu" ve "gallabutu" maddeleri, The Assyrian Dictionary Of The Oriental Institute Of The University Of Chicago, The University Of Chicago Press, Chicago, s.17.
GEVARYAHU, G. J. ve Ka'aka K. (2010). "Tattooing Or Branding?", Jewish Bible Quar- terly (Leviticus 19: 28) , N. 38/1, ss.13-21.
GILBERT, S. (2000). Tattoo History: A Source Book: An Anthology of Historical Records of Tattooing Throughout The World, Juno Books, New York.
GREEN, T. (2007). "Tattooing 12.000 Years Ago Tattoo History: It's actually less painful than being tattooed." http://www.tattoosymbol. Com.
GÖKER, H. ve Çağlayandereli M. (4-6 Ekim 2010). "Dersim Kültürü Özelinde Anadolu Dövme Sanatı", 1. Uluslararası Tunceli (Dersim) Sempozyumu, Tunceli, Poster No: 6.
GUENTER, S. M. (2007). "Flag Tattoos: Markers of Class and Sexuality". Flag Institute, Essay, ss.141-150.
GÜLENSOY, T. (1989). Orhun'dan Anadolu'ya Türk Damgaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul.
GÜLLÜDAĞ, N. (Ocak 2015). "Türklerde Damga Geleneği ve Nogay Türklerinin Damgaları Üzerine Bir İnceleme", Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi /6, C. 3, ss.132-150.
HAMMURABİ YASALARI. (1904). (çev. Robert Francis Harper), Luzac Company, The University of Chicago Press, Chicago/ London.
HAZAR, M. (2007). "Mardin 'Kızıltepe-Bozhöyük' Yöresinde Beden İşaretleri", Makalelerle Mardin III/ Eğitim Kültür Edebiyat (haz. İbrahim Özcoşar), Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
HEREDOTOS. (2011). Tarih, (çev. Müntekim Ökmen). Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 7. baskı, İstanbul.
HOLMES B. (2012). "Marked Bodies, A Cultural History of Human Body in Antiquity", (ed. Daniel H. Garrison) Berg-Oxford, Newyork, ss. 159-183.
HUMMEL, P. (February 2002). "Skin Deep, Notes on History art and Painful Beauty of Tattoo". (ed. Paula Barclay, Portland Oregon), Reed Magazine, http://www.reed.edu.
JEFFREYS, S. (2000). "Body Art and Social Status: Cutting, Tattooing and Piercing From a Feminist Perspective", Thousand Oaks & New Delhi: Feminism & Psychology, London,10/4 ss. 409-429.
JONES, C. P. (1987). "Stigma: Tattooing and Branding in Greco-Ro- man Antiquity." Journal of Roman Studies / 77, ss. 139-155.
KÂŞGARLI MAHMUD. (2007). Divan-ü Lugat-it Türk, (çev. Serap Tuba Yurteser ve Seçkin Erdi). Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
KIM, D.- Hyeong vd. (Ağustos 2011). "Epidermal Electronics", Science, the American Association for the Advancement of Science/ 333, New York, ss. 838-843.
KLYOSOV, A. A., Mironova, E. A. (2013). "A DNA Genealogy Solution to the Puzzle of Ancient Look-Alike Ceramics across the World", Advances in Anthropology 3/3, ss. 164-172.
KRISTINN, Â. (2014). "Yakuza. History of the Yakuza", Reykjavik: Sigillum Universitatis Islandiae, Thesis, http://skemman.is/stream. pdf.
KSENOPHON. (1999). Yunan Tarihi, (çev. Suat Sinanoğlu). Türk Tarih Kurumu, Ankara.
KUR'AN-I KERİM. (2014) Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, http:// mushaf.diyanet.gov.tr.
KUTSAL KİTAP. (2011). Yeni Dünya Çevirisi, New World Translation of the Holy Scriptures, Watch Tower Bible And Tract Society Of Pennsylvania, New York.
LARSSON, Göran. (2011). "İslam and Tattooing: An old question, A New Resear-ch Topic", Abo, University of Gothenburg Sweden: Scripta Instituti Donneriani Aboensis, Finland /23, ss. 237-256.
LAZAROVİCİ, C. M., Lazarovici G.C., Jurcanu S. (2009). "Cucuteni: A Great Civilization Of The Prehistoric World", (ed. Lâcrâmıoara Stratulat) Palatul Culturıı Publishing House, İaşı.
LEVI-STRAUSS, C. (1963). Structural Antropology, Translated from the French by Claire Jacobson & Brooke Grundfest Schoepf, Basic Books Inc., Publishers, New York. (2012). Kitabevi, Ankara.
LOBELL, J.A. ve Powell, E.A. (November/ December, 2013). "Ancient Tattoos", Archaeology Magazine, New York, ss. 41-46.
MANSEL A. M. (2004). Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu, 8. Baskı, Ankara.
MARAŞLI, S. (2013). "Türk Alp Geleneğinin Ortaçağ Anadolu Tasvir Sanatına Yansımaları". Siberian Studies (SAD)/ 1.3, ss.17-42.
MARCZAK, Agnieszka. (2007). "Tattoo World", The Department of Anthropology, The Faculty of Arts and Sciences, Honors Projects Overview, Rhode Island, s.29, http://digitalcommons.ric.edu.
MARTİ, J. (2010). "Tattoo, Cultural Heritage and Globalization", Scientific Journal of Humanistic Studies, 2/3 Argonaut Publishing House, Cluj-Napoca, ss.1-9.
MASSEY, G. (2008). "Ancient Egypt: The Light of the World" Celephaıs Press, Leeds, Vol. 1,
MCCARTHY, D. (2011). M. P. An Economic History of Organized Crime, Routledge, London & New York.
