Aydın vilayeti idâdî mektepleri

Tanzimat’ın ilanına kadar sıbyan mektepleri, medreseler, saray içindeki Enderun Mektebi ve daha sonradan açılan Mühendishane-i Berri Hümayun ve Mühendishane-i Bahr-i Hümayun, Mekteb-i Tıbbiye ve Mekteb-i Harbiye eğitim hayatına yön veren okullardı. Bu okullardan en yaygın olanları sıbyan mektepleri ile medreselerdi. Ancak bu kurumlar inceleme, araştırma ve eleştiriden uzaklaştıkları için gelişmelere ayak uyduramayan ve yeniliklerin uygulanamadığı kurumlar haline gelmişlerdi. Tanzimat yöneticileri ise medreseleri ve sıbyan mekteplerini kaldırmaya cesaret edememişler ancak ıslah etmek ve onların yanında Avrupa tarzında öğretim yapan okullar açmakla yetinmişlerdir. Açılan bu eğitim kurumlarından en önemli ve yaygın olarak açılanları iptidaîler, rüştiyeler ve idâdîlerdir. İdâdîler bin haneden fazla olan yerleşim alanlarında kuruluyorlardı. Bu çerçevede Aydın vilayetinin sancak merkezlerinde de idâdî mektepleri açılmıştır. Aydın vilayeti ve sancaklarında açılan idâdî mektepleri çalışmamıza konu olup, bu çalışmada, idâdî mekteplerinin eğitim hayatına ne zaman girdikleri, nasıl bir öğretim kurumu oldukları, vilayet genelindeki idâdi mekteplerin açılışı, öğretim programları, öğretmen kadrosu ve öğrenci sayıları hakkında bilgiler verilmiştir.

Preparatory schools of Aydın province

Up to Tanzimat, primary schools, Muslim Theological Schools (medreses), Palace School (Enderun Mektebi), School For Artillery Officers (Mühensishane-i Berri-i Hümayun), The İmperial Naval Engineering School (Mühendishane-i Bahri-i Hümayun), Medical School (Mekteb-i Tıbbiye) and War School (Mekteb-i Harbiye) are the main important educational institutions of Ottoman Empire. The most common of these are the primary schools and Muslim Theological Schools. But these schools were far from examining, researching and criticism in 19th century. The administrators of the Tanzimat period could not abolish these schools, but they reformed them and founded new schools beside the old schools. These schools were founded under the name of iptidai (primary school), rüşdiye (high school) and idâdî (preparatory school). Preparatory schools are going to be founded in towns which have more than thousand houses. Preparatory schools have been opened in the sandjaks of Aydın Province. In this study, the foundation of these schools in Aydın Province, educational program and the number of the teacher and student of these schools have been dealt with.

___

Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-M.S 2008, 14. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2009

Atuf, Nafi, Türkiye Maarif Tarihi, c.II, İstanbul, 1932

Cevad, Mahmud, Maarif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcraâtı –XIX. Asır Maarif Tarihi, (Haz.) Taceddin Kayaoğlu, Ankara, 2000

Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, c. 3–4, İstanbul, 1970

Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773–1923), İstanbul, 1971

Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, 1991

Salnâme-i Vilâyet-i Aydın, 1296, 1304, 1305, 1306, 1311, 1312, 1313, 1314, 1316, 1317, 1319, 1320, 1321, 1323, 1326

Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, 1318 Sene-i Hicriyesine Mahsûs, Matbaa-i Âmire, 1318