Mustafa KURT, KEMALETTİN KUZUCU, Baki ÇAKIR, KEMAL DEMİR

19. Yüzyılda Osmanlı Sanayileşmesi Sürecinde Kurulan Devlet Fabrikaları: Bir Envanter Çalışması

Geç-Osmanlı döneminde ortaya çıkan reform alanlarından biri de üretim biçimleriyle ilgilidir. Devlet bu dönemde, Batı'da ortaya çıkan Sanayi Devrimi'nin yol açtığı olağanüstü gelişimin de etkisiyle, Batı tipi üretim birimleri oluşturma yönünde politikalar benimsemiş ve fabrikalar kurmaya yönelmiştir. Literatürde bu fabrikalara ilişkin çeşitli veriler bulunmakla birlikte bunlar sınırlı ve dağınık şekilde ikincil literatürde yer almış olup hala devlet fabrikalarına ilişkin sistematik bir envanter çalışması yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde, 19. yüzyılda, sanayileşme sürecinde kurulan devlet sahipliğindeki fabrikaların sistematik bir envanterini ortaya koymaktır. Çalışma sonucunda arşiv belgeleri ve ikincil kaynaklara dayalı olarak Osmanlı sanayileşmesi döneminde kurulan fabrikalar listelenmiş, ayrıca 19. yüzyılın başından I. Dünya Savaşına kadar olan dönemde kurulan 80 adet devlet fabrikasına ilişkin detaylar sunulmuştur.

___

AKKUŞ, M.. 19.Yüzyılda Bursa'da İpek Ticaretini Gelişirmeye Yönelik Bir Kurum: Vapur Kumpanyası ve Nizamnamesi. XI. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Sözlü Bildiri, Bilkent Üniversitesi, Ankara: (17-22 Haziran, 2008).

ALLEN, R.C. The British Industrial Revolution in Global Perspectives. 6. Bs. Cambridge University Press. . Cambridge: 2012.

AYDÜZ, S. "Osmanlı Silahları, Silah Üretim Merkezleri ve Literatürü Tarihi". Tarih Okulu. X, 2011. s.1-37.

AYTEMUR, Janset Özen, Türkiye'de Yönetim Düşüncesinin Erken Dönemleri: Sümerbank (1930-1945), Libra Yayınları, İstanbul 2010.

BOZDEMİR, Mustafa. Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Endüstriyel Mirasımız. İTO Yayınları. İstanbul:2011.

BULUŞ, Abdulkadir, Osmanlı Tekstil Sanayii Hereke Fabrikası. Yayınlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi SBE,. İstanbul: 2000.

BULUŞ, Abdulkadir, "Ann Binns'in Türkiye Günlüğü'nden Seçmeler: Dindar Bir İngiliz Kadının Gözlemleri Ve 19. Yüzyıl Osmanlı Sanayileşmesinden Manzaralar", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı 12, 2012, s.49-61

CLARK, Edward C. "Osmanlı Sanayi Devrimi", Osmanlılar ve Batı Teknolojisi, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1992. s. 53-120.

ÇAKIR, H. "Türkçe Basında İlk "Marka" Rekabeti". Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, 16, 2004. s.27-36.

DAMLIBAĞ, F. Osmanlı Devletinde Porselen ve Çini Fabrikaları, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul:2011.

DEANE, P. İlk Sanayi İnkılabı. T.Güran (çev.), Türk Tarih Kurumu (Orjinal Basım Tarihi, 1965), Ankara:2000.

ELDEM,Vedat. Osmanlı İmparatorluğu'nun İktisadi şartları Hakkında Bir Tetkik. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara:1970.

ELDEM, Vedat. Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomisi. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara:1994.

ERTÜRK, Nevra. 19.Yüzyıl Osmanlı Sanayi Hareketleri İçinde Fabrika-i Hümayunlar, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi FBE. İstanbul: (2008).