MİFFLİN, M. (2013). Bodies of Subversion: A Sacred History of Woman and Tattoo, Power House Book, New York.
NASKALİ, E. G. ve Koç A. (ed.) (2009). "Diyarbakır'da Karaçi Çingenelerinde Dövme," İğdiş, Sünnet, Bedene Şiddet Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, ss. 203-216.
NIKITIN A.G., Sokhatskyb M.P. , Kovaliukh M.M. , Videikod M.Y. (2010). "Comprehensive Site Chronology and Ancient Mitochondrial DNA Analysis from Verteba Cave-A Trypillian Culture Site of Eneolithic Ukraine", Interdisciplinaria Archaeologica Natural Sciences in Archaeology I/1-2, ss. 9-18.
"Not Just for Bikers Anymore: Popular Representations of American Tattooing." (1995) Journal of Popular Culture/ 29, ss. 37-52.
O'CONNELL, M., Airey R., Craze R. (2005). The Complete Encyclopedia of Signs & Symbols, Hermes House, London.
ORKUN, H. N.(1940). Eski Türk Yazıtları III, Türk Dil Kurumu, 3.baskı, İstanbul.
ÖNCÜL, K. (2012). Kültürümüzde Dövme Geleneği, Kafkas Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, Kars.
ÖRNEK, S. V. (1971). "Dövme" maddesi, Etnoloji Sözlüğü, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
PERZANOWSKI, A. (2013). "Tattoos & IP Norms", Case Western Reserve University School of Law, S. 98, Minnesota, ss. 511-591.
PEQUART M. & PEQUART ST. J. (1962). "Grotte du Mas d'Azil (Ariege), Une Nouvelle Galerie Magdalenienne", Annales de Paleontologie/ 48, ss. 197-243.
PINCH, G. (1994). Magic in Ancient Egypt, British Museum Press, London.
PLUTARK. (2006). İsis ve Osiris, (çev. Muammer Tuncer) Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul.
RAHMİ, Y. (1994). "Dövme" maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Diyanet http://www.islamansiklopedisi.info. Yayınları, İstanbul, C. 9, ss. 521-522,
SANDERS C. ve Vail D. A. (2008). Customizing The Body: The Art and Culture of Tattooing, Revised And Expanded Edition, Temple University Press, Philadelphia.
SANDERS, C. (1988). "Marks of Mischief: Becoming and Being Tattooed." Journal of Contemporary Ethnography/16 (ed. Charles Edgley ve Jeffrey E. Nash), Sage Publishimg, London, ss. 395-432.
SCHEİNFELD, N. (2007). "Tattoos and religion", Clinics in Dermatology, New York, Elsevier/25, ss. 362-366.
SHAW, I. ve Robert J. (1999). "Anau', 'Jomon Period', 'Chinchorro', 'Tri- polye', 'Hittites', 'Hacilar', 'Mummification', 'Pazyryk', 'Deir el-Bahari' ve 'China" maddeleri, A Dictionary of Archeology, Blackwell Publishers Ltd., Massachusetts.
SINCLAIR, A. T. (July-September 1908). "Tattooing-Oriental And Gypsy", American Anthropologist 10/3, Massachuset, ss. 361-386.
SMEATON, W. (1937). "Tattooing Among the Arabs of Iraq". American Anthropologist /39, ss. 53-61.
TASSIE, G. (2009). "Identifying the Practice of Tattooing in Ancient Egypt and Nubia." Papers from the Institute of Archaeology /University College/14, London, ss. 85- 101.
TEZCAN, M. (2000). Türk Ailesi Antropolojisi, İmge Kitabevi, Ankara.
TOPRAK, F. (Winter 2011). "Defter-i Cengiz-Nâme'de Boy Nişanları ve Damgalar", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 6/1, ss. 555-574.
TOSUN, M. Y., Sumer K. (1975). Babil-Asur Kanunları ve Ammi-Saduqa Fermanı, TTK Yayınları, Ankara.
ÜLKEN, H. Z. (1969). "Dağlama" maddesi, Sosyoloji Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
VANDENBEUSCH M. ve Antoine D. , (2015). "Under Saint Michael's Protection: A Tattoo From Christian Nubia", Journal of the Canadian Centre for Epigraphic Documents/1, Toronto, Ontario, ss.15-19.
VAN DİNTER, M. H. (2005). The World of Tattoo, KIT Publishers, Amsterdam.
WAHRIG, G. (1985). "Tatauierung" ve "Tâtowierung" maddeleri, Wahrig Deutsches Worterbuch, Mosaik Verlag, München.
WEST, T. (February 2012). "The Taboo of Tattoos: Changes in Body Art During the New Deal and World War II.", Journal of Research Across the Disciplines, Jacksonwille University, ss. 7-8.
WESTERMANN, W. L. (1984). The Slave Systems of Greek and Roman Antiquity, The American Philosophical Society, Phidephia.
WOHLRAB, S., Stahl J., Kappeler P. M. (2007). "Modifying the Body: Motivations for Getting Tattooed and Pierced",Body Image, Elsevier Ltd, New York, 4 (1), ss. 87- 95.
QUILTER, J. (2011). The Moche of Ancient Peru, Harvard University, Peabody Museum Press, Harvard.
YÛSUF HÂS HÂCİB. Kutadgu Bilig. (haz. Mustafa S. Kaçalin), T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri, Ankara, e- kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
ZELYCK, L. (2005). "Under The Needle: An Ethical Evaluation Of Tattoos And Body Piercings". Christian Research Journal, Charlotte, 28/ 6, ss.1-8.