Arkeoloji Müzesi’nden Papa’ya Hediye: Aziz Abercius Kitabesi

İskoç arkeolog William Mitchell Ramsay tarafından 1883 yılında, Afyon Sandıklı’da keşfedilen Saint Abercius kitabesi, Hıristiyanlık tarihinin tarihlenebilen en eski kitabesi olarak bilinmektedir. Bu kitabe, İstanbul’da Müze-i Hümayun’a (günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi) nakledilerek muhafaza altına alındıktan bir müddet sonra Ermeni Katolik Patrikhanesi lideri Patrik Azarian, Papa XIII. Leo’ya mesleğe intisabının ellinci senesi dolayısıyla hediye edilmesi teklifinde bulunur. Akabinde bu eser, Sultan II. Abdülhamid’in iradesi ve Müze Müdürü Osman Hamdi Bey’in muvafakati üzerine, müze namına papaya hediye olarak Roma’ya gönderilir (Şubat 1893). İşin ilginç tarafı, bu sırada Mabeyn-i Hümayun mütercimlerinden Louis Sabuncu’nun, papanın İstanbul’daki temsilcisi Monsenyör Bonetti vasıtasıyla Sultan II. Abdülhamid’e sunduğu bir raporda, kitabenin papaya gönderilmesi konusunda Patrik Azarian ile Osman Hamdi Bey’in işbirliği içinde hareket ettiklerini iddia etmesidir.

A GIFT TO THE POPE FROM THE IMPERIAL MUSEUM IN ISTANBUL: THE SAINT ABERCIUS INSCRIPTION

The Saint Abercius inscription discovered in 1883 by Scottish archaeologist William Mitchell Ramsay in Afyon Sandıklı is known as the oldest inscription that can be dated in the history of Christianity. This inscription was transferred to the Müze–i Hümayun (Imperial Museum) (currently Istanbul Archeology Museum) in Istanbul, and after a while, it was taken under protection, Patriarch Azarian, the leader of the Armenian Catholic Patriarchate suggested that it is given as a present to Leo Pope XIII on the occasion of his fiftieth anniversary in his profession. Subsequently, this inscription is dispatched to Rome on behalf of the museum as the decree of Sultan Abdülhamid II and the consent of Museum Director Osman Hamdi Bey (February 1893). The interesting thing is that at the same time, Louis Sabuncu, one of the imperial translators, submitted a report to Sultan Abdülhamid II through Monsignor Bonetti, the Pope’s envoy in Istanbul, claiming that Patriarch Azarian and Osman Hamdi Bey were acting in collaboration to send the inscription to the Pope. This paper tries to reveal the intriguing case through the archival documents lately found

