II. Bayezid Dönemine Ait Bir Hesap Risalesi: Muhammed Bin Musa'nın Miftâhu'l-Müşkilât İsimli Matematik Eseri

Bu çalışmada, II. Bayezid dönemine ait Türkçe hesap kitaplarından Miftâhu'l- Müşkilât isimli matematik eseri incelenerek, müellifinin Osmanlı matematiğine katkısını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Ayrıca, Osmanlıların aritmetik tarihindeki rolüne ilişkin bir takım tespitlerde bulunulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, incelediğimiz eser pratik matematik içeriğiyle temayüz etmekle birlikte, ondalık kesirlerin (Osmanlılara özgü hesap teknikleri bakımından) eserde oldukça iyi temsil edildiği anlaşılmış ve müellifin bunu olgunlaştırma çabası içinde olduğu görülmüştür. Çalışmamızda, eserin günümüze ulaşan tek nüshası kullanılmış ve elde edilen bilgiler diğer kaynaklarla bütünleştirilerek incelenmiştir.

A Treatise on Mathematics Written in the Era of Bayezid II: Muhammed bin Musa and Miftah elMüşkilat

In this article, we have analyzed how decimal fractions were handled in traditional period of Ottomans by means of Muhammed b. Musa (15th century). His treatise entitled Miftah el-Müşkilat which was written for accountants, represents an advanced level regarding calculation techniques with decimal fractions peculiar to Ottoman accountants. Thus, it is realised that the author of the treatise devoloped this subject. In this study the unique copy of the manuscript has been used and evaluated with the information we obtained from other sources.

___

Gıyaseddin Cemşid Kâşî, Risale-i Muhitiyye, Askeri Müze nr. 69.

Muhammed b. Musa, Miftâhu'l-Müşkilât, Çorum nr. 4514/4, H. 9. asır.

Takıyyüddin ibn Maruf, Buğyetü't-Tullâb min ?İlmi'l- Hisâb, Carullah nr. 1454, H. 10. asır.

CAJORI, Florian, Matematik Tarihi, Çev: Deniz İlalan, Ankara 2014.

DEMİR, Remzi, Takiyyüddin'de Matematik ve Astronomi, Ankara 2000.

GÖKDOĞAN, Melek Dosay, "Hacı Atmaca'nın Mecma? el- Kavâid Adlı Hesap Kitabı", Necati Öner'e Armağan, Diriliş Yolunda Türk Düşüncesi, Ed: Bahaeddin Yediyıldız, Ankara 2013.

HUNGER, Herbert ve Kurt Vogel, Ein Byzantinisches Rechenbuch des 15. Jahrhunderts, Viyana 1963.

İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, C. 1, İstanbul 1999.

STEVİN, Simon, De Thiende, Haz: Helmuth Gericke ve Kurt Vogel, Frankfurt 1965.