Ayna Sembolü Çerçevesinde Metafiziksel Anlatımlar: İbnü’l-Arabî Örneği

Bu makalenin amacı, ârif filozofların çokça ilgi duydukları ayna sembolünü İbnü’l-Arabî (ö. 638/1240) örneği üzerinden değerlendirmeye çalışmaktır. Ayna, varlığın birliği öğretisini rahatlıkla sembolize edebilecek güçtedir. Bu gücü mahiyetinden alan ayna sembolizmi, Tanrı-âlem ilişkisini açıklarken felsefi ve kelami izah biçimlerinin karşı karşıya kaldığı birçok güçlüğü rahatlıkla aşmaktadır. Yine ayna; vacip-mümkün, birlik-çokluk ve bilen-bilinen gibi felsefi ayrımları daha doğru anlayabilmek için uygun bir semboldür. Şöyle ki aynadaki görüntü, görünenin ne tam kendisi ne de ondan farklı bir şeydir. Bu açıdan insan yaratılana kadar âlem cilasız bir ayna gibidir. İnsan bu aynanın cilasıdır. Yine İnsan-ı Kamil ve onun kalbi en kuşatıcı, en parlak ve en düzgün ayna konumundadır. Şu halde evren var olduğu müddetçe İnsan-ı Kâmil’in var olması gerekir. Bireysel insanda kalp, ayna konumunda olup Allah’ın kendisine nazar ettiği şeydir. Ayna sembolizmine göre bir açıdan ayân Hakk’ın vücut, esma ve fiillerinin aynasıdır. Başka bir açıdan ise, Hakk’ın vücudu ayân için bir aynadır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Felsefesi, İbnü’l-Arabî, Simge, Ayna, Kalp

PDF

___

Abdülkerim el-Cîlî, İnsan-ı Kâmil. (çev. H. Fevzî Paşa), İstanbul: Kitsan Yayınları, ts.
Azizüddin Nesefî, İnsan-ı Kâmil (Tasavvufta İnsan Meselesi). (çev. Mehmet Kanar), İstanbul: Dergâh Yayınları, 1990.
Burckhardt, Titus, Aklın Aynası. (çev. Volkan Ersoy) İstanbul: İnsan Yayınları, 1994.
Cihan, Ahmet Kâmil, “Fusûsu’l-Hikem’de Din Kavramı”. Tasavvuf Dergisi 21, “İbnü’l-Arabî Özel Sayısı”, (2008), 145-159.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’ye Göre Dil-Hakikat İlişkisi Marifetin İfadesi Sorunu”, (doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005).
Eflâtun, Birinci Alkibiades. (çev. İrfan Şahinbaş), İstanbul: MEB Yayınları, 1997.
Eflâtun, Devlet, (çev. Sabahattin Eyüpoğlu-M. Ali Cimboz), 32. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Guénon, René, Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, (çev. Fevzi Topaçoğlu), İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
İbnü’l-Arabî, Fusûsü’l-hikem, (Tlk. Ebu’l A‘la Afifî), Beyrut: Dâru’l Kitâbi’l Arabî, ts.
İbnü’l-Arabî, el-Fütûhâtü’l-mekkiyye, (Tsh. Ahmed Şemseddin), Beyrut: Dâru’l-kütbü’l-ilmiyye, 1999, I-IX.
İbnü’l-Arabî, Arzuların Tercümanı, (çev. Mahmut Kanık), İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
İbnü’l-Arabî, Tuhfet’üs-Sefere (Bir Hediye). (çev. Abdülkadir Akçiçek), İstanbul: Rahmet Yayınları, 1971.
İbn Tufeyl, Hayy İbn Yakzan (Ruhun Uyanışı). (haz. Ahmet Özalp. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
İzutsu, Toshihiko, İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar. (çev. Ahmed Yüksel Özemre) İstanbul: Kaknüs Yayınları. 1998.
Molla Sadrâ, Kalbin Uyanışı (Tasavvuf Metafiziğinde Varlık Görüşü), (çev. Fevzi Yiğit) İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2018.
Molla Sadra, Mefatihü’l-Gayb. (thk. Necefkulu Habibi. Ed. Muhammed Hamenei), Tahran: Bünyad-ı Hikmet-i İslamî Sadrâ, 1384, I-II.
Karadeniz, Osman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. “Heyûlâ”. Erişim: 25 Şubat 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/heyula.
Konevî, Sadreddin, Yazışmalar, (çev. Ekrem Demirli), İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
Konevî, Sadreddin, Vahdet-i Vücûd ve Esasları, (çev. Ekrem Demirli), İz Yayıncılık, İstanbul 2002.
Ögke, Ahmet, “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf Dergisi 23. “İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2” (2009): 75-89.
Schuon, Frithjof, Beşer Tecellisi, (çev. Nebi Mehdiyev), İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
Uludağ, Süleyman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. “a‘yân-ı sâbite”. Erişim: 25 Şubat 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/ayan-i-sabite.
Uluç, Tahir, İbn Arabî’de Sembolizm, İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
Ülken, H. Ziya, İslam Felsefesi, İstanbul: Cem Yayınları, 1993.