PDF

___

Dayhan, Ahmet Tahir. “Yıkılış Döneminde Asya ve Kuzey Afrika’daki Osmanlı Topraklarını “Keşfeden” Oryantalistler.” In 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 63–94. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 2007.
Demir, Kurthan. “Osman Hamdi Bey Tartışması.” https://www.haberturk.com/kultursanat/haber/1133721-osman-hamdi-bey-tartismasi (Date of Access: 02.07.2021)
Doyle, Peter, Buttler’s Lives of the Saints. Minnesota: Burns & Oates The Liturgical Press, 1997.
Duchesne, Louis, “L'èpitaphe d'Abercius”, in: Mélanges d'archéologie et d'histoire, tome 15, 1895: 155-182 (https://doi.org/10.3406/mefr.1895.6133).
Duchesne, Louis, Saint Abercius Evéque d'Hieropolis en the Phrgie. I L’épitaphe d’Abercius, Revue des questions historiques (Paris: 1883), XXXIV: 5–33 (Revue des questions historiques / Marquis de Beaucourt | 1883-07 | Gallica (bnf.fr).
Eldem, Edhem, Osman Hamdi Bey Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2010.
Eldem, Edhem. “An Ottoman Archeologist Caught Between Two Worlds: Osman Hamdi Bey (1842-1910),” Archeology, Anthropology and Heritage in the Balkans and Anatolia: The Life and Times of F. W. Hasluck, 1878-1920, ed. David Shankland, vol.1, Istanbul: Isis Press, 2004:121-149.
Eldem, Edhem. “From Blissful Indifference to Anguished Concern: Ottoman Perceptions of Antiquities, 1799-1869,” Scramble for the Past. A Story of Archaeology in the Ottoman Empire, 1753-1914, eds. Zainab Bahrani, Zeynep Çelik, and Edhem Eldem, İstanbul: SALT, 2011, 281-329.
Eldem, Halil Ethem, “Müzeler.” In Birinci Türk Tarih Kongresi Konferanslar Münakaşalar. Ankara: T.C. Maarif Vekaleti, 1931.
Eroğlu, Süreyya. “Arşiv Belgeleri Bağlamında, W.M. Ramsay’in Pisidia Antiokheia Çalışmalarının Yeniden Değerlendirilmesi.” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, no. 25 (2012): 125–138.
“Ermeni Katolik Patriği Azarian Efendi Hazretleri.” Malumat 76, (20 March 1312).
Gündüz, Filiz. “Osman Hamdi Bey.” In DİA, 33/468-469. İstanbul: TDV Yay., 2007. Hitzel, Frédérich. “Osmanlı Arkeolojisinin Başlangıcı Osman Hamdi Bey,” Aktüel Arkeoloji, no. 47 (2015): 36–45.
Hızlı, Kasım. “Louis Sabuncu ve Sultan II. Abdülhamid’e Sunduğu Layihalar.” Master’s thesis, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2014.
Leclercq, Henri, “Abercius”, Dictionnaire d'archéologie chrétienne et de liturgie, I, 66-87 (Dictionnaire d'archéologie chrétienne et de liturgie : Cabrol, Fernand, 1855-1937 : Free Download, Borrow, and Streaming : Internet Archive).
Malay, H. and Tanriver, C., “Sandıklı’da Yaşamış Olan Bir Hristiyan Önderi: Aziz Aberkios”, http://www.hasanmalay.com/index.php/din/aberkios (Date of Access: 02.07.2021)
Mansel, Arif Müfid. “Osman Hamdi Bey (Ölümünün Ellinci Yıldönümü Vesilesiyle).” Belleten 94, no. 24 (1960): 291–322.
McKechnie, Paul, Christianizing Asia Minor: Conversion, Communities, and Social Change in the Pre-Constantinian Era. New York: Cambridge University Press, 2019.
Parmaksızoğlu, Canan. “Sultan II. Abdülhamid’in Papa XIII. Leo’yu İstanbul’a Daveti.” Türk Dünyası Araştırmaları 228, no. 116 (2017): 145–157.
Pasinli, Alpay. “Osman Hamdi Bey’in Müzecilik Yönü ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri.” In 1. Osman Hamdi Bey Kongresi Bildiriler 2-5 Ekim 1990, 147-152. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yay., 1992.
Ramsay, W. M., “The Tale of Saint Abercius”, The Journal of Hellenic Studies, no. 3 (1882): 339–353.
Sabuncuzade Louis Albery, Yıldız Sarayı’nda Bir Papaz. İstanbul: Selis Kitaplar, 2007.
Shaw, Wendy M. K., Osmanlı Müzeciliği, Müzeler, Arkeoloji ve Tarihin Görselleştirilmesi. Translated by Esin Soğancılar. İstanbul: İletişim Yay., 2004.
Ürekli, Fatma, “Sanayi–i Nefîse Mektebi’nin Kuruluşu ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri.” PhD Thesis, İstanbul Üniversitesi, 1997.
Yılmaz, Yaşar, “Mösyö Humann, Humann’ın Bergama Raporları ve Osman Hamdi Bey.” Aktüel Arkeoloji, no. 47 (2015): 18–37.