“YENÂBİÜ'L-YAKÎN FÎ İHYÂİ ULÛMİ’D-DÎN” ADLI ESERİN MÜELLİF TESPİTİ

Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi ulûmi’d-dîn tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Kitaplığında 2574 numara ile kayıtlı olan, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış bir eserdir. Eser, muhtelif kaynaklarda Bostanzâde Mehmed Efendi’ye ait bir İhya’u ulûmi’d-dîn tercümesi olarak geçmektedir. Eserle ilgili yapılan çalışmalarda öncelikle eserin kaynaklardaki bilgilerinin doğru olup olmadığı araştırılmış ve eserin içeriği ile kayıtlardaki bilgileri arasında bazı tutarsızlıklar bulunduğu anlaşılmıştır. Özellikle eserin Osmanlı padişahı Sultan I. Ahmed’e sunulduğu ifade edilmesine rağmen Bostanzâde Mehmed Efendi’nin, Sultan I. Ahmed tahta çıkmadan önce vefat etmiş olması bu tutarsızlıklardan biri olarak görülmüştür. Bu tutarsızlıkların giderilmesi amacıyla esere ait farklı nüshalar araştırılmış, eserin kime ait olduğu tespit edilmeye çalışılmış ve bunun bir İhya’u ulûmi’ddîn’in tercümesi olup olmadığı araştırılmıştır. Eserin müellifi ile ilgili yapılan çalışmalarda, eserde yer alan şiirlerden üçünde “Mehmed/Muhammed” ismi tespit edilmiştir. Bu ismin eserin müellifi olduğu kanaatindeyiz. Eserin Sultan I. Ahmed’e sunulduğu bilgisinden yola çıkarak o dönemde yaşamış bu isimdeki şairler araştırılmış ve özellikle iki isim ön plana çıkmıştır. Bunlar Hocazâde Mehmed Efendi ve Hocazâde Mehmed Esad Efendi’dir. Makalede bu isimlere ait kayıtlardaki bilgiler ve eserler incelenmeye, konumuz olan eserle ilgili benzerlik ve farklılıklar ortaya konularak müellif tespiti yapılmaya çalışılmıştır.

DETERMINATION OF AUTHOR OF THE WORK “YENÂBIÜ'L-YAKIN FI IHYÂI ULÛMI’D-DIN”

“Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi ulûmi’d-dîn” XVI. at the end of the century, is an artifact of written in Ottoman Turkish. We have the only copy in the library, the Suleymaniye Library, Fatih no 2574 is registered. Work, especially in the writings of Imam Ghazali, and introduced “Bostanzade Mehmed Efendi” various sources that provide information about the work of Imam Ghazali, and Imam Ghazali’s “İhyâ’u ulûmi’d-dîn” was introduced as a translation. In the studies carried out on the work, first of all, it has been investigated whether the information of the work is correct or not. As a matter of fact, in our preliminary researches, it is seen that there are some inconsistencies between the content of the work and the information in the records. Especially, work presented to Ottoman Sultan I. Ahmed, however, Bostanzâde Mehmed Efendi passed away before Sultan I. Ahmed. So this has been seen as one of the inconsistencies. In order to eliminate these inconsistencies, different copies of the work have been searched, it has been tried to determine who the work belongs to and whether it is a translation of Ihya’u Ulûmi’d-dîn. In the studies conducted on the author of the work, the name “Mehmed / Muhammed” was identified in three of the poems included in the work. We believe that this name is the author of the work. Based on the information that the work was presented to Sultan Ahmed I, poets of this name who lived in that period were researched and especially two names came to the fore. These are Hocazâde Mehmed Efendi and Hocazâde Mehmed Esad Efendi. In this article, the information and works in the records of these names are examined, and the similarities and differences related to the subject work are tried to be determined by the author.

PDF

___

Aktepe, Münir. “Hocazade Esad Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/10-13. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.

Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi. Yay. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen. I. 1972.

Çağrıcı, Mustafa. “İhya’u Ulumi’d-din”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.

Çağrıcı, Mustafa. “er-Ruh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/199-2000. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.

el-Mardinî, Yusuf Sıdki. “Mesiru umumi’l-muvahhidin şerh u terceme-i kitâb-ı İhyâu ulûmi’d-din İhya Tercüme ve Şerhi”. Yay. Haz. Mustafa Koç ve Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2015.

İpşirli, Mehmed. “Hocazade Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/452-453. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.

İpşirli, Mehmed. “Bostanzade Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/311. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.

Karakuş, Yasin. “Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi Ulûmi’d-dîn Adlı Eser Hakkında Bazı Tespitler”, Çukurova II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi (26- 28.04.2019). ed. Seyithan Seydoşoğlu vd. 1/191-197. Adana: İksad Yayınları, 2019.

Mehmed Efendi. İbtihâcü’t-Tevârih I-II. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonu, 321-322.

Şerif Muhammed Efendi b. Esad Şeyhülislam. Gül-i Handân. İstanbul: Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi, 34 Nk 4204.

Ülken, Hilmi Ziya. “Gazalinin Bazı Eserlerinin Türkçeye Tercümeleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1961): 59-69.

Yazar, Sadık.“Gazali’nin XIII-XIX. Yüzyıllar Arasında Batı Türkçesinde Tercüme Edilen Eserleri”. Divan Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi 31/2 (2011): 73.

Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi Ulûmi’d-dîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Kitaplığı, 2574, 1a-423a.