II. MUSTAFA’NIN İKTİDAR MÜCADELESİ VE 1703 EDİRNE İSYANIYLA TAHTTAN İNDİRİLMESİ∗

Bu çalışmada II. Mustafa’nın (1695-1703), Köprülü Mehmed Paşa’nın soyundan gelen ve kapısından yetişen veziriazamlarla olan mücadelesi ele alınmıştır. Mücadelede ilmî kimliği ve siyasi gücüyle ön plana çıkan Şeyhülislam Feyzullah Efendi önemli rol oynamıştır. II. Mustafa, kendi döneminde görev yapan veziriazamları dizginlemek için Feyzullah Efendi’ye olağanüstü yetkiler tanıdığından, bu mücadele padişahı temsilen şeyhülislam ve veziriazam arasında meydana gelmiştir. Güç mücadelesine halkın, ilmiye mensupları ve ordunun katılımıyla 1703 Edirne Vakası ortaya çıkmış, bu olay neticesinde II. Mustafa tahttan indirilirken kardeşi III. Ahmed tahta geçmiştir.

II. Mustafa’s Consideration of the Consulatncy and the Reduction of 1703 Edition

In this study, II. Mustafa (1695-1703) was dealt with the struggle with the vizirates coming from the gate of Köprülü Mehmed Pasha. Şeyhülislam Feyzullah Efendi played an important role in the struggle with scientific identity and political power in the struggle. II. Mustafa took place between the shaykh al-Islam and vizierazam as a representative of this struggle padishah, since he gave extraordinary powers to Feyzullah Efendi to restrain the viziers who served in his period. 1703 Edirne Vakası emerged with the participation of people, lore members and armies, .II. Mustafa was sent to the throne, his brother III. Ahmed passed the throne.

