THE LAST SENATOR: ALI PASHA RIZVANBEGOVIĆ

Muslims were subjected to privileged treatment since the conquest in Bosnia-Herzegovina. They became a part of the Ottoman system and acted as its most powerful supporters by transforming into governors, landowners, notables, sipahis or janissaries. In response, the state did not interfere with their autonomous structure. Bosnia-Herzegovina acted merely as an autonomous province in its internal affairs. The governors sent from the capital were treated only as respectable guests. One of them was Ali Pasha Rizvanbegović. Ali Pasha supported Istanbul during the independence war of Hussein Pasha Gradasević and played an important role in his defeat. Istanbul appointed him as the Mutasarif of Herzegovina for this service. From 1832 to 1851, Ali Pasha became the sole ruler of Herzegovina. He built roads and water channels for the development of Herzegovina and signed important trade agreements with Austrians. He prevented the development of Montenegro which was the biggest problem of the Ottomans in the region. He hindered the Serbian independence. However, when the Tanzimat was proclaimed in 1839, Ali Pasha opposed the implementation of the Tanzimat reforms in Bosnia, with the concern that it would lead to the end of Ottoman rule in Bosnia. The Ottoman government tolerated this situation until 1849. When the Tanzimat was implemented in Bosnia and Herzegovina in 1849, Ali Pasha and all the Bosnians opposed it with all their power. Unfortunately, this time Istanbul was ruthless and the famous general Omer Pasha Latas, known for his hatred for the Bosnians, was sent to Bosnia. Pasha showed no mercy in Bosnia. Eventually, Ali Pasha was defeated. He suffered uncalled-for insults and was finally killed. His family and surviving children were forced to live in Istanbul. In this paper, the works of Ali Pasha during the nineteen years, between 1832 and 1851, which he ruled in Herzegovina, will be examined in the light of the Ottoman Archive documents.

Son Ayan: Ali Paşa Rızvanbegoviç

Müslümanlar fetihten itibaren Bosna Hersek’te ayrıcalıklı muameleye tabi tutuldular. Onlar bey, ağa, eşraf, sipahi veya yeniçeri olarak Osmanlı sisteminin bir parçasına ve en güçlü destekçisine dönüştüler. Buna karşı devlet de onların özerk yapısına dokunmadı. Bosna Hersek iç işlerinde âdeta özerk bir eyalet gibi kaldı. Merkezden gelen valiler Bosna’da saygın bir misafirin ötesine geçemedi. Bu beylerden birisi de Ali Paşa Rızvanbegoviç’tir. Ali Paşa, Hüseyin Paşa Gradaseviç’in bağımsızlık savaşında İstanbul’u destekledi ve Hüseyin Paşa’nın yenilmesinde önemli rol oynadı. İstanbul da bu hizmeti karşılığında onu Hersek mutasarrıfı tayin etti. Ali Paşa 1832’den 1851’e kadar Hersek’in tek hâkimi oldu. Hersek’in gelişmesi için yollar, su kanalları yaptırdı. Avusturyalılarla önemli ticaret antlaşmalarına imza attı. O sağken Osmanlı Devleti’nin bölgedeki en büyük problemi Karadağ’ın gelişimini engelledi. Sırp bağımsızlığına engel oldu. Ancak 1839’da Tanzimat ilan edilince Ali Paşa Bosna’nın Osmanlı elinden çıkacağı endişesi ile Tanzimat reformlarının Bosna’da uygulanmasına muhalefet etti. Osmanlı Hükümeti 1849’a kadar bu durumu hoş gördü. 1849’da Bosna Hersek’te Tanzimat uygulanmaya başlayınca Ali Paşa ve tüm Boşnaklar olanca güçleri ile Tanzimat’a muhalefet etti. Bu kez İstanbul acımasız davrandı ve Boşnaklardan nefreti ile bilinen ünlü General Ömer Paşa Latas, Bosna’ya gönderildi. Paşa, Bosna’da kimseye acımadı. Sonunda Ali Paşa yenildi ve öldürüldü. Ailesi ve sağ kalan çocukları İstanbul’da oturmaya mecbur edildi. Çalışmada Ali Paşa’nın Hersek’te hüküm sürdüğü 1832-1851 yılları arasındaki 19 yıllık icraatları Başbakanlık Osmanlı Arşiv vesikaları ışığında ortaya konulmaya çalışılacaktır.

PDF

___

DAB (Devlet Arşivleri Başkanlığı- The Head of the State Archives), A.MKT.DV., (Sadaret- Mektubi, Deavi Kalemi Evrakı), nr: 79/99, 125/32.

DAB, A.MKT.MHM. (Sadaret-Mektubi, Mühimme Kalemi Evrakı), nr: 37/51, 276/331, 289/43, 303/17, 332/64, 335/93, 753/5.

DAB., A.MKT.MVL. (Sadaret-Mektûbi, Meclis-i Vâlâ Evrakı), nr: 49/95, 50/21, 96/44.

