BİR FİLOZOFUN GÖZÜNDEN HADİS İLMİ VE HADİS ÂLİMLERİ: ÂMİRÎ (Ö. 381/992) ÖRNEĞİ

Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ (ö. 428/1037) gibi iki önemli filozof arasındaki devirde yaşamış olan Muhammed b. Yûsuf el-Âmirî (ö. 381/992), Horasan ve Mâverâünnehir gibi İslam dünyasının iki önemli bölgesinde yetişmiştir. Kendisinin birçok eseri bulunmakla birlikte, günümüze ulaşan eseri çok azdır. Bu araştırmada bunlardan özellikle el-İʿlâm bi-menâkıbi’l-İslâm isimli eseri göz önünde bulundurulacak olup, onun hadis ilmine ve hadis âlimlerine bakış açısı ele alınacaktır. O bu eserinde öncelikli olarak ilim ve ilimlerin tasnifi konusu ele almış ve bu çerçevede hadis ilmine de değinmiştir. Müslüman filozofların eserleri ile ilgili çalışmalar günümüzde epey bir yekün teşkil etmekle birlikte onların özel olarak hadis ve hadis âlimlerine bakış açısını yansıtanlar azdır. Bu açıdan bakıldığında dinî ilimlerin felsefî ilimlerden üstün olduğunu savunan Âmirî'nin, dinî ilimlerin en başında da hadis ilmine yer vermesi ayrı bir öneme sahip bulunmaktadır. Her ne kadar ondan önce de bazı filozoflar tarafından ilimler hakkında farklı sınıflardırmalar yapılsa da, hadis ilmi ile ilgili olarak onun kadar açıklama yapan bulunmamaktır. Araştırmamızda Âmirî'nin hadis ilmi ve ilimler tasnifindeki yeri gibi konularda yapmış olduğu açıklamalar ortaya konulmuş ve onun özellikle dinî ilimlerin kendi arasındaki bütünlüğü üzerine yaptığı vurgu ortaya çıkarılmıştır.

Hadith Science and Scholar of Hadith Through the Eyes of a Philosopher (Example of ʿÂmirī (d. 381/992))

ʿÂmirī (d. 381/992), who lived in the period between two important philosophers such as Fârābī(d. 339/950) and Ibn Sīnā (d. 428/1037), he grew up in two important regions of the Islamic world, such as Khorasan and Māwarāunnahir. Although he has many works, his works that reach today are very few in this research, especially his work titled al-Islām bi-menākıbı'l-Islām will be taken into consideration and his point of view towards the hadith science and the scholar of hadith will be shown. In this work, he dealt primarily with the subject of science and classification and within this framework, it also touched upon the science of hadith. Studies on the works of Muslim philosophers are quite a lot today. But there are few who reflect their point of view specifically on hadith and hadith scholars. From this point of view, it is of special importance that ʿÂmirī, who claims that religious sciences are superior to philosophical sciences, gives the first place in the list of religious sciences to the science of hadith. Although there have been different classifications about science by some philosophers before that, there is not as much explanation about the science of hadith as he is. In our study, the explanations made by ʿÂmirī about issues such as hadith science and its place in the classification of sciences were revealed and his emphasis on the integrity of religious sciences in particular has been revealed.

PDF

___

el-Âmirî, Ebü’l-Hasan. el-İʿlâm bi-menâkıbi’l-İslâm. Nşr. Ahmed Abdülhamîd el-Gurâb. Riyâd: Dâru’l-isâle, 1408/1988.
Câbir b. Hayyân. "Kitâbu'l-hudûd", Muhtâru resâil-i Câbir b. Hayyân. Nşr. Paul Kraus. 97-114. Kâhire: Mektebetü'l-Hancı ve matbaatüha, 1354/1935.
Durusoy, Ali. "İbn Sînâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/322-331. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ et-Türkî. İḥṣâʾü’lʿulûm. Nşr. Osman Muhammed Emîn. Kâhire: Dâru'l-fikri'l-Arabî, 1949.
Hârizmî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Yûsuf el-Kâtib. İlimlerin Anahtarları Mefâtîḥu’l-ʿulûm. Thk. ve Çev. A. Akyol – İ. Aydın. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
Kaya, Mahmut. "Âmirî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/68-72. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Kindî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. İshâk b. es-Sabbâh. Felsefî Risâleler. Çev. Mahmud Kaya. İstanbul: 1994.
Koçyiğit, Talat. Hadisçilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
Kütükoğlu, Mübahat S. Tarih Araştırmalarında Usûl. İstanbul: Kübbealtı Neşriyat, 2001.
Râmehürmüzî, Hasan b. Abdurrahman. el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. Nşr. Muhammed Acâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1391/1981.
Şehristânî, Ebü’l-Feth Abdilkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-niḥal. Nşr. Muhammed S. Kilânî. Beyrût: Y.y., 1975.
Togan, Zeki Velidi. Tarihte Usul. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İbrahim Horoz Basımevi, 1950.
Turhan, Kasım. Âmirî ve Felsefesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
Türker, Ömer. “İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi”. Sosyoloji Dergisi 3/22 (2011): 533-556.
Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicrî İlk Üç Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.