OSMANLI DEVLETİ’NDE TARİH YAZICILIĞI VE OSMANLI TARİH YAZARLARININ GÖZÜYLE HRİSTİYAN ÂLEMİ

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’ndeki tarih yazıcılığını ve Osmanlı tarih yazarlarının Hristiyan dünyasına bakış açısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmanın giriş kısmında tarih ve tarih yazıcılığından bahsedilmiş ve daha sonra Osmanlı Devleti’nde tarih kitabının yazılmasının nedenleri incelenmiştir. Ana bölümde ise tarih yazarlarının eserlerinden alıntılar yaparak Hristiyan dünyaya bakış açıları ortaya koymaya çalışılmıştır. Düşmanın İslam topraklarına saldırması durumu veya merkezî otorite için tehlike oluşturmaları hâli, gayrimüslim bir ülkedeki Müslümanlara ve hatta yerli halka bile zulüm yapılması, İslam’ın getirmiş olduğu kesin yasakların inkâr edilmesi, isyan çıkması, antlaşmaların bozulması vb. gibi durumlar Osmanlı tarih yazarlarının bakış açısını oluşturmuştur. Yazılan eserlerden çıkarılabilecek sonuçlardan bir diğeri de Osmanlıların cihat yaparken aynı zamanda Türk kültürünü de yaymak istemeleridir. Buna en önemli delil olarak, “devşirme sistemi”ni gösterebiliriz. Osmanlılar bu sistem sayesinde hem ihtiyaçları olan askerleri temin ediyor hem Hristiyan toplumları İslamlaştırıyor hem de Türk kültür ve medeniyetinin sınırlarını genişletiyorlardı. Osmanlı Devleti’nin, izlenen fetih politikası ve adaletli devlet yönetimi sayesinde inkişafını hızla devam ettirdiği, Osmanlı tarih yazarlarının ortak görüşleridir.

Historiography in Ottoman State and The Christian World Through The Eyes of Ottoman History Writers

In this study, it is aimed to reveal the historiography of the Ottoman Empire and the point of view of the Ottoman history writers of the Christian world. In the introduction part of the study, history and history writing were dealt with and then the reasons of writing history books in Ottoman Empire were examined. In the main section, it is tried to reveal the points of view of the Christian world by quoting from the works of history writers. The attacks of the rival countries to the Islamic lands or the danger posed by the central authority, the persecution of Muslims and even the indigenous people in non-Muslim countries, denial of the bans brought by Islam, the rebellions, the breakdowns of the treaties and such situations formed the perspectives of the Ottoman history writers. One of the results that can be drawn from the written works is that the Ottomans wanted to spread Turkish culture while doing jihad. As the most important evidence of this, we can give the ”devşirme system”. Thanks to this system, the Ottomans met their needs for soldiers, by, at the same time, Islamizing the Christian societies and expanding the boundaries of Turkish culture and civilization. It is the common opinion of the Ottoman history writers that Ottomans continued their development rapidly thanks to this policy of conquest and their fair government.

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet (Sad. Dündar Günday), c. II-IV-VI, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1309.
Ahmed Vasıf, Mehâsinü’l Âsar ve Hakâikü’l Ahbar (Yay. Mücteba İlgürel), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1978
Ahmedî, Îskender-nâme, (İnceleme-Tıpkıbasım), (Yay. İsmail Ünver), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1983
Arıkan, Zeki “Osmanlı Tarih Anlayışının Evrimi”, Tarih ve Sosyoloji Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1991.
Arslan, Ahmet, İbni Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1987.
Âşıkpaşazâde, Osmanoğulları’nın Tarihi (Haz. Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç), Koç Kültür Sanat Dağıtım, İstanbul 2002.
Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (Çev. Coşkun Üçok), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
Bıçak, Ayhan, Tarih Düşüncesinin Oluşumu, Dergâh Yay., İstanbul 2004.
Carr, Edward Hallet, Tarih Nedir?, ( çev. Misket Gizem Öztürk), İletişim Yay., İstanbul 1996.
Collingwood, Robin George, Tarih Tasarımı (çev. Kurtuuş Dinçer), Gündoğan Yay., Ankara 1996.
Göyünç, Nejat, Osmanlı Devleti Hakkında, Cogito Dergisi (Osmanlılar Özel Sayısı), XIX, İstanbul 1999, ss. 86-92.
İbn Kemal, Tevarih-i Âl-i Osman (Haz. Şerafettin Turan), VII-VIII-X. Defter, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1991.
İbrahim Peçevi, Peçevi Tarihi I-II (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1999
İpşirli, Mehmet, Osmanlı Tarih Yazıcılığı, Yeni Türkiye Dergisi, Osmanlı Özel Sayısı, ss. 247- 256.
Kafesoğlu, İbrahim, Tarih İlmi ve Bizde Tarihçilik, İ. Ü. E. F. Tarih Dergisi, XIII/17-18, İstanbul 1963.
Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibar Fi Esfari’l Bihar (Çev. Orhan Şaik Gökyay), Tercüman Yay., İstanbul 1980, Cilt I-II.
Kütükoğlu, Mübahat S., Tarih Araştırmalarında Usül, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1998. Lacoste, Yves, Tarih Biliminin Doğuşu; İbni Haldun, Don Kişot Yay., İstanbul 2002.
Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-Nümâ (Haz. Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1987, c. I.
Memiş, Ekrem, Tarih Metodolojisi, Özeğitim Yayınevi, Konya 1995.
Mustafa Naimâ, Naima Tarihi (Çev. Zuhuri Danışman), Zuhuri Danışman Yayınevi, c. I, İstanbul 1967.
Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Camiü’d-Düvel, (haz. Ahmet Ağırakça), İnsan Yay., İstanbul 1995.
Neumann Christoph K, Araç Tarih Amaç Tanzimat: Tarih-i Cevdet’in Siyasi Anlamı (Çev. Meltem Aruri), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2000
Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, Timaş Yay., İstanbul 1999.
Ortaylı, İlber, Gelenekten Geleceğe, Timaş Yay., İstanbul 2003.
Öz, Mehmet, Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler, İslamî Araştırmalar, XII/1 1999, ss. 27-33.
Öz, Mehmet, Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler, İslamî Araştırmalar, XII/1 1999, ss. 27-33.
Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, İstanbul 1998.
Öztürk, Necdet, Osmanlılar’da Tarih Yazıcılığı Üzerine, Yeni Türkiye Yay., c. 8, Ankara 1999.
Şibay, Halim Sabit, “Cihad”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 2, Türk Diyanet Vakfı Yay., ss. 164- 171.
Şükrullah, Behçetüttevârîh (Çev. N. Atsız Çiftçioğlu), Türkiye Yayınevi, İstanbul 1949
Turan, Osman, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Boğaziçi Yay., c. II, İstanbul 1993.
Türkeş, A. Ömer, Romana Yazılan Tarih, Toplum ve Bilim, sayı: 91 Kış, İstanbul 2002, ss. 166- 212.
Yılmaz, Levent, Tarih Yazımında Yeni Yaklaşımlar, Küreselleşme ve Yerelleşme, Tarih Vakfı Yay., İstanbul 2000.