İSLAM HUKUKUNDA PARADA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER VE BORÇLARI ÖDEMENİN YOLLARI

Geçim kaynağımız olan, fert ve toplumun hayatında çok önemli bir yere sahip olan para, tarihî süreç boyunca ihtiyaçların temin edilmesi için bir araç olarak kullanılmıştır. Önemi, etkileri ve fonksiyonu farklı ilim dallarının araştırma konusu olmuştur. Bunların biri de İslam hukuku olup fakihler ilk dönemden itibaren para ile ilgili meselelerin araştırılmasına ehemmiyet vermişlerdir. Fakihlerin üzerinde detaylı durduğu hususlardan biri, para bir akde konu olduktan sonra paranın kullanımdan kalkması, piyasadan çekilmesi, değerinin artması veya kayba uğraması gibi durumlarda akdin hükmünün ne olacağı ve paranın mislinin/aynısının ya da değerinin ödenmesi meselesi olmuştur. Farklı mezheplerden oluşan cumhur böyle durumlarda paranın mislinin/aynısının ödenmesini ileri sürerken bir grup fakih değerinin ödenmesi gerektiğini söylemişlerdir. Bazı fakihler bu durumda malın değerinin ödeneceğini tercih ederken bazıları ise tarafların tekrar anlaşma yapmalarını önermişlerdir. Parada görülen bu değişiklikler eskiden olduğu gibi günümüzde de fakihlerin gündemindeki yerini korumuştur. Özellikle kâğıt paraların muamelelerde kullanılmaya başlanması ve değişikliklerin diğer paralara nazaran kâğıt paralarda daha belirgin görülmesi ile birlikte konunun önemi daha da artmıştır. Dolayısıyla çalışmamızda eski ve yeni fıkıh bilginlerinin konuyla ilgili görüşleri, delilleri ele alınacak ve son olarak değerlendirilecektir.

Changes In Money In Islamic Law And Ways To Pay Debts

Money, which is our source of livelihood, has a very important place in the life of individuals and society, used as a means to meet needs throughout the historical process. Its importance, effects and function have been the subjects of research in different branches of science. One of them is Islamic law, and from the first period, the fiqihs have shown importance in the investigation of money-related issues. One of the issues that the fiqihs have elaborated on was the matter of what the after money becomes the subject of the contract would be in such cases as money ceasing to use, withdrawing from the market, increase or loss of value in cases such as what will be the provision of the contract and the money/the same or the value of the money has been paid. A majority of the Consisting of different denominations proposes to pay the same amount of money, in such cases while a group adopting the payment of values. In this case, some fiqih preferred that the value of the property be paid, while others suggested that the parties renegotiate. These changes in money have kept their place in the agenda of the fiqih as they used to. Especially with the introduction of paper money in transactions and the changes seen more prominently in paper money than the other money, the importance of the issue increased. Therefore, in this study, the opinions and evidence of the old and new jurisprudence scholars will be discussed and finally our evaluation will be included.