PDF

___

Mühimme Defteri (MD): 106, 113, 114
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD): 206, 1-Bb 206, 3798, 5362, 4709, 10149
Name-i Hümayun Defterleri (N H D): 6/1
Tahvil Kalemi Defteri: (TH D): II
Başmuahsebe Muhallefat Kalemi (D.BŞM-MHF): 4/84, 10/6
D. TŞF /6 (Bab-ı Defteri Teşrifat Kalemi): 26025
Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1106/1688-1704),Türk Tarih Kurumu Yayınları, Yayına Haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 2000.
Müminzade Seyyid Ahmed Hasib Efendi, Ravzatü’l-Kübera (Tahlil ve metin), yayına haz. Mesut Aydıner, Ankara 2003.
Mahmud Celaleddin, Ravzatü’l-Kâmilîn (Şerh-i Şefikname), İstanbul 1290.
Osmanlı Sadrazamlarına Dair Cetveller (Alaaddin Paşa’dan Baltacı Mehmed Paşa’ya), Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü, 3622.
Müstakimzade Süleyman Sadeddin Efendi, Devhatü’l Meşayih, 1202/ 1787.
Raşid Mehmet Efendi, Tarih-i Raşid, II, İstanbul 1153.
Tahir Sevinç II. Mustafa’nın İktidar Mücadelesi ve 1703 Edirne İsyanıyla Tahttan İndirilmesi
Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme Tahlil ve Metin (1106-1133/1695-1721), Doktora Tezi, Marmara Üni. Sosyal Bilimler Enst., Haz. Mehmet Topal, İstanbul 2000.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, “The Narcıssım of Mustafa II. (1695-1703), A Psychohistorical Study”, Studia Islamica, S. 39-40, Paris 1974, s. 115-31.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, “The Nature of Ottoman State ın The Latter Part of The XVIIth Century”, Berkefte Zur Wiener Zeifschrift für Die Kunde des Morgenlandes, S. 13, Wien 1985, 175.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, “The Ottoman Vezir and Paşa Households 1683-1703”, Journal of the Amerikan Society, Vol. 94, Amerika 1974, s. 438-47.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, 1703 The Rebellion And Structure of The Ottoman Politics, Nederlands Historisch-Archaeologich İnstuut te İstanbul 1984.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, Modern Devletin Doğası (16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu), İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul 2000.
Abou-El-Haj, Rıfat Ali, The Reisülküttab And Ottoman Diplomacy At Karlowitz, Princeton University, Princeton 1963.
Alderson, A. D., Osmanlı Hanedanının Yapısı, Nadir Kitap, İstanbul 1998.
Ames, Evan Brown, The Isolationist Stance of the Ottaman Empire 1700-1711, Princeton University, Michigan 1974.
Andreasyan, Hrand D. “Balatlı Georga göre Edirne Vakası”, Tarih Dergisi, XI, İstanbul 1969, s. 47-62.
Andrew Wheatcroft, The Ottomans (Dissolwing Images), Univ. of Strling Scotland, England 1993.
Çabuk, Vahid, Kuruluşundan Cumhuriyete Büyük Osmanlı Tarihi, Nadir Kitap, VI, İstanbul 1999.
Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Kronolojisi, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 1972.
Dujkema, F. T. H., The Ottoman Historical Monumental Inscriptions In Edirne, Belgium 1977.
Emecen, Feridun, “Osmanlı Hanedanı’na Alternatif Arayışlar Üzerine Bazı Örnekler ve Mülahazalar”, İslam Araştırmaları Dergisi, 6, İstanbul 2001, s. 63-76.
Emecen, Feridun, “Osmanlı Hanedanına Alternatif Arayışlar İbrahim Hanzadeler Örneği”, XIII. Türk Tarih Kongresi, C. III, Ankara 2002, s. 1884.
Emecen, Feridun, “İbrahim Han”, DİA., XXI, İstanbul 2000, s. 316-7.
Ertuğ, Zeynep Tarım “Edirne’de Yapılan Son Cülus Töreni”, Edirne Serhattaki Payitaht, İstanbul 1998, s. 161-5.
Göçek, Fatma Müge, East Encounter: West (France and The Ottoman Empire in the Eighteenth Century), Oxford University Press, Washington 1987.
Göyünç, Nejat, “Tanzimata Kadar Osmanlı Devletinde Taşra Teşkilatı”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, VI, Ankara 1999, s. 79-84.
H.A.R and Harold, Gibb- Bowen, İslamic Society and West, Cambridge University Press, Part I, Britain 1967.
Itzkowitz, Norman, “Eighteenth Century Ottoman Realities”, 16-17, Studia Islamica, Paris 1962, s. 73-94.
İlgürel, Mücteba “Köprülü Mehmed Paşa”, D.İ.A, XXVI, Ankara 2002, s. 258-60.
İnalcık, Halil “Reisülküttab”, İA, IX, İstanbul 1964, s. 671-83.
İpşirli, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Osmanlı Devleti Tarihi I, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul 1999, s. 139-277.
Kantemir, Dimitri, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, çev. Özdemir Çobanoğlu, Cumhuriyet Kitapları, II, İstanbul 1999.
Kazancıgil, Ratip, Edirne Şehir TarihiKronolojisi1300-1994, Acar Matbaacılık, İstanbul 1995.
Kunt, Metin, The Sultans Servants, The Transformation of The Ottoman Provincial Goverment (1550-1650), Columbia University Press, Newyork 1983, s. 97-9.
Kütükoğlu, Bekir, “II. Süleyman”, İA, XI, İstanbul 1970, s. 158.
Majer, Hans Georg, “The Harem of The Mustafa II (1695-1703)”, Osmanlı Araştırmaları (The Journal of Ottoman Studies), XII, İstanbul 1992, s. 432-44.
Ocak, Ahmed Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.- 17. yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
Öz, Mehmet, “İkinci Viyana Seferine kadar 17.Yüzyıl”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, IX, Ankara 2002, s. 719.
Öz, Mehmet, “On Yedinci Yüzyılda Osmanlı Devleti: Buhran, Yeni Şartlar ve Islahat Çabaları Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, Türkiye Günlüğü, S. 58, Ankara 1999, s. 48-53.
Özcan, Abdülkadir, “Devşirme”, DİA. X, İstanbul 1994, s. 254-7.
Özcan, Abdülkadir, “Edirne Vakası“, DİA. X, İstanbul 1994, s. 445-6.
Özcan, Abdülkadir, “Etmeydanı”, DİA. XI, İstanbul 1995, s. 497-8.
Özcan, Abdülkadir, “III. Ahmed”, DİA, II, İstanbul 1989, s. 34-8.
Özvar, Erol, Osmanlı Maliyesinde Malike Uygulaması, Kitabevi, İstanbul 2003.
Quataert, Donalt, The Ottoman Empire, 1700-1922, Cambridge University Press, Cambridge 1994.
Sevinç, Tahir, “Feyzullah Efendi ve Edirne Vakası”, Erzurumlu Feyzullah Efendi Sempozyumu (31 Ekim-02 Kasım 2014 Erzurum) Tebliğler, Erzurum 2014, s.151-180.
Şutoy, V. E., “Osmanlı Devleti’nin 1700-1709 Kuzey Savaşı Yıllarındaki Tutumu”, Belleten, s. 207-8.
Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Osmanlı Tarihinde Gizli Kalmış Vesikalar”, Belleten, 161-164, Ankara 1974, s. 531.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Devleti’nde Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1962. Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV /II, Ankara 1995
Ünal, Mehmed Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 1997.