SIRBİSTAN’IN PRİŞTİNE’DEKİ İLK KONSOLOSU LUKA MARİNKOVİĆ’İN ÖLDÜRÜLMESİ (1 TEMMUZ 1890)

1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi sonrası imzalanan Berlin Antlaşması ile bağımsız bir devlet hâline gelen Sırbistan, 1887 yılından itibaren Osmanlı toprakları içerisinde yer alan Makedonya coğrafyasının önemli şehirlerinde temsilcilikler kurmaya başlamıştır. Sırplar, Üsküp, Selânik ve Manastır’da kurmuş oldukları konsoloslukların ardından 1889 yılında Priştine Konsolosluğunu kurmuş ve konsolos vekili olarak Luka Marinković’i tayin etmişlerdir. Böylece Eski Sırbistan olarak nitelendirdikleri alandaki varlıklarını ve etkinliklerini artırmaya çalışmışlardır. Bu çalışmada ilk olarak Sırbistan’ın Makedonya’daki diplomatik örgütlenmesi ve bunun aşamaları, Marinković’in Priştine’ye konsolos vekili olarak tayin edilmesi ve mahallî idareyle ilişkileri üzerinde durulmuştur. Ardından Marinković’in öldürülmesi, cenaze merasimi, zanlıların yargılanması ve Sırbistan hükûmetinin Osmanlı Devleti’nden tarziye ve tazminat talepleri üzerinde durulmuştur. Osmanlı arşiv belgeleri üzerinden yapılan bu çalışmada Sırbistan’ın Priştine’deki ilk konsolosu Marinković’in öldürülmesi ve bu hadisenin Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasındaki ilişkilere yansıması incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sırbistan, Priştine, Konsolos, Luka Marinković

The Murder of Serbia’s First Consul in Pristina Luka Marinković (1 July 1890)

Serbia, which became an independent state with the Treaty of Berlin signed after the Ottoman-Russian War of 1877-1878, started to establish consulates in important cities of Macedonian geography in 1887. Following the consulates established in Skopje, Thessaloniki and Bitola, the Consulate in Pristina was established in 1889 and Luka Marinković was appointed as the vice-consul. Thus, they tried to increase their existence and activities in the area they described as Old Serbia. In this study, firstly, the diplomatic organization of Serbia in Macedonia and its stages, the appointment of Marinković to Pristina as the vice-consul and his relations with the local administration are emphasized. Then, the murder of Marinković, the funeral ceremony organized for him, the trial of the suspects and the Serbian government’s demands for apology and compensation from the Ottoman Empire were emphasized. In this study, which is based on Ottoman archive documents, the murder of Serbia’s first consul in Pristina, Marinković, and the reflection of this event on the relations between the Ottoman Empire and Serbia were tried to be examined.

Keywords:

