21935

BERGAMA, TEKKEDERE KÖYÜ SARI DEDE TÜRBESİ

İzmir Bergama’ya bağlı Zeytindağ Beldesi, Tekkedere Köyü Mezarlığı’nda yer alan Sarı Dede Türbesi, birer kubbe ile örtülü iki birimli bir yapıdır. Ana mekân ile kuzeyindeki ön mekân, bir yuvarlak kemerle birbirine bağlanmıştır. Ön mekân, beşik tonozlu bir birim ile doğuya doğru genişletilmiştir. Devşirme taş bloklarla oluşturulmuş bir platform üzerine yığma sistemle inşa edilen yapının duvarları, alt kesimlerde bir sıra taş ve üç sıra tuğla, üst kesimlerde ise birer sıra taş ve tuğla ile almaşık düzende örülmüş, dikey birer tuğla ile kasetleme de yapılmıştır. Tüm cepheleri tuğladan iki sıra kirpi saçak ve kesme taş levhalarla oluşturulmuş düz bir saçak dolanmaktadır. Kubbeler kiremit kaplıdır. İnşa kitabesi bulunmamakla birlikte, malzeme ve bazı mimari unsurlarından hareketle 17. yüzyılda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Halk arasında Sarı Dede ya da Sarı Baba gibi adlarla anılan yapının gerek Balkanlar gerekse Anadolu’da çok sayıda türbe, tekke ve zaviyesi bulunan Sarı Saltık ya da Sarı İsmail Sultan kültü ile ilişkili türbelerden biri olması mümkündür.

Sarı Dede Turbeh in Tekkedere Village, Bergama

Sarı Dede Turbeh in Tekkedere Village graveyard (Zeytindağ, Bergama) is a two chamber building covered with two domes. The main chamber and the front part (ante-chamber) of the north are to connected to each other by a rounded arch. The ante-chamber was enlarged towards east with a section covered with barrel vault. It was built by reused material. Masonry was arranged in the following way: one row of stones followed by three rows of brick on the lower level and alternating rows of stone and brick on the upper level. The stones are framed by bricks surrounding each stone on all four sides. On all sides there are two rows of saw teeth and above which there is a flat eave made of flat stones. The domes are covered by brick. Even though no inscription survived, material and architectural features suggest that it was built in the 17th century. The building, which is called Sarı Dede or Sarı Baba by the locals might have been one of turbehs of Sarı Saltık cult or Sarı İsmail Sultan cult that is widely spread around Asia Minor.

PDF

___

Arık, Mehmet Oluş, “Erken Devir Anadolu-Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”, Anadolu (Anatolia), XI (1967), s.57-100.
Aslanapa, Oktay, Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı (14.yüzyıl), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1977.
Batur, Afife, “Osmanlı Camilerinde Almaşık Duvar Üzerine”, Anadolu Sanatı Araştırmaları, II, İstanbul, 1970, s. 135-227.
Batur, Afife, Osmanlı Camilerinde Kemer: Strüktür-Biçim İlişkisi Üzerine Bir Deneme (1300-1730), İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul 1974.
Çağlıtütüncügil, Ersel, “Türk Türbe Mimarisinde Ender Bir Örnek: “Milas Ortaköy’de İkiz Türbe”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Ekim 2009, İstanbul 2010, s.155-164.
Çakmak, Şakir, “Selçuk Türbeleri”, Birinci Uluslararası Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu (4-6 Eylül 1997), İzmir 1998, s. 378-380.
Daş, Ertan, Erken Dönem Osmanlı Türbeleri, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007.
Kiel, Machiel, “Sarı Saltuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.36, İstanbul 2009, s. 147-150.
Ocak, Ahmet Yaşar, Sarı Saltık: Popüler İslamın Balkanlar’daki Destani Öncüsü (XIII. Yüzyıl), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
Önkal, Hakkı, Tire Türbeleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
Önkal, Hakkı, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
Önkal, Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1996.
Ötüken, Yıldız-vd., Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, IV, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1986.
Pirson, Felix, “Pergamon 2010-Yakın Çevrede Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları Raporu”, 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara 2012, s. 429-460. Tuncer, Orhan Cezmi, Anadolu Kümbetleri, C.1, Ankara 1986.
Tuncer, Orhan Cezmi, Anadolu Kümbetleri, C.2, Ankara 1991.
Sam Rıza-Marim, Yüksel, “Denizli Tavas’ta Bektaşi Kültürünün Günümüze Yansıyan İzleri: Tekke Köyü Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 76, Ankara 2015, s.165-190.