PDF

___

Adevî, Ali b. Ahmed es-Sa’îdî. Hâşîyetü’l-Adevî (“Kifâyetü’t-Tâlib’r-Rabbânî” ile birlikte basılmıştır). (thk: Ahmed Hamdi İmam). Kahira: Matbaatü’l-Medenî, 1987.
Ali el-Kârî, Nureddin Ebü’l-Hasan Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî el-Kârî. Fethu babi’l-inaye fi Şerhi Kitabi’n-Nukâye. (haz: Muhammed Nezzâr Temim ve Heysem Nezzâr Temim). Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1997.
Âsımî, Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım en-Necdi. Hâşiyetü’r-ravzi’l-mürbi’ Şerhi Zadi’l-müstekni’. b.y. 1978.
Aslan, Mehmet Hanifi. Para Teorisi ve Politikası. Bursa: Alfa Aktüel, 2009.
Bessâm, Abdullah b. Abdurrahman. Tevzîhü’l-ahkâm min bulûgu’l-merâm. 5. baskı. Mekke: Mektebetü’l-Esedî, 2003.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. Dımışk ve Beyrut: Dârü İbn Kesir, 2002.
Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Keşşâfü’l-kınâ‘ ani’l-iknâ‘. (thk: Lecnetün Mütehassisetün fi Vizâreti’l-Adli). Riyad: Vizâreti’l-Adli, 2000.
Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Şerhü Münteha’l-irâdât. (thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Burhânpûrlu, Şeyh Nizam ve Heyet. el-Fetâva’l-Hindiyye. (zbt ve tsh: Abdullatif Hasan Abdurrahman). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Bustânî, Butrus. Muhîtu’l-muhît. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1987.
Cemel, Süleyman b. Ömer b. Mansur el-Ezherî. Hâşiyetü’l-Cemel alâ Şerhi’l-Menhec. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Dâvud, Hâyil Abdulhafiz Yusuf. Teğeyyürü’l-kiymeti’ş-şirâiyyeti li’n-nukûdi’lverekiiyeti. 1. bs. Kahira: el-Ma’hedü’l-Alemiyye li’l-fikri’l-İslamî, 1999.
Desûkî, Şemsüddin eş-Şeyh Muhammed Urfe. Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l-kebîr. Kahire: Dârü Ihyâ’i ’l-Kütübi ’l-’Arabiyya, ts.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as el-Ezdi es-Sicistânî. Sünenu Ebû Dâvûd. (thk: Muhammed Avvame). Cidde: Dârü’l-Kible li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1998.
Eşkar, Muhammed Süleyman. “en-Nukûd ve teküllübü kiymeti’l-umleti”. Mecelletü Mecme‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî 3/5 (1988): 1673-1695.
Gazzâlî, Huccetü’l-İslam Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. El-Vasit fi’lMezheb, (thk. Ahmed Mahmud İbrahim). 1. bs. Kahira: Dâru’s-Selâm, 1997.
Hammâd, Nezîh. Mu’cemü’l-mustalahât’l-mâliyye ve’l-iktisâdiyye fi luğeti’l-Fukehâ. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2008.
Hattâb Ruayni, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman elMegrebî. Mevâhibü’l-Celîl li-Şerhi Muhtasarı Halîl. (zbt ve thrc: Zekeriya Umeyrat). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed el-Büstî. Me’âlimü’s-sünen. (tsh: Muhammed Râğip et-Tabbâh). Halep: Metbetü’l-İlmiyye, 1932.
Heyet. el-Mevsûâtu’l-fıkhiyye. 2. baskı. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’lİslâmiyye, 1992.
Hurşî, Ebû Abdullah Muhammed. Şerhu muhtasarı Halîl. 2. baskı. Mısır: elMatbaatu’l-Emîrîye, 1899.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşki. Hâşiyetu İbn Âbidîn reddü’l-muhtâr alâ dürri’l-muhtâr. (thk: Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz). Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
İbn Hacer el-Heytemî, Şihabuddin b. Hacer. Tuhfetu’l-muhtâc bi-Şerhi’l-Minhâc. Kahira: Dâru’l-Hadis, ts.
İbn Kudâme, Şemsüddin Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed Ebü’l-Ferec. eşŞerhü’l-kebir, (el-Mukni’ ve’l-İnsaf ile birlikte). (thk: Abdullah b. Abdu’lMuhsin et-Türkî ve Abdulfettâh Muhammed el-Hulvu). Kahira: Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1993.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. ( thk: Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulv). 3. baskı. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1997.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaluldin Muhammed b. Mükerrem el-İfrikî el-Mısrî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü Sadır, ts.
İbn Muflih, Ebû İshâk Burhaneddin İbrâhim b. Muhammed. el-Mübdi‘ fî Şerhi’lMukni‘. (thk: Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed Mısri Hanefî. el-Bahrü’r-Râik Şerhü Kenzi’d-Dekâik. (thrc: Zekeriyyâ Umeyrat). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî. Fetâvâ İbn Rüşd. (thk ve cem: el-Muhtâr b. et-Tâhir et-Tüleylî). Beyrut: Dâru’l-Garbİ’l-İslâmî, 1987.
İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî. el-Beyân ve’tTahsîl. (thk: Ahmed el-Hebâbî). 2. baskı. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
İbn Teymiyye, Şeyhü’l-İslâm Takiyyüddin Ahmed el-Harrânî. el-Fetâvâ’l-Kubrâ. (thk ve talk: Muhammed Abdulkadir Ata ve Mustafa Abdulkadır Ata). Beyrut: Dârü’l-Kütübi ’l-İlmiyye, 1987.
İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. Şerhü Fethi’lKadîr. (thk ve thrc: Abdurrezzak Gālip el-Mehdi). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, 2003.
İlîş, Muhammed b. Ahmed. Şerhü Menhi’l-Celil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
Kadri Paşa, Muhammed. Mürşidü’l-Hayrân. 2. baskı. Kahire: Bulak Matbaası, 1891.
Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. 18. baskı. İstanbul: Ensar, 2016.
Karaman, Hayreddin. İslâm hukuku tarihi. İstanbul: Nesil Yayınları, 1989.
Kāsânî, Alâeddin Ebû Bekr b. Mes’ud el-Hanefî. Bedâi‘u’s-sanâi fî tertibi’ş-şerâi‘. (thk: Ali Muhammed Muavvez ve Adil Ahmed AbdülMevcud). 2. baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhı mezhebi’şŞafiî. (thk: Ali Muhammed Muavviz ve Adil Ahmed abdülmevcud). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Mecme‘ü’l-luğâti’l-Arabiyye. el-Mu‘cemü’l-vesît. 2. baskı. İstanbul: el-Mektebetü’lIslamiye, ts.
Merdâvî, Alâeddin Ebû’l-Hasan Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcih mine’lhilaf alâ mezhebi’l-imami’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. (tsh ve thk: Muhammed Hamid Fıki). 2. baskı. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1986.
Muney’, Abdullah b. Süleyman. Buhûsün fi’l-iktisâdi’l-İslamî. Beyrut: el-Mektebü’lIslamî, 1996.
Muslih, Hâlid b. Abdullah. et-Tezahhumu’n-nakdî fi’l-fıkhi’l-İslâmî. b.y. ts.
Müslim, Ebü’l-Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî. Sahîhü Müslim. (haz: Ebû Kuteybe Nazer Muhammed el-Fariyabi). Riyad: Dârü Tayyibe li’n-Neşr ve’tTevz, 2006.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû‘ Şerhü’l-mühezzeb li’ş-Şîrâzî. (thk: Muhammed Necib Mutî). Cidde: Mektebetü’l-İrşad, ts.
Nuşemî, Uceyl Câsim. “Teğeyyürü kiymeti’l-’umleti fi’l-fıkhi’l-İslamî”, Mecelletü Mecme‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî 3/5 (1988): 1609-1671.
Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ebû’l Abbas Ahmed b. Hamza b. Şihabiddin elEnsârî. Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc. 3. baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, 2003.
Ruhûnî, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Yusuf. Hâşiyetü’l-Ruhûnî alâ şerhi’zZurkânî. Mısır: el-Matbaatu’l-Emîrîye, 1889.
Sâlûs, Ali Ahmed. el-İktisâdü’l-İslamî ve’l-kazâyâ’l-fıkhîyet’ü-mü’âsire. Devha: Dâru’sSikâfe, 1998.
Sâvî, Ahmed b. Muhammed el-Mâlikî. Bulğatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik ala Şerhi’sSagâr. (tsh: Muhammed Abdüsselam Şahin). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
Sehnûn, Abdüsselam b. Seîd Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübra. Kahire: Matbaatü’sSaâde, 1905.
Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebi Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dârü’lMe‘rife, 1989.
Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. (thk: Rıfat Fevzi Abdülmuttalib). Mensura: Dârü’lVefa, 2001.
Şellâl, Salâh Ahmed. “Edilletü’l-hükmi’l-akliyyeti fi’l-kazâi hîne teğeyyüri’l-’umleti’nnakdiyyeti”. Mecelletü midâdi’l-êdêb. Sempozyum için özel sayı (2015): 496- 521.
Şıklar, İlyas. Para Teorisi ve Politikası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2004.
Şubeyr, Muhammed Osman. el-Muameletü’l-Maliyyetü’l-Muasıra fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. 2. baskı. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 1998.
Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. (haz: Ebû Ubeyd Meşhur b. Hasan el-Selman). Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1996.
Ulemâ’u-Necdi’l-E’lâm. ed-Dürerü’s-Seniyetü fi’l-Ecvibeti’l-Necdiyeti. (cem: Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsim el-Âsimî en-Necdî). 6. baskı. b.y. y.y. 1996.
Zebîdî, es-Seyyid Murteza el-Hüseyn. Tâcü’l-Ârûs min cevâhiri’l-Kāmûs. (thk: Abdu’sSubûr Şâhîn). Kuveyt: el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sikâfe ve’l-Funûn ve’l-Edeb, 2001.
Zerkâ, Ahmed b. Muhammed. Şerhu’l-kavâidi’l-fıkhıyye. 4. baskı. Dımaşk: Dâru’lKalem, 1996.
Zeylaî, Fahruddîn Osmân b. Alî. Tebyînü’l-ḥaḳāʾiḳ Şerhü Kenzi’d-deḳāʾiḳ. Kahire: elMatbaatu’l-kübra’l-Emiriyye, 1896.