Serbia, Pristina, Consul, Luka Marinković,

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Name-i Hümayun Defterleri (A.DVNS.NMH.d), 14/63, 16 Safer 1304 (14 Kasım 1886).
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT), 1527/13, 22 Zilkade 1305 (31 Temmuz 1888).
Hariciye Nezareti Hukuk Kısmı Evrakı (HR.H), 53/11, 2 Temmuz 1890.
Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO), 175/19, 1 Rebiyülevvel 1308 (15 Ekim 1890). 175/35, 11 Rebiyülahir 1308 (24 Kasım 1890). 15/42, 29 Eylül 1306 (11 Ekim 1890).
Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS), 1493/106, 2 Temmuz 1890. 1493/107, 2 Temmuz 1890. 1493/108, 2 Temmuz 1890. 1493/109, 5 Temmuz 1890. 1493/110, 6 Temmuz 1890. 1493/111, 8 Temmuz 1890. 1493/112, 13 Temmuz 1890. 1493/113, 21 Temmuz 1890. 1493/117, 3 Nisan 1891. 1493/118, 6 Nisan 1891. 1493/119, 28 Mayıs 1891.
Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH), 100/48, 6 Temmuz 1890.
Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR.TO), 23/85, 25 Mart 1890. 23/86, 27 Mart 1890. 98/23, 6 Temmuz 1890. 370/5, 11 Mayıs 1886.
İrade Dâhiliye (İ.DH), 1210/94731, 12 Cemaziyülevvel 1308 (24 Aralık 1890). 1210/94743, 11 Cemaziyülevvel 1308 (23 Aralık 1890).
İrade Hariciye (İ.HR), 304/19341, 29 Rebiyülahir 1304 (25 Ocak 1887). 338/21898, 21 Rebiyülahir 1306 (25 Aralık 1888). 338/21912, 20 Zilhicce 1306 (17 Ağustos 1889).
Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), 11/85, 11 Zilkade 1303 (22 Ağustos 1886). 12/94, 7 Muharrem 1304 (7 Ekim 1886). 35/39, 21 Zilhicce 1305 (29 Ağustos 1888). 55/37, 22 Zilkade 1307 (9 Temmuz 1890).
Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM), 491/40, 26 Zilkade 1303 (26 Ağustos 1886).
Şûra-yı Devlet Evrakı (ŞD), 1968/17, 20 Şevval 1305 (30 Haziran 1888).
Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR), 13/37, 27 Zilkade 1307 (15 Temmuz 1890). 13/60, 21 Muharrem 1308 (6 Eylül 1890).
Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM), 18/6, 2 Muharrem 1308 (18 Ağustos 1890).
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS), 236/51, 3 Temmuz 1890. 236/63, 17 Zilkade 1307 (5 Temmuz 1890). 236/83, 21 Zilkade 1307 (8 Temmuz 1890). 236/103, 29 Zilkade 1307 (17 Temmuz 1890). 239/12, 4 Safer 1308 (19 Eylül 1890). 241/30, 8 Rebiyülahir 1308 (21 Kasım 1890). 241/92, 29 Rebiyülahir 1308 (12 Aralık 1890).
Telif Eserler
Adanır, Fikret. Makedonya Sorunu. çev. İhsan Catay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001.
Aslantaş, Selim, Osmanlı’da Sırp İsyanları. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023.
Bataković, Dušan T. Serbia’s Kosovo Drama a Historical Perspective. Belgrade: Čigoja Štampa, 2012.
Duran, Nurbanu. “Sırbistan’ın ve Osmanlı Sırplarının Makedonya Meselesindeki Yeri” Tarih Araştırmaları Dergisi 73 (2023): 181-201, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023, https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1097937
Emgili, Fahriye ve Mustafa Kahramanyol. Sırbistan’ın Osmanlı Topraklarındaki İstihbarat ve Teşkilâtlanma Çalışmaları (1898-1912). Ankara: Cedit Neşriyat, 2012.
Gülcan, Mustafa, “Dünden Bugüne Sırp ve Avusturya Baskısı Karşısında Bosna Hersek” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1 (1994): 283-288.
Hacısalihoğlu, Mehmet. Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918). çev. İhsan Catay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.
Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907)). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2000.
Kayatepe, Muzaffer. “Selânik Vilayeti Almanya ve Fransa Konsoloslarının Öldürülmesi Olayı (6 Mayıs 1876)” Belleten 280 (2013): 1031-1070, erişim tarihi: 14 Ağustos 2023, 10.37879/belleten.2013.1031
Kosova Vilayet Salnamesi. Priştine: Kosova Vilayet Matbaası, 1305.
Kutlu, Sacit. Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
Malcolm, Noel. Kosova: Balkanları Anlamak İçin. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Sabah Kitapları, 1999.
Nikolova, Maja. “The Action of the Saint Sava Society on the Formation of Identity among Serbs in Old Serbia and Macedonia”. Historia Scholastica 9 (2023): 145-164, erişim tarihi: 11 Ağustos 2023, https://doi.org/10.15240/tul/006/2023-1-007
Öner, Senem. “Çeviri Yoluyla Kanun Yapmak: 1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunu’nun 1810 Tarihli Fransız Ceza Kanunu’ndan Çevrilmesi” Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2013.
Özkan, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011.
Özkan, Ayşe. “Aziz (Sveti/Saint) Sava Cemiyeti (1886-1891)” Karadeniz Araştırmaları Dergisi 78 (2023): 423-436, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023, https://doi.org/10.56694/karadearas.1329844
Özkan, Ayşe. “Sırbistan’ın Bosna-Hersek Üzerindeki Emelleri ve Faaliyetleri (1878-1908)” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 43 (2016): 854-869, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023, https://www.sosyalarastirmalar.com/
Özkan, Ayşe. Bağımsızlıktan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’na Sırplar (1878-1918). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2013.
Saygılı, Hasip. “1903 Makedonyasında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli” Karadeniz Araştırmaları 39 (2013): 69-94, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023, https://doi.org/10.12787/KARAM714
Saygılı, Hasip. “Sultan II. Abdülhamid’in Meşruiyet Krizi: 1903’te Mitroviçe’de İlk Rus Konsolosu Grigori Şerbina’nın Öldürülmesi” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 20 (2014): 163-191, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023, https://turkiyat.hacettepe.edu.tr/dergi/20sayi.pdf
Temizer, Abidin ve İbrahim Serbestoğlu. “Osmanlı-Sırp Diplomatik İlişkileri ve Belgrad Sefiri Yusuf Ziya Paşa” Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 9/2 (2020): 488, erişim tarihi: 10 Ağustos 2023, https://doi.org/10.30903/Balkan.841172
Ünlü, Mucize. “Priştine Kazasının Tanzimat Sonrası Gelişimi”. Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri C. 1 içinde, 443-467. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
Ünlü, Mucize. “Sırpların I. Kosova Zaferi’nin 500. Yıldönümünü Kutlama Girişimleri” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 28 (2010): 107-118, erişim tarihi: 20 Ağustos 2023, https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000558
Ünlü, Mucize. Kosova Vilayeti (1877-1912). Ankara: Gece Kitaplığı, 2014.
Yarcı, Güler. “Osmanlı Diplomasisinde Makedonya Meselesi (1876-1913)” Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi 6 (2013): 76-114, erişim tarihi: 26 Eylül 2023, https://esbadergisi.com
Gazeteler.
“Murder of a Servian Consul in Turkey”, The Times, 3 July, 1890, 5.
“Servia”, The Times, 4 July 1890, 5.
“Servia”, The Times, 7 July 1890, 5.
“Servia”, The Times, 9 July 1890, 5.
“Servia”, The Times, 11 July 1890, 5.
“Servia”, The Times, 12 July 1890, 7.
The Times, 23 July 1890, 5.
“The Murder of a Servian Vice-consul”, The Times, 11 September 1890, 3.
“Turkey”, The Times, 25 November 1890, 5.
İnternet Sayfaları
https://www.timeanddate.com/sun/kosovo/pristina?month=7&year=1890 (E.T. 04.09.2023)