Hamid Paşa'nın Van Valiliği

Bu çalışmada, 1883-1887 tarihleri arasında Hamid Paşa'nın Van Vilayeti valiliği ele alınmıştır. 1883 tarihinde Van Vilayetine vali atanan Paşa, görevi süresince, vilayetin; ekonomik, sosyal, eğitim ve kültürel kalkınmasına yönelik önemli hizmetlerde bulunmuştur. Buna dair farklı zamanlarda iki rapor hazırladığı da görülmektedir. Bunun yanı sıra vilayetin asayiş ve güvenliğini sağlamaya yönelik önemli adımlar atmıştır. Özellikle Ermeni örgütlerinin bölücü faaliyetlerini engellemeye çalışmıştır. Ermeniler, gizli ya da açıktan planlı ve programlı bir tertibin ürünü olduğu anlaşılan amaçlarının önünde engel gördükleri Vali Hamid Paşa'yı Dâhiliye Nezareti'ne şikâyet ederek görevden aldırmaya çalışmışlar, bunda muvaffak olamayınca valiyi zehirleyerek öldürtmüşlerdir.

Hamid Pasha's Governorship of Van Province

In this study, we focus on the Hamid Pasha's Governorship of Van Province. The Pasha, who was appointed as the governor of Van province in 1883, has fulfilled important services in terms of economic, social, educational and cultural development of the province during his administration. It is known that he prepared two reports regarding this topic. In addition to this, he is also known to have taken some important steps to ensure the peace and security of the province. Especially, he tried to prevent separatist activities of the Armenian organizations. Armenians, who considered the pasha as a threat to their plans, which were realized secretly or openly, complained him to Ottoman Ministry of the Interior and tried to force him out of duty; and after failing in that plan, they finally poisoned and killed the governor.

___

Çoçiyev, Georgi - Bekir Koç: "Some Notes on the Settlement of Northern Caucasians in Eastern Anatolia an Their Adaptation Problems (the Second Half of the XIXth Century-the Beginning of the XXth Century)", Journal of Asian History, 40/1 (2006), (80-103).

Dayı (Derinsu), E.: ''Geçmişten Günümüze Doğu Bayezit Bölgesinde Siyasi Gelişmeler'', Güneşin Doğduğu Yer: Doğubayazıt Sempozyumu, İstanbul 2004, (137-144).

Eyicil, Ahmet: "1895 Maraş ve Zeytun İsyanı", OTAM, S: 11, Yıl: 2000, (157- 210).

Gül, Mustafa: "1896 Van Ermeni İsyanı ve Sonrasındaki Gelişmeler", OTAM, Sayı: 8, Yıl: 1997, (139-147).

Hot, İnci: "Ülkemizde Frengi Hastalığı ile Mücadele", Türkiye Klinikleri J Med Ethics, Sayı: 12(1), Yıl: 2004, (36-43).

Karacakaya, Recep: "Belgelerle Türk-Fransız-Ermeni İlişkilerine Genel Bir Bakış (1878-1914)", Osmanlı Araştırmaları, Sayı: XXIV, İstanbul 2004, (181- 212).

Karasandık, Özlem: "Ayrılıkçı Ermeni Siyasal Örgütlerine Karşı Osmanlı Devletinin İlk Önlemleri ve Eleştiriler", Ermeni Araştırmaları, Sayı: 16-17, Yıl: 2004 Kış - 2005 İlkbahar.

Karataş, Yakup - Eyüp Kul: "XIX. Yüzyılın Sonlarında Bayezid Sancağı'ndaki Aşiretler ve İskân Politikası", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Sayı: 48, Yıl: 2012, (343-364).

Kaya, Faruk: "Erzurum Vilayeti Bayezid-Diyadin-Karakilise Tutak ve Eleşkirt Kasabalarının 1913 Yılı Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Cilt: 7, Sayı: 29, Yıl: 2014, (562-572).

Kılıç, Orhan: "Van", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 42, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012, (505-510).

Köksal, Osman: "Ermeni Meselesinin Uluslar arası Gündeme Taşınmasında Kilisenin Misyonu", Tarihte Türkler ve Ermeniler, Cilt: 9, (edt: M. Metin Hülagu, Musa Şaşmaz, Taha Niyazi Karaca), TTK, Ankara 2014, s. 5.