DAB., A.MKT.NZD. (Sadaret-Mektûbi, Nezaret ve Devair Kalemi Evrakı), nr: 34/19, 68/49, 168/33, 189/86, 415/36.

DAB., A.MKT.UM. (Sadaret-Mektûbi, Umum Vilayat) , nr: 151/45, 206/32, 404/43.

DAB., HAT. (Hatt-ı Hümayun), nr: 327/19004, 358/20031, 421/21715, 421/21718, 428/21871, 434/22001, 438/22114, 439/22127, 479/23430, 530/26135, 604/29542, 634/31306, 637/31402, 644/31546, 688/33367.

DAB., HR.MKT. (Hariciye Nezareti, Mektûbi Kalemi Evrakı), nr: 73/25.

DAB., İ.DH. (İrade Dahiliye), nr: 169/8921, 229/13736.

DAB., İ.HR. (İrade Hariciye), nr: 14/686.

DAB., İ.MVL. (İrade Meclis-i Vâlâ), nr: 242/8770.

Andric, Ivo, The Development of Spiritual Life in Bosnia under the Influence of Turkish Rule, Duke University Press, Durham and London 1990.

Arbuthnot, George, Herzegovina; or Omer Pacha and the Christian Rebels, Longman, Green, Longman, Roberts, & Green, London 1862.

Başagiç (Recepaşiç), Safvet Beg, Bosna Hersek Tarihi (1463-1850), Translated by Saffet Atalay, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2015.

Bilge, Mustafa L., “Ridvanbegoviç, Ali Pasha”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, vol. XXXV, Türkiye Diyânet Vakfı Yay., İstanbul 2008, pp. 50-51.

Bostom, Andrew G., “Jihad Conquests and the Imposition of Dhimmitude-A Survey”, The Legacy of Jihad Islamic Holy War and the Fate of Non-Muslims, Edited by Andrew G.

Bostom, Prometheus Books, New York 2005, pp. 24-124.

Evans, Arthur John, Through Bosnia and the Herzegovina on Foot during the Insurrection August and September 1875, Longmans, Green, and Co., London 1876.

Glenny, Misha, Balkanlar 1804-1999. Milliyetçilik, Savaş ve Büyük Güçler, Translated by Mehmet Harmancı, İstanbul 2001.

Gölen, Zafer, “1852-53 Karadağ Askerî Harekâtı ve Sonuçları”, History Studies, Issue.1, Samsun 2009, pp. 212-296.

Gölen, Zafer, “Karadağ Devleti’nin Doğuşu: Osmanlı-Karadağ Sınır Tespit Çalışmaları (1858- 60)”, Belleten, vol. LXXVIII, Issue.282, Ankara 2014, pp. 659-698.

Gölen, Zafer, “Tanzimat Döneminde Osmanlı Devleti’nin Bosna Hersek Ormanlarını Korumaya Yönelik Çabaları”, Belleten, vol. LXXX, Issue.288, Ankara 2016, pp. 548-556.

Gölen, Zafer, Tanzimat Dönemi Bosna İsyanları (1839-1878), Alter, Ankara 2009.

Gölen, Zafer, Tanzîmât Döneminde Bosna Hersek, TTK, Ankara 2010.

Griffe, H. Mirgül Eren, Osmanlının Hizmetkarı Galip Ali Pasha Rızvanbegovic-Stocevic, Babil Yayın Dağıtım, Ankara 2005.

İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ), vol. II, Prepared by M. Kayahan Özgül, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 2000.

İmamović, Mustafa, Boşnakların Tarihi, Translated by Hüseyin Gül and Cenita Özgüner, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2018.

Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, vol. V, Translated by Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2005.

Kreşevlakovic, Hamdi, Çengiç Beyleri, Translated by İsmail Eren, Şehir Matbaası, İstanbul 1960.

Krscmarik, J., “Bosna Hersek-Tarih”, İslâm Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, p.729-732. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî yahud Tezkere-i Meşâhir-i Osmaniyye, vol. III, Matbaa-i Amire, İstanbul 1311.

Özgül, Metin Kayahan, Hersekli Arif Hikmet, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987.

Popovic, A., “Rıdwan Begović Ali Pasha”, The Encyclopaedia of Islam-New Edition, vol. VIII, E. J. Brill, Leiden 1995, pp. 519-521.

Redhouse Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük, Redhouse Yayınevi, İstanbul 1979.

Sel Turhan, Fatma, Eski Düzen Adına. Osmanlı Bosna’sında İsyan (1826-1836), Küre Yay., İstanbul 2013.

Tuğlacı, Pars, Okyanus Ansiklopedik Sözlük, vol. III, VI-IX, Cem Yayınevi, İstanbul 1980.

Wilkinson, John Gardner, Dalmatia and Montenegro, vol. II, John Murray, London 1848.

Zülfikarpasic, Adil, The Bosniak, Hurst & Company, London 1998.