Bir Filozofun Gözünden Hadis İlmi ve Hadis Âlimleri (Âmirî (ö. 381/992) Örneği)

Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ (ö. 428/1037) gibi iki önemli filozof arasındaki devirde yaşamış olan Muhammed b. Yûsuf el-Âmirî (ö. 381/992), Horasan ve Mâverâünnehir gibi İslam dünyasının iki önemli bölgesinde yetişmiştir. Kendisinin birçok eseri bulunmakla birlikte, günümüze ulaşan eserleri çok azdır. Bu araştırmada bunlardan özellikle el-İʿlâm bi-menâkıbi’l-İslâm isimli eseri göz önünde bulundurulacak olup, onun hadis ilmine ve hadis âlimlerine bakış açısı gösterilecektir. O bu eserinde öncelikli olarak ilim ve ilimlerin tasnifi konusu ele almış ve bu çerçevede hadis ilmine de değinmiştir. Müslüman filozofların eserleri ile ilgili çalışmalar günümüzde epey bir yekün teşkil etmekle birlikte onların özel olarak hadis ve hadis âlimlerine bakış açısını yansıtanlar azdır. Bu açıdan bakıldığında dinî ilimlerin felsefî ilimlerden üstün olduğunu savunan Âmirî'nin, dinî ilimlerin en başında da hadis ilmine yer vermesi ayrı bir öneme sahip bulunmaktadır. Her ne kadar ondan önce de bazı filozoflar tarafından ilimler hakkında farklı sınıflardırmalar yapılsa da, hadis ilmi ile ilgili olarak onun kadar açıklama yapan bulunmamaktır. Araştırmamızda Âmirî'nin hadis ilmi ve ilimler tasnifindeki yeri gibi konularda yapmış olduğu açıklamalar ortaya konulmuş ve onun özellikle dinî ilimlerin kendi arasındaki bütünlüğü üzerine yaptığı vurgu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

ʿÂmirī, Filozof, Hadis, Hadis Âlimi

PDF

___

el-Âmirî, Ebü’l-Hasan. el-İʿlâm bi-menâkıbi’l-İslâm. nşr. Ahmed Abdülhamîd el-Gurâb. Riyâd: Dâru’l-isâle, 1408/1988.
Câbir b. Hayyân. "Kitâbu'l-hudûd", Muhtâru resâil-i Câbir b. Hayyân. nşr. Paul Kraus. 97-114. Kâhire: Mektebetü'l-Hancı ve matbaatüha, 1354/1935.
Durusoy, Ali. "İbn Sînâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/322-331. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ et-Türkî. İḥṣâʾü’l-ʿulûm. nşr. Osman Muhammed Emîn. Kâhire: Dâru'l-fikri'l-Arabî, 1949. Hârizmî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Yûsuf el-Kâtib. İlimlerin Anahtarları Mefâtîḥu’l-ʿulûm. Thk. ve çev. Aygün Akyol - İclâl Aydın. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
Kaya, Mahmut. "Âmirî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/68-72. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Kindî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. İshâk b. es-Sabbâh. Felsefî Risâleler. çev. Mahmud Kaya. İstanbul: 1994.
Koçyiğit, Talat. Hadisçilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
Kütükoğlu, Mübahat S. Tarih Araştırmalarında Usûl. İstanbul: Kübbealtı Neşriyat, 2001.
Râmehürmüzî, Hasan b. Abdurrahman. el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. Nşr. Muhammed Acâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1391/1981.
Şehristânî, Ebü’l-Feth Abdilkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-niḥal. nşr. Muhammed S. Kilânî. Beyrût: 1975.
Togan, Zeki Velidi. Tarihte Usul. İstanbul: İst. Ünv. Edeb. Fak. Yayınları, İbrahim Horoz Basımevi, 1950).
Turhan, Kasım. Âmirî ve Felsefesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
Türker, Ömer. “İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi”. Sosyoloji Dergisi 3/22, (2011), 533-556.
Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicrî İlk Üç Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.