Küçük, Cevdet: Van'daki Ermeni İsyanları", Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, Van 1990.

Oktay, Hasan: "Ermeni Komitacıların Katlettiği Van Valisi Ali Rıza Paşa ve Türküsü", Yeni Türkiye, C. XXXVIII, Semih Ofset, Ankara 2001, (832- 838).

Öğün, Tuncay: "Van'da Ermeni Komiteleri ve Faaliyetleri", Türk Kültürü, Sayı: 462, Yıl: 39, Ekim 2001, (590-606).

Özger, Yunus: "Ermeni Tedhiş Cemiyetlerinin Oluşumunda Dinî-Millî Unsurlar ve Dış Bağlantılar (İfade Tutanaklarına Göre)", Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Cilt: 4, Erciyes Üniversitesi Yayını-163, Kayseri 2009, (355-374). Sanal, Recai: "Tarihi Gelişimi İçerisinde Türk Anayasalarında Genel Yönetimin Taşra Örgütüne İlişkin Düzenlemeler ve Yönetim Desenindeki Değişmeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 22, Yıl: 1998, (173-200).

Sarınay, Yusuf: "Rusya'nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı (1878-1918)", Akademik Bakış, Cilt: 1, Sayı: 2, Yıl: 2008 Yaz, (69-105).

Şahin, Enis: "Türk Doğu Vilayetlerine Dair Bir Amerikan Belgesi", Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, Sayı: 1, Yıl: 2008, (383-340).

Şehirli, Y. Atila: "Osmanlı Devleti'nde İhtilalci Ermeni Cemiyetlerinin Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti'nin Aldığı Tedbirler", Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, editör İdris Bal-Mustafa Çufalı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2003, (253-264).

Şehirli, Y. Atila: "Osmanlı Devleti'nde İhtilalci Ermeni Cemiyetlerinin Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti'nin Aldığı Tedbirler", Dünden Bugüne Türk Taşkıran, Cemalettin: "1915 Van İsyanı", Yeni Türkiye, Sayı: 60, Yıl: 2014, (1- 13).

Temizer, Abidin: "Van'da Amerikan Board Misyonerlerinin Faaliyetleri ve Van Amerikan Hastanesi", Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), Cilt 2, Sayı: 2, Yıl: 2013, (169-204).

Tızlak, Fahrettin: "Osmanlı Devleti ve Van Gölü'nde Vapur İşletmeciliği", Osmanlı Devleti'nde Nehirler ve Göller Sempozyumu I, hazırlayanlar Şakir Batmaz-Özen Tok, Kayseri 2015, (391-412).

i Eğitim Kurumları ve Faaliyetleri", Yeni Türkiye, Sayı: 60, Yıl: 2014, (1-17).

Uluçay, Salih: "El Aman Hanı ve Köse Hüsrev Ağa Üzerine Bir Değerlendirme", BEU SBE Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1, Yıl: 2012, (70-83).

Yavuz, Fikrettin: "Ermeni Kimliğinin İnşasında Bir Patrik Portresi: Mıgırdıç Kırımyan", Akademik İncelemeler, Cilt:2, Sayı:1, Yıl:2007, (257-289).

Yeşilyurt, Yahya: "Osmanlı Devleti'nde Ermeni Tercümanların Rolü: Luigi Damato Vakası", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 20 Yıl: 2014 Bahar, (261-282).

Telif Tedkik Eserler Akçora, Ergünoz: Van ve Çevresinde Ermeni İsyanları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1994.

Karabıyık, Osman: Türk-Ermeni Münasebetlerinin Dünü-Bugünü, İstanbul 1984. Bozkurt, Gülnihal: Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, TTK, Ankara 1996.

Gürün, Kamuran: Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2010. Hovannisian, Richard G.: Armenian Van/ Vaspurakan, Mazda Publishers, California 2000.

İlter, Erdal: Ermeni Kilisesi ve Terör, A. Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara 1996.

Kanar, Mehmet: Ermeni Komitelerinin Emelleri ve İhtilal Hareketleri Meşrutiyetten Önce ve Sonra, Der Yayınları, İstanbul 2001.

Karacakaya, Recep: Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), T.C.

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 52, İstanbul 2001.